Veire la font de Republica Chèca

{{Infobox_País
|carta=Cz
|nom_local=
|lenga=
|de=
|imatge_bandièra=Flag of the Czech Republic.svg
|ligam_bandièra=Bandièra de la Republica Chèca
|imatge_blason= Coat of arms of the Czech Republic.svg
|ligam_blason= Escut de la Republica Chèca
|imatge_mapa=EU-Czech Republic.svg
|devisa=« Pravda vítězí »
(en chèc: « Vertat vencerà »)
|lengas= [[]]
|capitala=[[Praga]]
|coordenadas_capitala={{Coord|50|05|N|14|28|E|type:city}} |
| ligam_vilas=
| títol_mai_granda_vila=Mai granda vila
| mai_granda_vila=[[Praga]]
|tipe_govèrn=[[Republica]]
| títols_dirigents=  [[Lista dels presidents de la Republica Chèca|President]]<br />[[Lista dels Primièrs ministres de la Republica Chèca|Primièr Ministre]]
| noms_dirigents=[[Petr Pavel]]<br />[[Petr Fiala]]
|superfícia_reng=114
|superfícia_totala={{formatnum:78 870}}
|percentatge_aiga={{unitat|2|}}
|populacion_reng=78
|populacion_totala={{formatnum:10 578 820}}
|populacion_annada=2017
|densitat=130
|tipe_independéncia=
|país_independéncia= [[Checoslovaquia]]
|data_independéncia= [[1 de genièr]] de [[1993]]
|païses frontalièrs=
|gentilici= 
|PIB_annada=
|PIB= 
|PIB_categoria=
|PIB_reng=
|IDH_annada=
|IDH= 
|IDH_categoria=
|IDH_reng=
|còde_país=CZ
| moneda =[[Corona chèca]]
| còde_moneda=CZK
|fus_orari=
|imne_nacional=
|domeni_internet=[[.cz]]
|indicatiu_telefonic=
| organizacions_internacionalas=
}}
La '''Republica Chèca''' (var. '''Republica''' '''Checa'''<ref name="N">En [[Lemosin (dialecte)|lemosin]] sus [https://web.archive.org/web/20230203055331/https://locongres.org/oc/aplicacions/dicodoc-oc/dicodoc-recerca?option=com_dicodoc&view=search&Itemid=168&type=fr-oc&dic%5B%5D=BASIC&dic%5B%5D=RBVD&dic%5B%5D=ALPC&dic%5B%5D=ATAU&dic%5B%5D=PROV&dic%5B%5D=PNST&dic%5B%5D=OMLH&dic%5B%5D=LAUS&dic%5B%5D=LAGA&dic%5B%5D=LEMO&q=tch%C3%A8que&q2=&submit=Cercar ''Dico d’Oc'']</ref>) o simplament '''Chequia''' (en [[chèc (lenga)|chèc]] ''Česká Republika'', {{API|/ˈt͡ʃɛskaː ˈrɛpublɪka/}} <sup>{{Àudio|Cs-Ceska Republika.oga|Escotar}}</sup>; ''Česko,'' {{API|/ˈt͡ʃɛskɔ/}} <sup>{{Àudio|Cs-Česko.ogg|Escotar}}</sup>) es un estat sens accès a la mar d'[[Euròpa Centrala]]. Confronta [[Àustria]] al sud, [[Alemanha]] al nòrd-oèst, [[Polonha]] al nòrd e [[Eslovaquia]] al sud-èst.

Sa capitala es [[Praga]] e lo gentilici es '''chèc -a''' (var. '''checa -a''').

== Geografia ==

=== Clima ===

[[File:Republica Chèca - Clima.png|thumb|Clima de la Republica Chèca segon la classificacion de Köppen.]]

Lo [[clima]] chèc es de tipe continentau amb quauqueis influéncias oceanicas. Leis ivèrns son fregs e umides e leis estius son cauds. Lei geladas e lei tombadas de [[nèu]] son frequentas d'ivèrn. Dins lei regions d'altitud, lo clima es de [[clima montanhòl|tipe montanhòl]].

== Istòria ==

=== Preïstòria e Antiquitat ===

La preséncia umana sus lo territòri chèc data d'au mens {{formatnum:750000}} ans. Vèrs {{formatnum:3000}} av. JC, èra poblat per de Protocèltas que formèron pauc a pauc diferentei tribüs. Aquela dei [[Bois]], que son territòri èra dicha « Boiohaemum » en [[latin]], foguèt a l'origina dau nom [[Boèmia]]. De pòbles germanics s'installèron tanben dins la region dins lo corrent dau millenari I av. JC e de contactes se formèron amb lei [[Empèri Roman|Romans]]. 

Au sègle V ap. JC, lei [[Grandeis Invasions]] entraïnèron de transformacions importantas dau poblament de la region. De populacions [[Eslau|eslavas]] i arribèron e divèrsei documents mencionan l'existéncia d'una union de tribüs eslavas entre [[623]] e [[659]]. Son cap èra un marchand [[Francs|franc]] dich [[Samo]]. Foguèt a l'origina d'un [[estat]] permanent que se formèt pauc a pauc dins lo corrent dei sègles VIII e IX.  

=== Boèmia avans lo periòde Habsborg ===

==== La dinastia Premíslida ====

{{veire|Dinastia Premíslida}}

Segon lei [[legenda]]s, Boèmia foguèt dirigida per un linhatge de ducs e de duquessas eissit de [[Cech]], fondator mitic dau pòble chèc. Lo premier sobeiran non [[legendari]] foguèt lo duc [[Borivoj Ièr|Borivoj I{{èr}}]] de la [[dinastia Premíslida]], ostau que dirigiguèt la region de [[872]] a [[1306]].

