Veire la font de Sant Joan d'Acre

{{Infobox
|tematica=
|carta=
}}
{{BesonhTraduccion}}
[[Imatge:City_of_Acre,_Israel_(aerial_view,_2005).jpg|thumb|200px|Pòrt de Sant Joan d'Acre]]'''Acre''' o '''Sant Joan d'Acre''' (nom tradicional per las populacions crestianas; en [[arab]]: عكّا‎, ʻAkkā e en [[ebrèu]]: עַכּוֹ‎‎, Akko) es una ciutat de [[Palestina]] qu'es uèi compresa dins lo Districte Nòrd de l'Estat d'[[Israèl]].

La vila, poblada dempuèi l'Antiquitat, foguèt primièr una ciutat grèga, puèi romana, bizantina e finalament musulmana a partir de [[638]]. En [[1104]] foguèt presa pels crestians e venguèt part del [[Reialme de Jerusalèm]] senhorejat per [[Baudoïn Ièr]]. Foguèt la capitala d'aquel reialme, e mai son pòrt principal, fins que foguèt pres pels mameluks musulmans en [[1291]], çò que marquèt la fin del reialme latin d'orient. Mantuns òrdres religioses crestians qu'i demorèron pr'aquò. En [[1918]] que cabussèt dins la tempsada del mandat britanic fins a [[1947]] quand a partir del plan de partatge de Palestina que l'auriá deguda autrejar als arabs, foguèt refusat per aquestes darrièrs e Acre foguèt alavetz conquestada per Israèl.

==Istòria==
===Antiquitat===
Acre es una dels [[List of cities by time of continuous habitation|endreches mai ancians d'abitacion continua]] de l'estat d'Israèl.<ref name=Petersenp68>{{cite book|title=A Gazetteer of Buildings in Muslim Palestine: Volume I (British Academy Monographs in Archaeology) (Pt.1) (Hardcover)|author=Andrew Petersen|page=68|publisher=British Academy|date=February 6, 2002}}</ref> Lo nom ''Aak'', que figura sus las listas de tribut de [[Totmòsi III]] (cap al sègle XVI abans Crist), podriá se referir a Acre. Las [[letras d'Amarna]] mençonan tanben un endrech sonat ''Akka'',<ref>Burraburias II a [[Akhenaten|Amenophis IV]], letter No. 2</ref> tot coma los [[tèxtes de l'Execracion]], que son anteriors.<ref name="Aharoni1979">{{Cite book|last=Aharoni|first=Yohanan|authorlink=Yohanan Aharoni|title=The land of the Bible: a historical geography|url=http://books.google.com/books?id=AMtoyNxWw0UC&pg=PA144|accessdate=October 18, 2010|year=1979|publisher=Westminster John Knox Press|isbn=9780664242664|pages=144–147}}</ref> Dins las [[Bíblia ebrèa]], ([[Libre dels Jutges|Jutges]] 1:31), Akko es un dels lòcs qu'a partir d'el los [[israelitas]] fòragetèron pas los [[Canaan|canan]]eans. Es descrich mai tard coma essent dins lo territòri de la tribú d'[[Asher]] e segon [[Josephus]], èra dirigida per un dels governadors provincials del rei [[Salomon]]. Del temps de la dominacion israelita, foguèt politicament e culturalament ligada amb [[Fenicia]]. A l'entorn de 725 abans Crist, Akko, [[Sidon]] e [[Tir, Liban|Tir]] se jonhèron dins una revòlta contra [[Shalmaneser V]].<ref>Becking Bob (1992) ''The Fall of Samaria: An Historical and Archaeological Study'' BRILL, ISBN 9004096337 pp 31–35</ref>

=== Los periòdes grèc e roman ===
Los istorians grècs mencionan la vila pel tèrme ''Ake'', que significa "cura". Segon un mite grèc, [[Eracles]] i trobèt d'èrbas curativas per sonhar sas nafras.<ref>''The Guide to Israel'', [[Zev Vilnay]], Ahiever, Jerusalem, 1972, p. 396</ref> Josephus la sonava ''Akre''. Son nom foguèt cambiat per ''Antiochia Ptolemais'' qualque brieu aprèp la conquesta d'[[Alexandre lo Grand]], e puèi a Ptolemais, probablament per la [[Dinastia Ptolemaica]], aprèp la particion del reialme d'Alexandre.<ref>{{Ligam web|url=http://www.bibleplaces.com/acco.htm|títol=Acco, Ptolemais, Acre|publisher=BiblePlaces.com|accessdate=October 20, 2008}}</ref>

