Veire la font de Talisman

[[Imatge:Talisman de Charlemagne Tau.jpg|right|thumb|Lo Talisman de [[Carlesmanhe]], tanben [[reliquiari]], se trobèt sul seu còs quand foguèt obèrta sa tomba, çò dich]]
Un '''talisman''' es un objècte [[magia|magic]] que portariá de vertuts [[ocultisme|ocultas]] per ganhar d'influéncias beneficas. L'art dels talismans se nomena la talismania.

== Teorias ==
Per d'unes, lo talisman pren sa fòrça dels imatges que pòrta, per d'autres ([[Tomàs d'Aquin]], [[Marsile Ficin]]) del biais que son fachs. [[Albèrt lo Grand]], dins ''De mineralibus'' justifica l'existéncia dels talismans sonque astrologica. Dins aquel vam, ''Speculum astronomiae'' (Lo Miralh de l'astronomia), atribuit a tòrt a Albèrt lo Grand mas que seriá de [[Richard de Fournival]]<ref>{{fr}} segon Bruno Roy e Richard de Fournival, autor de ''Speculum astronomiae'' Annales d'histoire du Moyen Âge n° 67; 2000 p:159-180.</ref>, inventèt la nocion d’« imatge astrologic », talisman (''imago'') que pren sa vertut sonque dels astres e que deu res als demons, que compòrta pas gaire d'inscripcion, nimai signe, nimai ritual. Per Tomàs d'Aquin, las substéncias naturalas coma las èrbas e las pèiras preciosas, pòdon aver de poders en ligam amb lors afinitats astrologicas, e es legitim de se n'utilizar en medecina; mas se de letras o caractèrs son gravats sus las pèiras o d'invocacions e incantacions utilizadas amb las èrbas, tot efièch consecutiu es l’òbra de marrits demons, e se fasent, un pacte explicit o tacit se passèt amb lo Malin<ref>{{fr}}Thomas d'Aquin, ''Contre les Getils'', III, CIV-CVI ; ''Somme théologique'', IIaIIae, question 96a2</ref>. [[Marsile Ficin]] fa una lista de las sèt causas que pòdon ganhar las influéncias celèstas, segon los planètas: Luna (pèira, metals, eca.), Mercuri (plantas, fruchs, animals), Vènus (polveras, vapors, odors), Solelh (mòts, cants, sons), Març (emocion, imaginacion), Jupitèr (rason), fin finala Saturn (contemplacion intellectuala, intuicion divina)<ref>{{fr}}Marsile Ficin, ''Les trois livres de la vie'' (1489), livre III, 21. : ''Opera omnia'' {{p.|562}}.</ref>

== Exemple: lo talisman de Caterina de Medici ==
Es celèbre lo talisman de [[Caterina de Medici]] (1519-1589), esposa d'Enric II (1533), ja maire de Francés II (1544-1560). Pèire Behar pensava aver trobat la clau<ref>{{fr}}''Les langues occultes de la Renaissance'', Desjonquières, 1996, p.63-89</ref>: la medalha pòrta de signes qu'apareisson pas que dins lo ''De la filosofia oculta'' de [[Agrippa de Nettesheim]] (1533). Lo talisman èra concebut, entre 1551 (naissença del futur Enric III) e 1554, e, segon Ivan Coulas, per [[Jean Fernel]], primièr mètge d'Enric II, e adèpta de la filosofia oculta. La cara mòstra un rei amb una agla (Jupitèr), e son signe (mena de sablièr, qu'es un [[Geomancia|caractèr geomantic]] de Jupitèr); lo rei fa fàcia a una femna de tèsta d'aucel e pes d'agla e tenent una flècha (Vènus), es escrich ''Anael'' (nom de l'àngel de Vènus, totjorn segon Agrippa, III, 24); la foncion magica d'aquela cara es de favorizar l'amor entre Enric II e son esposa Caterina de Medici. Lo revèrs mòstra un imatge de Vènus tirada d'Agrippa (II, 42), amb son signe, la crotz susmontada d'un cercle, e un nom, ''Haniel'', nom de l'àngel de Vènus (II, 22), e un autre nom, [[Asmodèu]], que presidís al signe del [[Taure (constellacion)|Taure]], e donc correspond a Vènus; lo tèma es donc aicí l'influéncia benefica de Jupitèr (poder, dinastiá mascle) captada e servada per Vènus. En ebrieu, se legisson d'inscripcions sus la cara, significant {{cita|Apareis me, ò Dieu}} (''Darag Ni El''), {{cita|Dona me, te ne prègui, la fòrça}} (''Fara Na Heil'')... ; sul revèrs: {{cita|Dona me tas vertuts miraculosas}} (''Hipes piliah''), {{cita|De l’estrangièra preserva mon espós}} (''Nechar Hofer Baal'')...

== Bibliografia ==
=== Òbras de talismania {{fr}} ===
* Henri-Corneille Agrippa de Nettesheim, ''La philosophie occulte''
* J. A. Belin, ''Traité des talismans ou figures astrales'' (1658)
* Jacques Gaffarel, ''Curiositez inouyes'' (1629)
* J.-B. Porta, ''La magie naturelle'' (1565)
* Chang-Kyum Kim, ''Cinq cartes talisman'', Éditions Visaje, Paris, 2006. 
* Chang-Kyum Kim, ''Talisman I'', Éditions Visaje, Paris, 2008. 
* Chang-Kyum Kim, ''Talisman II'', Éditions Visaje, Paris, 2008. 
* Chang-Kyum Kim, ''Talisman III'', Éditions Visaje, Paris, 2008. 
* Soror D.S. et Spartakus FreeMann, ''Les Sigils, la magie du {{s-|XXI|e}}'', éditions Bussière, Paris, 2010 ISBN 978-2-85090-334-2

=== Estudis suls talismans {{fr}}===
* J.-P. Bayard, ''Les talismans'', Tchou, 1974
* E. Budge, ''Amulets and Talismans'' (1930)
* Claude Lecouteux, ''Le livre des talismans et des amulettes'', Imago, 2004.
* P. A. Riffard, ''Nouveau dictionnaire de l'ésotérisme'', Payot, 2008.
* D. P. Walker, ''Spiritual and Demonic Magic from Ficino to Campanella'', trad. fr.

== Referéncias ==
{{Commons|Talisman}}
<references/>