Aquela [[dinastia]] foguèt a l'origina de l'evangelizacion dau país que comencèt en [[883]] quand [[Borivoj Ièr|Borivoj I{{èr}}]] ([[872]]-[[890]]) foguèt [[Batejament|batejat]] per [[Ciril e Metòde|Metòde]]. Pasmens, la difusion dau [[cristianisme]] foguèt malaisada car après la [[mòrt]] de [[Vratislav Ièr|Vratislav I{{èr}}]] ([[905]]-[[921]]), de combats opausèron [[cristianisme|crestians]] e [[paganisme|pagans]]. La situacion demorèt trebolat fins au rèine de [[Boleslav Ièr|Boleslav I{{èr}} lo Crudèu]] ([[935]]-[[967]]) que s'apielèt sus lei pagans per assassinar son fraire [[Venceslas Ièr|Venceslas I{{èr}}]] ([[921]]-[[935]]) avans de raliar lei [[cristianisme|crestians]]. Aquò li permetèt d'estabilizar la situacion intèrna en Boèmia e entraïnèt la disparicion dau [[paganisme]].

A la creacion dau [[Sant Empèri Roman Germanic]] en [[962]], Boèmia i foguèt integrada. En [[973]], [[Boleslav II|Boleslav II lo Piós]] ([[967]]-[[999]]) obtenguèt la creacion d'un evescat installat a Praga. En [[1085]], lo duc [[Vratislav II]] ([[1061]]-[[1092]]) obtenguèt lo títol de rèi a títol personau. Pasmens, [[Boèmia]] venguèt pas un reiaume avans [[1198]] e lo rèine d'[[Ottokar Ièr|Ottokar I{{èr}} lo Victoriós]] ([[1192]]-[[1230]]) que capitèt d'annexar [[Moràvia]] en [[1222]].

Son felen [[Ottokar II]] ([[1253]]-[[1278]]) apondèt la màger part d'[[Àustria]] a sei domenis e poguèt pretendre a la corona imperiala. Pasmens, sa poissança inquietava lei senhors dau [[Sant Empèri Roman Germanic|Sant Empèri]] que li preferiguèron [[Rodòuf Ièr de Habsborg|Rodòuf I{{èr}} de Habsborg]]. Una guèrra acomencèt entre Boèmia e l'Ostau Habsborg. S'acabèt en [[1278]] a la [[batalha de Marchfeld]], la [[mòrt]] d'[[Ottokar II]] e la pèrda dei territòris [[Àustria|austrians]]. 

Après aquela desfacha, la [[dinastia Premíslida]] conoguèt un redreiçament espectaclós durant lo rèine de [[Venceslav II]] ([[1278]]-[[1305]]) que venguèt ''princeps'' puei rèi de [[Polonha]]. Pasmens, aquò durèt pas e la dinastia dispareguèt amb l'[[assassinat]] de [[Venceslav II]] ([[1305]]-[[1306]]) qu'aviá ges d'eiretier masculin.

==== L'apogèu dau Reiaume de Boèmia ====

Après la fin de la [[dinastia Premíslida]], lo Reiaume de Boèmia conoguèt son apogèu dins lo corrent de la premiera mitat dau sègle XIV. D'efèct, l'emperaire [[Enric VII de Luxemborg]] ([[1308]]-[[1313]]) obtenguèt lo tròne de Boèmia per son fiu [[Joan Ièr de Luxemborg|Joan]] ([[1310]]-[[1346]]) gràcias a un maridatge amb la sòrre de [[Venceslav III]]. Subretot preocupat de [[cavalariá]], [[Joan Ièr de Luxemborg|Joan]] laissèt sa frema dirigir leis afaires boèmis e moriguèt a la [[Batalha de Crécy (1346)|batalha de Crécy]].

Son fiu [[Carles IV (emperaire germanic)|Carles]] ([[1346]]-[[1378]]) li succediguèt e foguèt elegit emperaire en [[1346]]. Durant son rèine, Praga, venguda lo sèti d'un arquevescat en [[1344]], foguèt la [[capitala]] dau Sant Empèri e un centre politic, economic e intellectuau major dau continent europèu. En [[1348]], fondèt l'[[Universitat Carles de Praga|Universitat de Praga]] qu'es la pus anciana [[universitat]] d'[[Euròpa Centrala]]. Protegiguèt tanben divèrseis artistas coma [[Jan de Troppau]] ò [[Nicolas Wurmser]]. Enfin, aumentèt la talha dau reiaume amb l'annexion de [[Silèsia]], de Lusàcia e de [[Brandeborg]].

==== Lo rèine de Venceslas IV e lo procès de Jan Hus ====

Après lo decès de [[Carles IV (emperaire germanic)|Carles]], son fiu [[Venceslav IV]] ([[1378]]-[[1419]]) li succediguèt. Son rèine foguèt marcat per lei crisis [[religion|religiosas]]. Aquò afebliguèt grèvament Boèmia e preparèt son intrada au sen dau domeni de l'Ostau Habsborg au començament dau sègle XVI.

La premiera crisi foguèt liada au [[Grand Esquisma d'Occident]] qu'opausèt [[Avinhon]] e [[Roma]]. [[Venceslav IV]] mau capitèt de prendre una decision clara e d'impausar son autoritat. S'alienèt rapidament la Glèisa e la [[noblesa]] boèmia. En [[1400]], leis electors dau [[Sant Empèri Roman Germanic|Sant Empèri]] li retirèron son títol imperiau. Aquò agravèt lei tensions entre lo [[clergat]] superior, proprietari dau tèrç dei tèrras e sostengut per l'[[aristocracia]] auta, a la pichona noblesa e a la [[borgesiá]] chèca. L'origina germanica de la màger part de la Glèisa Boèmia melhorava pas la situacion.