[[Estrabon]] fa referéncia a la vila sonque coma un ponch de joncion pels [[Empèri Pèrsa|Pèrsas]] dins sas expedicions contra [[Egipte]]. A l'entorn de 165 abans Crist [[Judas Maccabeus]] desfaguèt los seleucids dins divèrsas batalhas en [[Galilèa]], e los menèt a Ptolemais. Cap a 153 abans Crist [[Alexandre Balas]], lo filh de [[Antiochus IV Epiphanes|Antiochus Epiphanes]], contestant la corona seleucida amb [[Demetrius]], s'apoderèt de la vila, que li aviá dobèrt las pòrtas. Demetrius assoldèt los [[macabèus]] per tal d'obtenir lo supòrt dels [[josieus]] contra son rival, en particular los revenguts de Ptolemais pel benefici del Temple de Jerusalèm, mas de badas. [[Jonathan Maccabaeus]] s'aliguèt amb Alexandre, e en 150 abC foguèt recebut per el amb los onors a Ptolemais. Qualques ans mai tard, pasmens, Trifon, un oficièr dels seleucids, que creissèt dins la suspicion dels macabèus, traiguèt Jonathan a Ptolemais e quand aqueste i arribèt, traitament lo faguèron presonièr.

La ciutat foguèt presa per [[Alexandre Jannaeus]], [[Cleopatra VII|Cleopatra VII d'Egipte]] e [[Tigranes lo Grand|Tigranes II d'Armenia]]. Here [[Herod the Great|Herod]] bastiguèt un [[gymnasium (Grècia anciana)|gymnasium]], ae here los josieus met Petronius, sent to set up estatuas de l'emperador dins lo [[Temple]], e lo persuadiguèt him to turn back. [[Sant Pau]] passèt un jorn a Ptolemais (Acts 21:7). Una [[colonia]] romana foguèt fondada dins la vila, Colonia Claudii Cæsaris.<!-- Broken link <ref>Hazlit, W. (1851) [http://www.ancientlibrary.com/gazetteer/0006.html The Classical Gazetteer] p4</ref> -->Aprèp la division definitiva de l'[[Empèri Roman]] en 395 CE, Akko passèt jos l'administracion de l'Empèri Roman d'Orient.

===Las dominacions dels arabs e dels crosats===
[[Fichièr:SiegeOfAcre1291.jpg|200px|thumb|Representacion del sètge d'Acre]]
En seguida de la desfacha de l'[[armada bizantina]] de [[Heraclius]] per l'armada sarrasina de [[Khalid ibn al-Walid]] a la [[Batalha de Iarmok]], e la capitulacion de la ciutat crestiana de Jerusalèm al calif [[Umar]], Acre passèt jos la dominacion del [[Califat de Rashidun|califat arab]] que comencèt tre 638. La conquèsta araba generèt un reviure de la vila d'Acre, que venguèt lo pòrt principal de Palestina del temps dels [[califat Omeia|omaiads]] e dels [[Califat abbassida|abassid]]s que seguèron, e mai encara quand passèt jol contraròtle dels crosats durant lo sègle XIII.<ref name=Petersenp68/> La vila foguèt conquistada pel rei [[Baldoïn I de Jerusalèm]] en 1104 durant la [[Primièra Crosada]] e los crosats tanben ne faguèron son pòrt màger en Palestina.<ref name="jewishmag1">{{cite web|url=http://www.jewishmag.com/30MAG/acco/acco.htm |title=Archaeology in Israel&nbsp;– Acco (Acre) |publisher=Jewishmag.com |date= |accessdate=May 5, 2009}}</ref> Cap a 1170 venguèt lo pòrt mai important de la Mediterranèa occidentala, e lo Reialme de Jerusalèm èra considerat en occident coma una entitat immensament rica e subretot per encausa d'Acre. Segon lo testimoniatge d'un contemporanèu anglés, provesiá mai per la corona crosada que la totalitat de revenguts del rei d'Anglatèrra.<ref>{{cite web|author=Jonathan Riley-Smith, University of Cambridge |url=http://www.bbc.co.uk/ahistoryoftheworld/objects/2GL6QSA8SMmcMCtPgHQJsw |title=A History of the World – Object : Hedwig glass beaker |publisher=BBC |date= |accessdate=September 15, 2011}}</ref> Foguèt tornar presa per [[Saladin]] en 1187, puèi [[Sètge d'Acre (1189–1191)|assetjada]] per [[Gui de Lusinhan]] renforçat per de naus de Pisa e una armada terrèstre d'en primièr en agost de 1189. But foguèt pas presa abans julhet de 1191 per [[Ricard I d'Anglatèrra]], Felip de França, Leopold d'Áustria, lo fèrre de lança de las armadas Soàbias e alemandas e la rèsta de l'armada dels crosats. Venguèt puèi la capitala de çò que demorava del [[Reialme de Jerusalèm]] en 1192. En 1229 foguèt plaçada jol contraròtle dels [[Òrdre de Sant Joan De Jerusalèm|cavalièrs espitalièrs]]. Los crosats sonèron la vila "Acre" o "Sant Joan d'Acre" que la confondèron amb la vila [[filistèus|filistèa]] d'[[Ekron]], situada dins lo sud d'[[Israèl]] actuala. Foguèt la darrièra fortalesa de l'estat crosat, e tombèt jos las atacas dels [[mamelocs]] d'[[Egipte]] durant [[Sètge d'Acre (1291)|un sètge  sanglent en 1291]].

