Batalha der Alamo
 | |
| Informacions generalas | |
| Data | 23 de Hereuèr – 6 de Març, 1836 |
| Luòc | San Antonio (Tèxas) |
| Eissida | |
| Belligerants | |
 Mexic
|
 Republica de Tèxas
|
| Comandants | |
| Antonio López de Santa Anna | William Barret Travis James Bowie |
The Alamo (en espanhòu eth píbol), siguec ua batalha (23 de hereuèr-6 de març 1836 ) e un gran eveniment ena Revolucion de Tèxas. Contunhec dempús un sèti de 13 jorns en eth quau es mexicani sos eth sòn president lo general Antonio López de Santa Anna, ronçaren un assaut sus era Mission der Alamo, pròche a San Antoni de Bèxar. Toti es defensaires sigueren morts. Era cruselitar de Santa Anna inspirec plan de texans tà juntar-se damb era armada de Texas tà resvenja-se. Atau, es texans ganharen era batalha de San Jacinto eth 1 d'abril de 1836 e acabaren aguesta revolucion.
Quauque mesi auans, es texans auien hòragitat es mexicani de Texas. 100 texans demorauen alavetz ena garnison d'er Alamo. Era fòrça texana creishie damb eth temps: lèu arribaren es comandants James Bowie e William B. Travis damb més volontaris. Eth 23 de hereuèr 1500 mexicani anaren tà San Antonio de Bèxar tà capturar era garnison texana. Travis escriguec diuersi letres tà domandar ajuda pr'amor que podien pas resistir as mexicani, més sonque 100 òmes arribaren dempús.
Eth 6 de març era armada mexicana avancec entà er Alamo. Dempús de rebutar es mexicani dus viatges, es texans s'alestiren tà auer un tresau assaut. Es defensaires sigueren morts pera cavaleria mexicana. Sonque cinc o sieis texans se renderen més sigueren tanben estrefats. Testimonis parlen d'enter 182 e 257 texans morti més plan d'istoriadors confermen que morigueren tanben énter 400 e 600 mexicani .
Per etnies, 13 òmes eren texans vaduts en Texas més 11 auien ancessors mexicani, 42 òmes eren europèus e 2 eren judius e 2 negres. Era resta qu'eren americans e pas texans.
Contèxte
[modificar | Modificar lo còdi]Sos Santa Anna, eth govern mexican comencec a des·hèr eth model federalista e era constitucion de 1824 siguec abolida en 1835. Açò incitec plan de federalistes entà era revòlta. Era region termièra mexicana de Texas qu'era fòrça abitada per un hèish d'immigrants des Estats Units e aguesti eren hòrt acostumats a un govèrn federau.
En eth mes d'octobre es tropes mexicani se vederen implicades ena prumèra batalha dera revolucion texana. Es texans que bateren més d'un viatge es tropes mexicani plaçades au ras de Texas.
Era armada texana qu'auie plan d'aventurèrs des Estats Units. Fòrça texans auien tornat as sòns ostals. Santa Anna èra plan enrabiat pr'amor d'açò e escriguec ua letra ath president des Estats Units, Andrew Jackson ena quau domandaua era eishida de Texas d'aguesti òmes.
Er Alamo auie estat triat coma punt de resisténcia contra es mexicani més podien pas resistir cap damb artilheria. Es fòrces mexicani auien alavetz mens de 100 soldats. Neill domandec més tropes e aliments més en era armada texana i auie enquia quate capmèstres. Eth 14 de gèr trapec Sam Houston tà u domandar aliments, armes e òmes.
Preludi ara batalha
[modificar | Modificar lo còdi]Houston sonque poguec enviar 30 òmes damb artilhareria ar Alamo. Bowie tanben escriguec ath govern provisionau texan domandant "òmes, sòs, armes e canons". Cinc jorns dempús, un gropet de volontaris arribec e damb eri eth famós congressista american e aventurèr Davy Crockett de Tennessee.