Lei tèsis defendudas per lo [[teologia]]n [[Jan Hus]], rector de l'[[Universitat Carles de Praga|Universitat de Praga]], precipitèron una segonda crisi religiosa. Inspiradas per la pensada de [[John Wycliffe]], sei posicions èran una critica virulenta de l'opuléncia de la Glèisa e de sei mors. En despiech de son [[excomunicacion]] en [[1411]], [[Jan Hus|Hus]] contunièt sa predicacion. Convidat au [[concili de Constança]] per leis autoritats eclesiasticas, i foguèt arrestat en [[1414]]. Puei, [[Pena de mòrt|condamnat a mòrt]], foguèt cremat viu lo 6 de julhet de [[1415]]. Son amic [[Jiròni de Praga]] conoguèt un sòrt similar l'[[annada]] seguenta.

==== Lei Guèrras Hussitas ====

{{veire|Guèrras Hussitas}}

La condamnacion e l'execucion de [[Jan Hus]] entraïnèron una reaccion de sei partisans que formèron una liga defensiva per s'aparar còntra lei projèctes de repression de l'emperaire [[Sigismond de Luxemborg|Sigismond]]. En [[1419]], la decision de la Glèisa de privar de comunion lei hussitas entraïnèt la [[Defenestracion de Praga|premiera defenestracion de Praga]]. Leis escabins catolics de la [[vila]] foguèron bandits d'una fenèstra entraïnant l'organizacion de cinc [[crosada]]s còntra lei partisans de [[Jan Hus|Hus]] de [[1420]] a [[1434]].

Lei hussitas capitèron de resistir ais armadas catolicas mai se devesiguèron entre [[Utraquisme|utraquistas]], de moderats liats ais elèits e la [[borgesiá]], e [[taboritas]], fraccion pus radicala liada au pòble. Lei premiers revendiquèron la secularizacion dei bens de la Glèisa e una primautat dei Chècs au sen de l'[[Estat]]. Lei segonds demandavan de reformas socialas fòrça importantas coma la supression dau servatge, l'egalitat entre leis èssers umans e de mesuras prefigurant lo [[comunisme]] (abolicion de l'[[Estat]], distribucion egala dei bens... etc.).

Fins a [[1422]], [[Utraquisme|utraquistas]] e [[taboritas]] demorèron aliats e infligiguèron una desfacha ai [[Crosada|Crosats]] a la [[batalha de Vitkov]]. La meteissa [[annada]], lei hussitas adoptèron lei « Quatre Articles », basa comuna de seis aspiracions [[religion|religiosas]]. Demandavan lo [[drech]] de liura predicacion, lo drech de menar la comunion segon lei practicas hussitas, lo retorn a una Glèisa paura e lo castig public e egau dei pecats mortaus. En [[1421]], confisquèron lei bens dau clergat e de la corona.

Pasmens, a partir de [[1424]], leis oposicions entre lei doas tendàncias dau movement hussita venguèron inconciliablas entraïnant una [[guèrra civila]]. Lei catolics aprofichèron la situacion per organizar de crosadas novèlas que mau capitèron totalament. Deguèron finalament se contentar d'una aliança amb leis [[Utraquisme|utraquistas]] per desfaire lei [[taboritas]] a la [[batalha de Lipany]] en [[1434]]. Lo cap principau dei [[taboritas]], [[Prokop Veliky]], i foguèt tuat.

En [[1436]], de negociacions entre leis [[Utraquisme|utraquistas]] e [[Sigismond de Luxemborg|Sigismond]] permetèron d'acabar la guèrra amb la promulgacion dei ''[[Compactata]]'' que reconoissián l'[[utraquisme]] en Boèmia e en Moràvia. Per quant ai [[taboritas]], mau capitèron de remplaçar sei pèrdas e perdiguèron son importància dins leis annadas 1440-1450. Totei lei camps avián agotat sei ressorsas.

==== La presa de contraròtle de Boèmia per l'Ostau Habsborg ====

Dins lo corrent de la segonda mitat dau sègle XV, la reconóissença d'una [[religion]] diferenta dau [[catolicisme]] en Boèmia e en Moràvia se turtèt a l'ostilitat continua de la [[papa]]utat e de la noblesa catolica locala. Ansin, aquò entraïnèt de guèrras novèlas qu'empachèron lo redreiçament boèmi après lei [[Guèrras Hussitas]].

D'efèct, [[Jòrge de Podebrady]], governador, [[regéncia|regent]] puei rèi de Boèmia de [[1451]] a [[1471]], deguèt faciar la denonciacion dei ''[[Compactata]]'' per lo [[papa]] [[Pau II]] que comencèt la predicacion d'una [[crosada]] novèla en [[1466]]. Son comandament foguèt fisat en [[1468]] a [[Mathias Hunyadi]], rèi d'Ongria, que foguèt proclamat rèi de Boèmia per lei senhors catolics dau reiaume. Capitèt d'ocupar Moràvia, Lusàcia e Silèsia. En [[1478]]-[[1479]], [[Vladislau II d'Ongria|Vladislau]], lo fiu de [[Jòrge de Podebrady]], capitèt de negociar la [[patz]] amb leis [[Ongria|Ongrés]]. [[Mathias Hunyadi]] poguèt gardar sei conquistas mai deguèt renonciar a sei pretencions sus Boèmia. Pasmens, en [[1490]], a la mòrt de [[Mathias Hunyadi]], son ancian adversari foguèt elegit rèi d'Ongria e aquò li permetèt de reconstituir lo territòri boèmi.

En [[1516]], son fiu [[Loís II d'Ongria|Loís]] li succediguèt coma rèi de Boèmia e d'Ongria. Sobeiran feble, moriguèt sensa eiretier masculin a la [[batalha de Mohács]]. [[Ferrand Ièr (emperaire germanic)|Ferrand de Habsborg]] li succediguèt coma rèi de Boèmia e d'Ongria<ref>Pasmens, en causa de l'invasion [[Empèri Otoman|otomana]] d'[[Ongria]], poguèt ocupar solament un tèrç dau [[Reiaume d'Ongria]].</ref>. Boèmia passèt ansin dins lo domeni Habsborg e lo demorèt fins a [[1918]].

