Roger de Llúria
Debuta
[modificar | Modificar lo còdi].jpg)
Roger de Lhoria, de nom de naissença Ruggiero di Lauria (tanben conegut com Roger de Lhoria, Lòria, Lhòria o Luria;[a] Lauria o Scalea, Reialme de Sicília, 17 de genièr de 1250 – Valéncia, 19 de genièr de 1305), foguèt un militar originari de l’antiga Lucània educat a la cort dels reis d'Aragon a Barcelona, ont arribèt en fasent partida del seguici de la reina Constança de Sicilia, molhèr de Pèire III d'Aragon «lo Grand». Foguèt lo pus famós e victoriós almiralh de l' Armada Reialapendent la guèrra naval de Sicília arribada coma consequéncia dels Sers Sicilianes. Son temperament es caracterisa per èstre irascible, coma ne testimònian sos nombroses duèls, sa conducha de guèrra brutala comportava egalament de massacres de femnas e de mainatjas. En mai de sa crudelitat, sa glòria es tanben escurida per sa cupiditatEs enterrat als pès del sepulcre d'aquel sobiran al Reial Monastèri de Santa Maria de Santas Croses.
Familha
[modificar | Modificar lo còdi]Las originas familialas de Roger de Lhoria an ascendéncia normanda. Lo sieu paire foguèt lo cavalièr lucanès Ricardo di Lauria, senhor de Lloria e grand privat de Manfred e de Sicília, e la siá maire foguèt Isabelha de Amichi Isabelha de Amichi, coneguda per Bèlha de Amichi, dida e dama de companhiá de la creina Constança de Sicília.
Se maridèt dos còps, primièr amb Margherita Lancia e après amb Saurina de Entença:
- Lo 1273 amb Margherita Lancia, sòrre de Corrado Lancia, dit Conrad Llansa. Amb qui aguèt quate filhs:
- Beatriu de Lhoria e Lancia, maridada amb Jacme II de Xèrica e mared’Amfós, que adoptèt lo nom d’Amfós Roger de Lloria.
- Jofredina de Lhoria e Lancia (mort 1331), maridada amb Ot I de Montcada i de Pinós, quatren baron d’Aitona.
- Rogeron de Lhoria e Lancia, senhor de Tortora e Aieta, mòrt prematurament a l’edat de 22 ans.
- Hilària de Lhoria e Lancia (cir. 1285 - 1343), senhora de Lhoria,
- Maratea, Ravellon, Nicotera e Scalea; maridada amb Enrico Sanseverino e maire de Ruggero Sanseverino e Lauria.
- Lo 1258 amb Saurina d’Entença e de Montcada, sòrre de Berenguer d’Entença e de Montcada, lo qual se jonguèt a la Companhiá Catalana d’Orient de Roger de Flor. Amb qui aguèt 7 filhs:
- Joan de Lhoria e d’Entença, magistrat.
- Carles de Lhoria e d’Entença (cir. 1292 - 1310), senhor de Lloria del 1308 al 1310.
- Margarida de Lhoria e d’Entença (cir. 1294 - 1343), maridada amb Bernat de Vilaragut e Sarrià.
- Nicolau de Lhoria e d’Entença, senhor de Taormina.
- Constança de Lhoria e d’Entença, senhora de Taormina.
- Roger Berenguer de Lhoria e d’Entença (c. 1328), senhor de Lhoria, Lagonegro, Ravello, Maratea, Castelluccio, Rotonda, Papasidero, Laveno lo 1305; senhor de Scalea e Mileto lo 1310.
- Ròbert de Lhoria e d’Entença (mòrt abans que lo paire).
Lo fraire de Roger de Lhoria foguèt Joan de Lhoria e d’Amichi, que fougèt tanben dit Roger de Lhoria (1321?-1370), manescau d'Almogáver e vicari generau deus ducats d'Atènas e de Néopatrie.
Biografia
[modificar | Modificar lo còdi]Se coneisson paucs detalhs de la vida de Roger de Lhòria abans que foguèt nomenat amiral de la flòta reiala de la Corona d'Aragon per Pèire III d'Aragó «lo Grand». Cresquèt a Lauria, jonhètz baronia del Regne de Sicília. Sa maire, Bèla d'Amichi, èra la dama de companhia de la reina Constança de Sicilia, que vendriá l'esposa de Pere alara mainatge en 1262. Coma resultat de la uninon, mare i fill arribèsson a la cort catalana.
Segon las cronicas de Desclot e Muntaner, Roger de Lhoria foguèt nomenat amiral de l'Armada Reiala lo 20 d'abril de 1283 après que Pèire III destituís l'anterior amiral, son filh illegitim Jaume Pere, perque aqueste desobesit a sos òrdres pendent l'incursion en Calabria. A combatut al servici de cinc reis diferents: Jacme lo Conqueridor (Jacme I), Pèore lo Grand (Pèire III), Alfons lo Franc (Alfons III), Jacme lo Just (Jacme II) i lo rei sicilian Frederic II (III d'Aragó).