Neil desemparec er Alamo e deishec eth comandament tà Travis, més es òmes causiren Bowie coma capmèstre. Santa Anna contunhéc d'amassar òmes en San Luis Potosí. Era armada comencec era sua caminada tar Alamo en deseme. Totun, aguesta que siguec lenta. I auie pas plan de muòles pes provesions e plan d'òmes, civils, deisheren era armada en auer es sòs. Eth gran nombre de hemnes que seguien es òmes dera armada atau coma mainatges anaue en contra des provesions. Es soldats lèu sigueren redusits a minjar sonque petiti racions.
Enth 12 de hereuèr crotzaren eth Rio Grande més i auie fòrça nhèu. Ipotermia, disenteria e atacs des Comanches eren ua dura doana tara armada mexicana en Texas.
Sèti
[modificar | Modificar lo còdi]Eth 23 de hereuer 23 òmes deishauen San Antonio De Béxar. Un grop de texans ataquet tà amassar vaques tar Alamo e diuersi membres dera garnison portaren es sues familhes entar Alamo. Ena serada, més de 1.500 mexicani enlogaren eth vilatge de Béxar damb ua banèra roja, açò vòu díder sens quartèr. Es texans enviaren un grop d'òmes ta domandar una reddicion onorabla més es mexicani sonque aufriren una rendicion incondicionau.
Trapades
[modificar | Modificar lo còdi]
Pendent es jorns que seguiren, es mexicans establiren diuerses bateries d'artilheria e pendent era prumèra setmana deth sèti més de 200 bales de canon caigueren sus er Alamo. Eth 24 de hereuèr Bowie caiguec malaut e deishec Travis coma comandant dera garnison. Un vent plan hred (4ºC) assolec eth lòc. Quauqua des dues armades era pas preparada tà aguesti temperatures.
Travis enviec diuersi messatgèrs. Ua letra siguec famosa pr'amor qu'era dirigida "ta toti es òmes de Texas e tà toti es americans de tot lo monde". Ena fin deth prumèr jorn deth sèti, es tropes de Santa Anna arrecebien 600 òmes més; era armada mexicana ja auie més de 2000 òmes.
En eth 26 de hereuer Fannin manec 320 òmes, quate canons e diuersi vagons damb aliments tar Alamo, més dempús de caminar sonque dus quilometres tornaren en trapar plan de tropes mexicani. Aguestes, totun, ganharen més òmes e adara ja eren més de 3.100.
Er assaut
[modificar | Modificar lo còdi]Santa Anna manéc un assaut sus er Alamo. Aquetha serada ua hemna, Juana Navarro, anà enquia Santa Anna tà negociar un rendament pes devesaires der Alamo. Més poguéc pas.
Travis amassà es sòns òmes e expliquéc qu'un atac erá iminent. Dibuishéc ua linha en eth terra e domandéc a aqueri que voliuen morir per Texas de crotzar. Sonque un òme (Moses Rose) rebutjéc de crotzar-la.
As detz hores dera vrespada era artilhariá mexicana finic eth sòn bombardament. A mieja net més de 2.000 mexicani se dividiren en quate colones d'atac. 500 mexicani de cabalhariá demoraren arrièr damb ena reserva. Eth silenci siguec tricat peth !Viva Santa Anna! e plan de civils en er Alamo corriguèren tara gleisa cercant ua salvacion.
Totun, era gran concentracion de tropes mexicanes oferguéc un ponch d'atac excellent pera artilhariá texana. Un canon solet tuec era meitat dera companhia de caçaires de Toluca (mexicani). Es texans aueren d'espausar-se en es murs tà tirar e Travis siguec un des prumèrs tà morir. Poqui mexicani arribaren as murs damb es escales. Mens pujaren en naut. Toti sigueren morts.