=== Lo periòde Habsborg ===

==== La Reforma Protestanta en Boèmia ====

La politica [[religion|religiosa]] de [[Ferrand Ièr (emperaire germanic)|Ferrand de Habsborg]] foguèt favorabla ai catolics (sostèn ai [[Companhiá de Jèsus|jesuistas]], creacion d'una collègi catolic en [[Praga]], etc.)  mai demorèt pasmens relativament prudenta. D'efèct, Boèmia representava alora mai de la mitat dei revenguts de la dinastia Habsborg e èra la basa de sa poissança. De garantidas foguèron donadas ais [[Utraquisme|utraquitas]]. En particular, lei ''[[Compactata]]'' venguèron una [[lei|lèi]] organica dau reiaume.

Pasmens, la [[Libertat (filosofia)|libertat]] religiosa èra solament assegurada per lo catolicisme e l'[[utraquisme]]. Ansin, a partir deis annadas 1520, la difusion de la [[Reforma Protestanta|Reforma]] en Boèmia anava entraïnar de tensions novèlas car i trobèt rapidament un nombre important de fidèus. Causèt una scission deis [[utraquisme|utraquistas]] entre « vièlhs calixtins », pròches dei catolics, e « neoutraquistas », pròches dei [[luterianisme|luterians]]. Contuniant la politica prudenta de son paire, l'emperaire [[Maximilian II (emperaire germanic)|Maximilian II]] ([[1562]]-[[1576]]) tolerèt una ''[[Confession Bohemica]]'' qu'èra una confession de fe [[protestantisme|protestanta]] realizada a partir de la sintèsi de divèrsei corrents religiós boèmis. Aquò favorizèt un raprochament entre neoutraquitas e [[luterianisme|luterians]].

Son successor [[Rodòuf II (emperaire germanic)|Rodòuf II]] ([[1576]]-[[1612]]) — après un refús en [[1585]] — acceptèt de donar un estatut legau a la ''Confession'' en [[1609]] amb l'adopcion de la ''[[Letra de Majestat]]'' qu'autrejava la libertat religiosa a sei subjèctes boèmis. Sobeiran protector deis [[art]]s e dei [[sciéncia]]s, atirèt mai d'un artista ò d'un sabent a [[Praga]]. Pasmens, politic e generau de pauc de valor, perdiguèt lo poder entre [[1609]] e [[1612]] au profiech de son fraire [[Matiàs II (emperaire germanic)|Matiàs]].

==== De la defenestracion de Praga a la batalha de la Montanha Blanca ====

Au contrari de sei predecessors, l'emperaire [[Matiàs II (emperaire germanic)|Matiàs II]] ([[1611]]-[[1619]]) èra gaire tolerant e lei relacions entre catolics e [[Protestantisme|protestants]] s'enverinèron. Lo 23 de mai de [[1618]], una entrevista au castèu de Praga entre [[Protestantisme|protestants]] e representants dau rèi degenerèt amb la [[segonda defenestracion de Praga]]. Lo conflicte religiós èra agravat per la designacion coma successor de [[Ferrand II (emperaire germanic)|Ferrand d'Estíria]], un catolic fòrça ostil a la [[Reforma|Reforma Protestanta]].

La defenestracion de [[Praga]] entraïnèt una revòuta generala de Boèmia que marquèt l'acomençament de la [[Guèrra de Trenta Ans]]. En [[1619]], a la [[mòrt]] de [[Matiàs II (emperaire germanic)|Matiàs II]], una dieta boèmia se reüniguèt per lo deschaire de son títol de rèi de Boèmia. En plaça, elegiguèt [[Frederic V de Palatinat]], un prince [[calvinisme|calvinista]]. Pasmens, lo rèi novèu èra pas un cap militar competent e leis [[Sant Empèri Roman Germanic|Imperiaus]] destruguèron l'armada boèmia a la [[batalha de la Montanha Blanca]] lo 8 de novembre de [[1620]].

==== « Lei Tenèbras » ====

La victòria catolica de la batalha de la Montanha Blanca permetèt ai fòrças [[Sant Empèri Roman Germanic|imperialas]] d'ocupar Praga e Boèmia. La repression i foguèt vigorosa e lo país foguèt plaçat sota contraròtle estricte fins ais annadas 1740. En particular, divèrsei mesuras foguèron presas per annular lei consequéncias religiosas e politicas dei predicacions de [[Jan Hus]]. Ansin, lo periòde [[1620]]-[[1740]] foguèt dich « Lei Tenèbras » per lei [[nacionalisme|nacionalistas]] chècs dau sègle XIX.

Tre la presa de Praga, lei predicaires [[protestantisme|protestants]] foguèron expulsats e mai d'un cap protestant foguèt arrestat. 27 foguèron [[decapitacion|decapitats]] en [[1621]]. L'Universitat passèt sota lo contraròtle dei [[Companhiá de Jèsus|jesuistas]]. En [[1627]], la [[libertat (filosofia)|libertat]] religiosa foguèt abollida e lo catolicisme venguèt tornarmai l'unic culte autorizat. Dotats de mejans importants, lei jesuistas e la Glèisa Catolica acomencèron una lònga campanha per luchar còntra lo protestantisme. Aperaquí {{formatnum:30000}} familhas, principalament eissidas de la [[borgesiá]] e de la pichona noblesa, refusèron de se convertir e deguèron s'[[exili|exilar]]. Aquelei pèrdas umanas foguèron agravadas per la perseguida de la [[Guèrra de Trenta Ans]] que se debanèt sus lo territòri chèc au començament deis annadas 1630 e a la fin deis annadas 1640. Ansin, entre [[1618]] e [[1648]], la populacion demeniguèt de 2,6 milions a 1,5 milions d'abitants.