===Lo periòde otoman===
[[Fichièr:Akko19th.jpg|thumb|Ciutat vièlha d'Acre, en 1878 per [[Félix Bonfils]]]]
[[Fichièr:PikiWiki Israel 3981 acre.jpg|thumb|Las [[mosqueta Jezzar Pasha]]]]
Los [[Empèri Otoman|otomans]] del Sultan [[Selim I]] capturèron la vila en 1517, que  caiguèt puèi dins una totala descasença. L'universitari anglés [[Henry Maundrell]] en 1697 la trobèt arroïnada, en defòra d'un khan ([[caravanserralh]]) qu'èra ocupat per qualques mercants franceses, una [[mosqueta]] e qualques paures ostalets.<ref>{{cite book|author=Maundrell, Henry|year=1836|url=http://books.google.com/?id=LG09AAAAMAAJ&printsec=titlepage|title=A Journey from Aleppo to Jerusalem: At Easter, A.D. 1697|page=90|publisher=S. G. Simkins|accessdate=October 20, 2008}}</ref>

Cap a la fin del sègle XVIII jos la dominacion de [[Dhaher al-Omar]], lo sheik local, la vila se reviscolèt. Son successor, [[Jezzar Pasha]], lo governador de [[Damasc]], la melhorèt e la fortifiquèt, mas al pretz d'impòstes pesucs levats per son compte pròpri. Cap a 1780 Jezzar forabandiguèt peremptòriament lo comptador de negòci francés, malgrat las protestacions del govèrn francés, e refusèt de recebre lo consul.
[[Fichièr:Sidsmith.jpg|thumb|right|upright|19th century [[Mortar (weapon)|mortar]] facing the sea]]
En 1799 [[Napoleon Bonaparte]], in pursuance de son scheme for raising una rebellion dels sirians contra la dominacion turca, appeared before Acre, mas aprèp un sètge de dos meses (March–May) was repulsed pels turcs, ajudats per Sir [[William Sidney Smith|Sidney Smith]] and a force of British sailors. Having lost his siege cannons to Smith, [[Napoleon I de França|Napoleon]] attempted to lay siege to the walled city defenduda per las tropas otomanas lo 20 de març de 1799, using only his infantry e small-calibre cannons, una estrategia que fracassèt e portèt to his retreat dos meses mai tard, lo 21 de mai.

Jezzar was succeeded aprèp sa mòrt per son filh Suleiman Pasha, under whose milder rule the town advanced in prosperitat till his death in 1819. Aprèp sa mòrt, [[Haim Farhi]], qu'èra estat son conselhièr, paguèt a huge sum in bribes per s'assegurar que Abdullah Pasha (lo filh d'Ali Pasha, the deputy de Suleiman Pasha), que coneissiá had known from joventut, will be appointed as ruler. Abdullah Pasha ruled Acre fins a 1831, quand [[Ibrahim Pasha d'Egipte|Ibrahim Pasha]] besieged and reduced the town and destroyed its buildings. Durant la [[Crisi orientala de 1840]] it was bombarded lo 4 de novembre  de 1840 per las allied British, Austrian and French squadrons, e l'an seguent restored to Turkish rule.

== Referéncias ==
{{reflist}}

[[Categoria:Vila d'Israèl]]
[[Categoria:Patrimòni Mondial en Israèl]]
[[Categoria:Vila portuària]]
[[Categoria:Reialme de Jerusalèm]]