Obten lo comtat de Cocentaina (devenguèt atal lo primièr comte de Cocentaina) coma recompensa de sa carrièra militara, e obten la senhoriá de l'ilha de Garbat en consequénciade l'expedicion de Tunis en 1282.
Las debutas
[modificar | Modificar lo còdi]Acompanhèt lo mainatge Pèire, jol regne de Jacme Ièr, a Toleda e a Madrid (1269). Jacme I li a balhat, aital coma a sa maire, la val de Seta, près de Cocentaina (1270). Esposèt Margarida Lancia e foguèt anoblit (1273). Jacme Ièr o nommèt egalament prefècte de Cocentaina e o carguèt de repoblar lo luòc (1276). Pierre III, ja rei, o nomma procuraire general de Valença (1278).
Expedicion en Tunis
[modificar | Modificar lo còdi]Acompanhèt lo rei dins l'expedicion de Tunis en 1282.
Guerra en Sicilia
[modificar | Modificar lo còdi]L'8 de junh de 1283, afrontèt l'armada angevina dels amirals provençals Cornut e Bonví pendent la batalha de Malta, empachant lo desbarcament angevin en Sicília. Lo 5 de junh de 1284 aguèt luòc la batalha del golfe de Nàpols, pendent la quala son tropèl foguèt atacat près de Nàpols pels angevins jol comandament de Carles II d'Anjau "lo ranc", e après un primièr contacte Roger fenguèt de se retirar cap a Castellammare mas s'arrestèt cort e engatgèt lo combat al mièg de las aigas del golfe de Nàpols per destruire la flòta angevina. Prononcièt aquela frasa celèbra : « Que d'ara enlà i aurà pas mai de peis que gausa retirar sa coa se pòrta pas la bandièra a las quatre barras de nòstre Senhor Rei d'Aragon ».
« Ne sol hom pens que galera ne altre vexell gos anar sobre mar, menys de
guiatge del rey d'Arago; ne encara no solament galera, ne leny, mas no creu que
nengun peix se gos alçar sobre mar, si o porta hun escut o senyal del rey d'Arago
en la coha, per mostrar guiatge de aquell noble senyor, lo rey d'Arago e de
Cecilia.»
Cronica de Bernat Desclot; cap. CLXVI
Croada contra la Corona d’Aragon
[modificar | Modificar lo còdi]Cridat en Sicília per defendre Catalonha, obten una victòria essenciala sus la flòta francesa de Felip III l'Ardit, pendent la batalha navala de las Formigas, las 3 e 4 de setembre de 1285 pendent la crosada contra la Corona d'Aragon. Es sa victòria mai memorabla.
Qualques setmanas mai tard, ataquèt Lengadòc amb 2.000 Almogavers, s'atacant a Serinhan, Valras e Agde tornant a Barcelona amb una pilha impressionanta.
Conflicte en Itàlia
[modificar | Modificar lo còdi]Jaume II l'envièt en Sicília per defendre l'illa, qu'èra governada per l'infant Frederic coma lòctenent. Recupèra Cotrone, en Calàbria, e mena lo combat fins a las illas grècas (1292). Los mercands catalans de Constantinòple patiguèron las represalhas dels bizantins e deguèron èsser indemnizats per Roger el meteis.
Intervenguèt, amb Frédéric, dins las negociacions qu'abotiguèron a la Patz d'Anagni (1295), mas partegèt pas l'idèa de Bonifaci VIII e de Jacme II que s'acordèron sus la cession de Sicília a la Santa Sieu, e demorèron fidèlas a Frédéric, proclamat rei pels sicilians (1296). Per el a menat de novèlas campanhas en Calàbria, mas mai tard, de divergéncias son aparegudas entre elas. Arrestat, arriba a s'evadir e retròba Jacme II a Roma, ont es nommat vice-amiral de la Glèisa (1297). Acompanhèt lo rei a Murcia. Son nebot Joan de Lloria foguèt tirat pels sicilians e executat a Messina. L'amiral, per se venjar, organizèt un combat novèl e los batèt al cap Orlando (1299) e a Poncèt, ont capturèt l'amiral de Sicília, Corrado Doria (1301).
Darrièras annadas de vida
[modificar | Modificar lo còdi]Signat la Patz de Caltabellotta (1302), que li permetèt de recuperar las possessions de Sicília qu'aviá confiscadas, se retirèt dins lo reialme de Valença. Lo rei li aviá concedit los sits de Calpe e d'Altea (1297), l'una de las causas del litigi amb Sarrià, e aqueriguèt los bens qu'avián apartenit a l'infant Pere, lo fraire del rei. Temptèt d'organizar una crosada en Tèrra Santa, qu'aguèt pas cap d'efièch (1303) ; sos soldats son anats a la Companhiá catalana d'Orient. Los sarrasins assètjan Cocentaina e i mettre (1303). Frederic II faguèt presentar qualques capítols a Jacme II per tal d'organizar la conquista de Romania (1304). Aviá un problèma amb Guillem d'Entença pertocant la possession de Tivissa, qu'èra obligat de garantir per un prèst que Roger li aviá fach.