==== De la Guèrra de Succession d'Àustria ai reformas de Josèp II ====

Dins lo corrent dau sègle XVIII, l'emergéncia de [[Prússia]] menacèt la poissança austriana e Boèmia, situada entre lei dos [[estat]]s, veguèt son importància aumentar. Aquò foguèt confirmat en [[1741]]-[[1742]] amb l'acuèlh favorable donat per la populacion de Praga ai tropas prussianas qu'ocupèron la [[vila]]<ref>Lei [[Prússia|Prussians]] pilhèron pasmens la [[vila]] en [[1744]].</ref>. Aquò revelèt lo besonh de reformas que comencèron tre la fin de la [[Guèrra de Succession d'Àustria]] ([[1740]]-[[1748]]).

Durant lo rèine de [[Maria Terèsa d'Àustria|Maria Terèsa]] ([[1740]]-[[1780]]), regardèron subretot l'administracion de Boèmia. En revènge, pendent lo rèine de son fiu, [[Josèp II (emperaire germanic)|Josèp II]] ([[1780]]-[[1790]]), una politica de modernizacion activa foguèt menada per lo govèrn. La [[libertat (filosofia)|libertat]] religiosa foguèt restablida, lei restriccions impausadas ai judieus suprimidas, l'admnistracion centralizada e modernizada, lei privilègis de la noblesa e dau clergat reduchs e lo [[servatge]] abolit. Aquò li vauguèt l'ostilitat de l'aristocracia e de la ierarquia catolica. Pasmens, permetèt d'establir una libertat de circulacion inedita en Boèmia. Anava permetre de mutacions socialas importantas e favorizar l'aparicion d'un movement nacionalista chèc.

==== L'aparicion dau nacionalisme chèc ====

{{veire|Prima dei pòbles}}

Lo [[nacionalisme]] chèc apareguèt dins lo corrent deis annadas 1770-1780. Foguèt la consequéncia dei reformas de [[Josèp II (emperaire germanic)|Josèp II]] que permetèt ai païsans, que parlavan generalament lo [[Chèc (lenga)|chèc]], de venir s'installar dins lei [[vila]]s, onte se parlava generalament [[alemand]]. Aquò donèt una visibilitat novèla au [[Chèc (lenga)|chèc]] e lo bilingüisme venguèt rapidament la nòrma.

En parallèl, la disparicion de la [[Companhiá de Jèsus]] en [[1773]] liberèt lo mond intellectuau boèmi de la dominacion jesuista. Aquò permetèt au [[Chèc (lenga)|chèc]], aperavans [[lenga]] de l'[[eresia]] hussita, de retrobar un reng prestigiós e una literatura chèca se formèt a partir de la fin dau sègle XVIII. L'[[Istòria|istorian]] [[Frantisek Palacky]] ([[1798]]-[[1876]]) i aguèt un ròtle primordiau amb la publicacion, de [[1836]] a [[1867]], de son « ''Istòria dei Chècs de Boèmia e de Moràvia'' » e amb son implicacion dins la vida politica a a partir de [[1848]].

En [[1848]], Boèmia foguèt tocada per la [[Prima dei pòbles]] tant en causa que son apartenéncia a la [[Confederacion Germanica]] qu'en causa de son sostèn ai revolucionaris [[Àustria|austrians]]. D'efèct, lei populacions alemandas participèron ais eleccions alemandas de [[1848]] e se formulèt per lo premier còp l'idèa d'un restacament dei regions alemandas de [[Boèmia]] a una Alemanha unida.

De son caire, lei Chècs refusèron de participar ai revolucions [[Alemanha|alemandas]]. [[Frantisek Palacky]] preferiguèt reünir un congrès [[eslau]] que gropèt de delegats chècs, [[Eslovaquia|eslovacs]] e [[Polonha|polonés]] en Praga. Plusors deputats eslaus participèron a [[Viena (Àustria)|Viena]] a l'Assemblada dei pòbles de l'Empèri Habsborg. I foguèron votadas divèrsei reformas liberalas coma la supression dei darriereis institucions [[feudalitat|feodalas]]. Dins aquò, l'Assemblada deguèt rapidament se desplaçar en Moràvia en causa dei trèbols tocant [[Viena (Àustria)|Viena]]. I assaièt de redigir una [[constitucion]] respectant lei [[drech]]s de cada nacionalitat mai se turtèt a l'oposicion de l'emperaire [[Francés Josèp d'Àustria|Francés Josèp]]. En març de [[1849]], l'assemblada foguèt dispersada per fòrça.

==== De la Prima de 1848 a la Premiera Guèrra Mondiala ====

Un regime autoritari e repressiu succediguèt a la parentèsi liberala de [[1848]]-[[1849]]. Pasmens, lo declin de l'Empèri Habsborg èra vengut visible e lei desfachas [[Àustria|austrianas]] còntra [[França]] en [[1859]] e [[Prússia]] en [[1866]] entraïnèron l'establiment dau compromés austro-ongrés de [[1867]].

Aquel acòrd mau contentèt lei [[nacionalisme|nacionalistas]] chècs car Boèmia, que fasiá partida de [[Cisleitània]], aviá ges d'autonòmia. Òr, segon elei, lo [[Reiaume de Boèmia]], qu'èra dirigit per lei Habsborg en [[union personala]] coma lo [[Reiaume d'Ongria]], podiá pretendre a un estatut a aqueu deis Ongrés. En [[1871]], [[Frantisek Palacky|Palacky]] trobèt un compromés. En cambi d'un coronament en [[Praga]] afirmant sei drechs sus Boèmia, l'emperaire [[Francés Josèp d'Àustria|Francés Josèp]] confirmariá lei libertats boèmias. Pasmens, aqueu projècte mau capitèt en causa de l'oposicion deis [[Ongria|Ongrés]] e deis Alemands de Boèmia.