Es mexicani s'amassaren de nau, més ath dusau atac siguec tanben rebocats e aueren d'atacar peth tresau viatge. Santa Anna enviéc es reserves e finauments es mexicani pogueren dintrar en er Alamo. Toti es soldats texans damb es canons sus es murs qu'eren morts.
Era batalha finau
[modificar | Modificar lo còdi]Plan de texans corregueren tara gleisa e es barricades e fugigueren dera cabalariá mexicanana, qu'atacaua de nau. Eth darrièr grop d'òmes que lutauen eren Crockett e sòns òmes. Fin-finau, era luta siguec damb coltelhs. Es poqui que demorauen vius fugiren enquia era gleisa.
Es mexicans vederen era bandièra texana e volgueren escambiar-la. Quate mexicani moriren abans d'auer era bandièra de Mexic de nau en er Alamo. Bowie moriguec sus eth lhet. Un grop de soldats mexicani dintrec ena sua camara damb baionates tà lo tuar. Bowie moriguec lèu lèu. Es darrièrs òmes que morigueren eren es 11 damb eth gran canon de 12 liures texan. As 18.30 hores era batalha der Alamo qu'era finida.
Dempús dera batalha
[modificar | Modificar lo còdi]Sonque set texans moriren pas més Santa Anna manec de los tuar. Un oficial texan diguec que damb ua auta victoria coma aguesta a los texans iran al dimoni !.
Santa Anna diguec que 600 texans eren morti e sonque 70 mexicans. Es istòriadors díden, totun, qu'en er Alamo morigueren de 400 a 600 soldats mexicani, us baishes tarribles pera epoca. Plan de testimonis confirmen que 182 texans morigueren.
Eth dus de març quauques delegats declararen era naua Republica de Texas. Sam Houston sabia pas enqüera qu'er Alamo auie cadut. Quan arribaren diuersi òmes ta'c confirmar sigueren detenguts pendent quauques hores. Adara calia evacuar tota era armada texana shens càder en eth panic: era armada mexicana enqüera era 6 vuatges més grana qu'era texana.
Santa Anna pensaua qu'es texans desiharien lèu Texas més damb era caduda der Alamo enqüera més e més òmes corrien tà ajudar Texas. Santa Anna dividec era sua armada en tres colomnes. Açò siguec un gran error. Eth vint-e-un d'abril ua armada texana ataguec Santa Anna proche de Lynchburg Ferry e en 18 minutes es mexicani hugien. Es soldats texans didien encara e encara "Rembrembatz er Alamo !".
Santa Anna siguec capturat eth jorn dempús més diguec a Houston :Eth destin deth Napoleon der Oest es pas egal ar des autes òmes. Vos podetz rebrembar açò. Més Houston responguec Açò qu'ac auies d'auer ditz abans der Alamo. Santa Anna siguec fòrçat a quitar Texas damb es sòns òmes e Texas siguec una naua Republica.
Legat
[modificar | Modificar lo còdi]Santa Anna caiguec en desgràcia dempús dera sua captura ena Batalha de San Jacinto. S'a parlat plan des texans que devesaren er Alamo e pauc des Tejanos que lutaren ena armada texana o ena mexicana. Aué plan d'istòriadors díden qu'era majoriá dera gent coneish es hèts der Alamo més per filmes que pas per libes.
En 1960 se virec lo filme der Alamo damb John Wayne e en 2004 se'n hec ua naua version. D'énter es versions de cançons més populars, i a era The ballad of the alamo (1960), The Green Leaves of Summer (1960) o Deguello (1960) de Dimitri Tiomkin.