Sepultura
[modificar | Modificar lo còdi]Coma l'a declarat dins son darrièr testament, es estat enterrat dins lo Monastèri Reial de Santa Maria de Santas Croses e sa tomba es recobèrta d'una simpla lausa funerària situada al pè de la tomba de son senhor e amic personal, lo rei Pierre lo Grand. Lo tèxt de la lausa funerària se legís coma seguís :
«ASI:IAU:LO:NOBLE:EN:R / DE:LURIA:ALMIRALL:GENE /
RAL:DLS:REGNES:DARAGO / ED:CICILIA:P:LO:SENOR:REI /
DARAGO:E:PASSA:DESTA / VIDA:EN:LAYN:DE:LA:EN / CARNACIO:DE:NOSTRE:SE /
NOR:IHU:CRIST:MIL:T:CCC / T:IIII:XUI:KALENDES / DE:FEBRER.»
Saber far e influéncia
[modificar | Modificar lo còdi]Roger de Lauria es segurament un gèni militar. Sas quatre victòrias entre 1283 e 1287 influencièron de faiçon decisiva lo cors de la guèrra de las Vêpres sicilianas e los rapòrts per fòrça en Mediterranèa occidentala, perque la flòta sicilo-catalana poguèt obtenir una sobeiranetat illimitada sus la mar e far atal de Sicília una fortalesa maritima imprenabla. Las doas victòrias successivas, après l'accession del rei Carles II d'Anjau, passan al segond plan del ponch de vista de l'estrategia navala, perque estampan pas una virada definitiva pendent la guèrra. Enfin, son meriti es sustot que de 1283 a 1297 Pierre III e sos dos filhs an sauput defendre Sicília contra una coalicion d'enemics.
Monuments
[modificar | Modificar lo còdi]La vila de Tarragona a onorat Roger de Lhoria amb un immens monument a la debuta de la Rambla Nova, pres lo Balcon del Mediterrani. Podètz egalament trobar una estatua en son onor sul la carrièra de Lluís Companys a Barcelona; dins la meteissa vila, un bastiment del campus Ciutadella de l'Universitat Pompeu Fabra pòrta son nom.
Noms en son onor
[modificar | Modificar lo còdi]Nomenclatura rotièra
[modificar | Modificar lo còdi]Roger de Lloria es un nom plan frequent dins la nomenclatura rotièra de Catalonha. I a de carrièras amb aquel nom a Barcelona, lo Masnou, Mataró, Molins de Rei, Premià de Mar, Tarragona, lo Vendrell, Roda de Berà, Móra d'Ebre, Vespella de Gaià, Vilanova e la Geltrú, Lhèida, Juneda , les Borges Blanques, Arbeca, Tarrega, Platja d'Aro, l'Escala, Vilablareix, Llançà, Cadaqués, Vallirana, la Senia, las Casas d'Alcanar, Santa Barbara,Cambrils, Reus, Salou, Terrassa, Santa Coloma de Gramenet , Sant Pere de Ribes, Sant Vicenç de Castellet, Mollet del Vallès, Badalona e Granollers. A Esparreguera, i a l'avenguda Roger de Llúria.
En defòra de Catalonha, vos podètz passejar dins la Carrar Roger de Lauria (coma se lo crida tradicionalament en espanhòl) a Benaguasil, Saragossa, Torrent, Alginet, Madrid, Sevilha, Muro d'Alcoi e Castelló de la Plana. A Valença, s'o tròba jos la forma Roger de Llòria. A Daimús, i a l'avenguda Roger de Lloria e la carrièra Roger de Lauria, e a Xàtiva, es repertoriada coma la carrièra Roger de Lloria. I a tanben una avenguda nommada Ruggero di Laurìa a Catània, en Sicília.
Vaissèls
[modificar | Modificar lo còdi]Lo cuirassat italian Regia Marina (Royal Navy) Ruggiero di Lauria , acabat en 1881 e retirat en 1909, es estat nommat en son onor. Lo destroièr espanhòl Roger de Lauria èra un vaissèl de classa Oquendo de la marina espanhòla lançat en 1967 e mes fòra servici en 1982. La marina a egalament considerat de nommar un destroièr aerian de classa F-102 Alvaro de Bazán Roger de Lauria, mas fin finala èra apelat Almirante Juan de Borbon. L'una de las principalas unitats de paracasudistas de l'armada de l'aire espanhòla es nommada en son onor.
Remarcas
[modificar | Modificar lo còdi]Lo toponim italian es Lauria, amb l'accent sus l'i. En catalan medieval, s'apelava Lloria o Lluria, sovent escrich amb una sola iniciala L que se prononciava probablament palatina e es aital que sos contemporanèus catalans lo cridan dins la Crònica de Bernat Desclot e la Crònica de Ramon Muntaner. La manca d'accent grafic en catalan medieval a conduch al cambiament d'accentuacion.