En consequéncia, lo movement [[nacionalisme|nacionalista]] chèc venguèt pus radicau amb la fondacion en [[1878]] dau [[Partit Nacionau Liure]]. Dins lo corrent deis annadas 1880, foguèt a l'origina de manifestacions importantas e lei tensions entre Chècs e Alemands venguèron pron importantas per justificar la creacion de dos sistèmas d'ensenhament separats. Pasmens, dins lo corrent deis annadas seguentas, lo desvolopament economica de Boèmia permetèt d'amaisar una partida dei problemas entre lei doas comunautats.

D'efèct, durant la segonda mitat dau sègle XIX, la [[Revolucion industriala]] agantèt Boèmia entraïnant una aumentacion dau nivèu d'instruccion, de la productivitat [[agricultura|agricòla]] e lo desvolopament [[industria]]u de la region. Au començament dau sègle XX, Boèmia fasiá partida dei regions pus avançadas d'[[Euròpa]] e èra lo còr industriau d'[[Àustria-Ongria]]. De mai, en despiech de l'abséncia d'autonòmia [[politica]], lei Chècs avián restaurat son autonòmia [[cultura]]la e la màger part dei foncionaris (95% en [[1914]]) èran chècs. Ansin, la fin dau periòde austrian en Boèmia foguèt l'emergéncia d'artistas majors coma [[Jaroslav Hasek]] ò [[Franz Kafka]].

==== La naissença de Checoslovaquia ====

En [[1914]], la [[mobilizacion]] dei Chècs e deis [[Eslovaquia|Eslovacs]] en Àustria-Ongria se debanèt sensa problema e la màger part dei caps demorèron fidèus a l'Empèri. Pasmens, una pichona minoritat, coma [[Karel Kramaf]], [[Tomás Masaryk]] ò [[Edvard Benes]], preferiguèron s'engatjar amb l'Entenduda. En [[1916]], un Conseu Nacionau dei País Chècs foguèt creat per [[Tomas Masaryk|Masaryk]] e [[Edvard Benes|Benes]]. Un an pus tard, venguèt « checoslovac » quand l'Eslovac [[Milan Stefánik]] lo jonhèt. Aqueu conseu capitèt de formar d'unitats militaras checoslovacas, compres una Legion Checoslovaca de {{formatnum:50000}} en [[Russia]], que participèron ai combats dins lo camp aliat.

Aquela ajuda permetèt a la causa dei Chècs e deis Eslovacs d'obtenir lo sostèn de França. En revènge, lo [[Reialme Unit|Reiaume Unit]] e leis [[USA|Estats Units]] gardèron una posicion pus mesurada. Pasmens, après la revirada de negociacions secrètas entre leis Aliats e Àustria-Ongria, l'Entenduda reconoguèt la representativitat dau Conseu Nacionau Checoslovac. Puei, leis eveniments d'accelèron amb la desfacha deis Empèris Centraus. Lo 18 d'octòbre, lo Conseu proclamèt la Republica Checoslovaca e un govèrn provisòri se formèt lo 31 d'octòbre.

=== Lo periòde checoslovac ===

==== La question frontaliera ====

[[Fichièr:Partiment de l'Empèri d'Àustria-Ongria.png|thumb|right|La fragmentacion de l'Empèri d'Àustria-Ongria e la formacion de [[Checoslovaquia]] a l'eissida de la [[Premiera Guèrra Mondiala]].]]

A l'eissida de la [[Premiera Guèrra Mondiala]], Chècs e Eslovacs foguèron gropats au sen dau meteis [[estat]] en causa de sa participacion comuna a la guèrra e de la proximitat [[cultura]]la fòrta entre lei dos pòbles. Lo premier problema foguèt la definicion dei [[frontiera]]s qu'èra de natura diferenta per lei Chècs e leis [[Eslovaquia|Eslovacs]].

Per lei Chècs, lo Reiaume de Boèmia èra la referéncia territòriala de son [[estat]] e ne'n revendiquèron donc lei [[frontiera]]s. Sostenguts per leis Aliats, que refusèron lei demandas deis Alemands d'èsser integrats a Alemanha, obtenguèron Boèmia, Moràvia e la Silèsia austriana. Pasmens, una partida d'aquela darriera region, lo territòri de Teschen, èra revendicada per [[Polonha]]. Aquò entraïnèt una crisi internacionala que foguèt reglada en [[1920]] amb lo partiment dau territòri contestat.

Per leis [[Eslovaquia|Eslovacs]], pòble marginau en [[Àustria]]-[[Ongria]], lei referéncias [[istòria|istoricas]] èran quasi inexistentas e foguèt necessari de lei remplaçar per d'arguments [[etnia|etnics]], economics e militars. Ansin, lo [[Tractat de Trianon]] signat en [[1920]] li donèt un limit fòrça meridionala que passava dins de regions [[Ongria|ongresas]]. Li donèt tanben a l'[[èst]] la [[Rutènia Subcarpatica]] qu'èra poblada d'[[Ucraïna|Ucraïnés]]. Aquelei [[frontiera]]s anavan venir una fònt de tensions dins lo corrent deis annadas 1920-1930.

==== La Premiera Republica Checoslovaca ====

En [[1920]], foguèt adoptada una [[constitucion]] [[democracia|democratica]] e [[parlament]]ària que fondèt la I{{a}} Republica Checoslovaca. Durèt fins a [[1938]]. [[Tomás Masaryk]] ne'n foguèt lo president fins a [[1935]] avans d'èsser remplaçat per [[Edvard Benes]]. Lei dos òmes aguèron un ròtle fòrça important durant aqueu periòde e capitèron de formar en [[1921]] una aliança amb [[Romania]] e [[Iogoslavia]] per protegir lo [[Tractat de Versalhas|sistèma de Versalhas]]. Tres ans pus tard, una aliança foguèt signada amb França per s'aparar còntra Alemanha. Enfin, en [[1935]], un tractat d'assisténcia mutuala foguèt conclut amb l'[[URSS|Union Sovietica]].