Bibliografia
[modificar | Modificar lo còdi]º Barr, Alwyn (1996), Black Texans: A history of African Americans in Texas, 1528–1995 (2nd ed.), Norman, OK: University of Oklahoma Press, ISBN 0-8061-2878-X
º Barr, Alwyn (1990), Texans in Revolt: the Battle for San Antonio, 1835, Austin, TX: University of Texas Press, ISBN 0-292-77042-1, OCLC 20354408
º Chariton, Wallace O. (1990), Exploring the Alamo Legends, Dallas, TX: Republic of Texas Press, ISBN 978-1-55622-255-9
º Chemerka, William H.; Allen J. Wiener (2009), Music of the Alamo, Bright Sky Press, ISBN 978-1-933979-31-1, retrieved 2012-02-18
º Edmondson, J.R. (2000), The Alamo Story-From History to Current Conflicts, Plano, TX: Republic of Texas Press, ISBN 1-55622-678-0
º Edwards, Leigh H. (2009), Johnny Cash and the paradox of American identity, Indiana UP, ISBN 978-0-253-35292-7, retrieved 2012-02-18
º Glaser, Tom W. (1985), in Schoelwer, Susan Prendergast, Alamo Images: Changing Perceptions of a Texas Experience, Dallas, TX: The DeGlolyer Library and Southern Methodist University Press, ISBN 0-87074-213-2
º Groneman, Bill (1990), Alamo Defenders, A Genealogy: The People and Their Words, Austin, TX: Eakin Press, ISBN 0-89015-757-X
º Groneman, Bill (1996), Eyewitness to the Alamo, Plano, TX: Republic of Texas Press, ISBN 1-55622-502-4
º Groneman, Bill (1998), Battlefields of Texas, Plano, TX: Republic of Texas Press, ISBN 978-1-55622-571-0
º Hardin, Stephen L. (1994), Texian Iliad, Austin, TX: University of Texas Press, ISBN 0-292-73086-1
º Henson, Margaret Swett (1982), Juan Davis Bradburn: A Reappraisal of the Mexican Commander of Anahuac, College Station, TX: Texas A&M University Press, ISBN 978-0-89096-135-3
º Hopewell, Clifford (1994), James Bowie Texas Fighting Man: A Biography, Austin, TX: Eakin Press, ISBN 0-89015-881-9
º Lindley, Thomas Ricks (2003), Alamo Traces: New Evidence and New Conclusions, Lanham, MD: Republic of Texas Press, ISBN 1-55622-983-6 Lord, Walter (1961), A Time to Stand, Lincoln, NE: University of Nebraska Press, ISBN 0-8032-7902-7
º Manchaca, Martha (2001), Recovering History, Constructing Race: The Indian, Black, and White Roots of Mexican Americans, The Joe R. and Teresa Lozano Long Series in Latin American and Latino Art and Culture, Austin, TX: University of Texas Press, ISBN 0-292-75253-9
º Myers, John Myers (1948), The Alamo, Lincoln, NE: University of Nebraska Press, ISBN 0-8032-5779-1
º Nofi, Albert A. (1992), The Alamo and the Texas War of Independence, September 30, 1835 to April 21, 1836: Heroes, Myths, and History, Conshohocken, PA: Combined Books, Inc., ISBN 0-938289-10-1
º Petite, Mary Deborah (1999), 1836 Facts about the Alamo and the Texas War for Independence, Mason City, IA: Savas Publishing Company, ISBN 1-882810-35-X
º Schoelwer, Susan Prendergast (1985), Alamo Images: Changing Perceptions of a Texas Experience, Dallas, TX: The DeGlolyer Library and Southern Methodist University Press, ISBN 0-87074-213-2
º Scott, Robert (2000), After the Alamo, Plano, TX: Republic of Texas Press, ISBN 978-1-55622-691-5
º Tinkle, Lon (1985), 13 Days to Glory: The Siege of the Alamo, College Station, TX: Texas A&M University Press, ISBN 0-89096-238-3 . Reprint. Originally published: New York: McGraw-Hill, 1958
º Todish, Timothy J.; Todish, Terry; Spring, Ted (1998), Alamo Sourcebook, 1836: A Comprehensive Guide to the Battle of the Alamo and the Texas Revolution, Austin, TX: Eakin Press, ISBN 978-1-57168-152-2