Regardant leis afaires intèrnes, la question dei minoritats etnicas foguèt un pensament major dau govèrn. En particular, de tensions apareguèron entre Chècs e Eslovacs en causa d'incomprensions entre lei dos pòbles. D'efèct, d'un caire, lei Chècs mau acceptavan lo particularisme culturau eslovac e, d'autre caire, leis Eslovacs èran irritats per lo nombre important de foncionaris chècs mandats en [[Eslovaquia]]. Aquò favorizèt l'emergéncia d'un movement autonòmista radicau dominat per de figuras coma [[Andrej Hlinka]] e [[Josef Tiso]]. La question de la minoritat alemand èra tanben fòrça inquietanta en causa dei progrès dau [[nazisme]] au sen de son electorat (dos tèrç dei sufragis exprimits en [[1935]]).

==== L'espeçatge de Checoslovaquia ====

[[Fichièr:Cambiaments territòriaus d'Euròpa Centrala de 1935 a 1939.png|thumb|right|L'espeçatge de [[Checoslovaquia]] dins l'encastre dei cambiaments territòriaus europèus de [[1935]]-[[1939]].]]

A la fin deis annadas 1930, la question de la minoritat trobèt una importància quand [[Adolf Hitler]] acomencèt sa politica d'annexion dei territòris poblats de minoritats [[Alemanha|alemandas]]. D'efèct, après la capitada de l'''[[Anschluss]]'' qu'aviá demostrat la feblessa de França e dau Reiaume Unit, decidèt d'annexar lo territòri checoslovac dei [[Sudets]] qu'assostava lei principalei populacions alemandas de Checoslovaquia.

Aquò entraïnèt una grèva crisi internacionala e França mobilizèt en partida sei fòrças per defendre Checoslovaquia. Pasmens, lo Premier Ministre [[Reialme Unit|britanic]] [[Neville Chamberlain]] preferiguèt negociar amb Adolf Hitler. Sensa lo sostèn de [[Londres]], [[París]] deguèt calhar e leis acòrds de Munich dau 30 de setembre organizèron lo restacament dei territòris checoslovacs poblats per d'Alemands au [[Tresen Reich|III{{e}} Reich]].

Abandonada per seis aliats, Checoslovaquia foguèt rapidament espeçada per sei vesins. [[Polonha]] annexèt la partida checoslovac dau territòri de Teschen lo 30 de setembre. Benes demissionèt lo 5 d'octòbre e s'[[exili|exilèt]]. Lo 2 de novembre seguent, lo [[sud]] d'[[Eslovaquia]] e [[Rutènia]] foguèron atribuits a [[Ongria]] per un arbitrage alemand. Puei, [[Eslovaquia]], ont un regime [[faissisme|faissista]] aviá pres lo poder, proclamèt son [[independéncia]] lo 14 de març de [[1939]] e se placèt sota la proteccion [[Alemanha|alemanda]]. Enfin, dins la nuech dau 14 au 15, lo president [[Emil Hácha]] foguèt convocat a [[Berlin]] onte foguèt obligat de signar la disparicion de [[Checoslovaquia]]. Sei darrierei territòris venguèron lo [[protectorat de Boèmia-Moràvia]] que foguèt incorporat au Reich fins a la fin de la [[Segonda Guèrra Mondiala]].

==== La Segonda Guèrra Mondiala ====

Durant la [[Segonda Guèrra Mondiala]], lei territòris checoslovacs foguèron tengudas per Alemanha fins a [[1945]] e conoguèron una ocupacion dura. En [[Eslovaquia]], un regime collaborator dirigit per [[Josef Tiso]] sostenguèt activament la politica d'[[Adolf Hitler]]. Ansin, participèt a la liquidacion dei [[Judaïsme|judieus]] d'[[Euròpa Centrala]], formèt d'unitats militars per combatre en Union Sovietica e mandèt un nombre important de trabalhaires en Alemanha. Pasmens, maugrat lo desvolopament de movements de resisténcia, capitèt de mantenir lo país sota son contraròtle fins a aost de [[1944]]. Lo país foguèt finalament liberat en [[1945]] per l'[[URSS]] e [[Romania]] que prenguèron [[Bratislava]] lo 4 d'abriu.

En Boèmia e Moràvia, la situacion foguèt diferenta car lei requisicions alemandas i foguèron pus importantas. De mai, a partir de setembre de [[1941]], lo « protector » dau país èra [[Reinhard Heydrich]], adjonch de [[Heinrich Himmler]]. Aquò entraïnèt una multiplicacion dei movements de resisténcia que foguèron despietadosament reprimits. Ansin, per exemple, après l'[[assassinat]] de [[Reinhard Heydrich|Heydrich]] en mai de [[1942]], aperaquí un milier d'abitants foguèron tuats e plusors vilatges cremats per lei [[SS]]. La liberacion dau país foguèt organizada a partir de [[1940]] per un govèrn en [[exili]] presidit per [[Edvard Benes]] e per lei [[URSS|Sovietics]]. Se debanèt a la fin de la guèrra e Praga foguèt liberada lo 11 de mai de [[1945]] siá tres jorns après la fin oficiala de la guèrra en [[Euròpa]].

[[Checoslovaquia]] perdiguèt {{formatnum:325000}} tuats durant la guèrra siá 2,2% de sa populacion. La màger part dei victimas èran de [[judaïsme|judieus]] ({{formatnum:277000}} [[mòrt]]s) e de civius [[assassinat]]s en represalhas ais accions de la resisténcia ({{formatnum:26500}} [[mòrt]]s). Lo país retrobèt sei [[frontiera]]s de [[1937]] mai deguèt cedir la [[Rutènia Subcarpatica]] a l'[[URSS]]. Pasmens, Praga obtenguèt lo [[drech]] d'expulsar la màger part de sa minoritat [[Alemand|germanofòna]] entraïnant la disparicion d'un problema qu'èra estada aperavans fòrça espinós per l'estabilitat intèrna dau país.

==== Dau Còp de Praga a la Prima de Praga ====

{{veire|Prima de Praga}}

Après sa liberacion, Checoslovaquia, ocupada per l'armada [[URSS|sovietica]], foguèt dirigida per un [[govèrn]] format de sociaus democratas, de [[socialisme|socialistas]] e de [[comunisme|comunistas]]. Un programa comun, adoptat en abriu de [[1945]], prevesiá una aliança amb l'Union Sovietica, una reforma agrària e de [[nacionalizacion]]s. D'eleccions liuras foguèron tanben organizadas en mai de [[1946]]. Foguèron ganhadas per lei [[comunisme|comunistas]] que son cap, [[Klement Gottwald]], foguèt cargat per lo president [[Edvard Benes|Benes]] de constituir lo [[govèrn]].

Pasmens, en [[1947]], acomencèt una crisi grèva que s'acabèt per l'intrada dau país dins lo blòt sovietic. Premier, [[Checoslovaquia]] deguèt renonciar au [[Plan Marshall]] après una injonccion d'[[Estalin]]. Puei, leis accions dau ministre de l'Interior — comunista — còntra lei partits de drecha ò lei collaborators reaus ò imaginaris entraïnèron la demission de dotze ministres non comunistas dau govèrn en febrier de [[1948]]. Una grèva insureccionala deis obriers de Praga sostenguèt lo govèrn que veguèt sa posicion renfòrçada. En març, lo ministre deis Afaires Estrangiers [[Jan Masaryk]], darrier ministre non comunista d'importància, se suicidiguèt e en mai, una constitucion creèt una « democracia populara ». Lo mes seguent, [[Edvard Benes|Benes]] moriguèt e foguèt remplaçat per [[Klement Gottwald|Gottwald]]. Nomèt [[Antonín Zápotocky]], l'organizator dei grèvas de febrier, coma cap dau govèrn marcant la fin de l'instauracion dau regime comunista.

En [[1951]], per de rasons mau conegudas, lo PC subiguèt una purga qu'eliminèt plusors caps istorics coma [[Rudolf Slansky]] (secretari dau Partit dempuei [[1945]]), [[Vladimir Clementis]] (ministre deis Afaires Estrangiers en [[1948]]-[[1950]]), [[Gustav Husák]] (ancian cap dau PC d'Eslovaquia) ò [[Artur London]]. [[Klement Gottwald|Gottwald]] moriguèt en [[1953]] e [[Antonín Zápotocky|Zápotocky]] en [[1957]]. Foguèron remplaçats per [[Antonín Novotny]]. Durant aqueu periòde, lo regime demorèt d'inspiracion estaliana mai lei progrès economics li permetèron de se mantenir en plaça.

Aquò cambièt dins leis annadas 1960 quand l'economica checoslovaca conoguèt un periòde d'estanhacion. En [[1963]], [[Antonín Novotny|Novotny]] foguèt obligat d'adoptar una politica pus duberta (reabilitacion de [[Rudolf Slansky|Slansky]], liberacion de l'arquevesque de Praga, condamnacion dau culte de la personalitat... etc.). A la fin dau decenni, la situacion economica se melhorèt tornarmai e lo nivèu de vida checoslovac èra entre lei pus importants dau blòt de l'Èst. Dins aquò, de criticas duras emergiguèron au sen dau Partit còntra [[Antonín Novotny|Novotny]] que deguèt laissar lo poder en genier de [[1968]].

Foguèt remplaçat per [[Alexander Dubcek]], premier secretari dau PC eslovac, qu'adoptèt un programa fòrça reformator. En particular, voliá adoptar un « camin checoslovac vèrs lo socialisme ». Tre sa formulacion, aquelei decisions se turtèron ai criticas puei ai pressions de l'[[URSS]] e deis autrei país dau blòt orientau. [[Alexander Dubcek|Dubcek]] i resistiguèt entraïnant l'invasion de [[Checoslovaquia]] per lei tropas dau [[Pacte de Varsòvia]] lo 20 de julhet. Impausèron una « normalizacion » e cridèron [[Gustav Husák]] per dirigir lo país e purgar lo Partit.

==== La fin dau periòde comunista ====

[[Gustav Husák]] dominèt la vida politica checoslovaca fins a la fin deis [[annada]]s 1980. Aqueu periòde foguèt caracterizat per una estanhacion economica — mai Checoslovaquia gardèt lo segond nivèu de vida au sen dau blòt sovietic après la [[RDA]] — e un regime policier repressiu. Se turtèt a una agitacion quasi permanenta d'intellectuaus organizats a l'entorn de la « Carta 77 » que demandava la fin deis arrestacions arbitràrias e la restauracion dei libertats de pensada, d'expression... etc. Figura principala d'aqueu movement, [[Václav Havel]] foguèt arrestat en [[1977]], en [[1979]]-[[1983]] e en [[1989]].

A la fin deis annadas 1980, la ''[[perestroika]]'' de [[Mikhaïl Gorbachov]] aguèt pas de traduccions concrètas en [[Checoslovaquia]]. Lo regime i demorèt fòrça autoritari mai aquò empachèt lo desvolopament dei manifestacions d'ostilitat de la populacion. Afeblidas per lo declin sovietic, leis autoritats acceptèron finalament de durbir de negocacions en novembre de [[1989]] amb un Forum Civic organizat per [[Václav Havel|Havel]]. Durèron gaire car lo regime comunista s'afondrèt rapidament. Tre la fin de novembre, lo PC abandonèt son ròtle au sen de la societat e [[Václav Havel]] èra elegit president lo mes seguent.

==== Lo partiment de Checoslovaquia ====

Après la transicion de novembre-decembre de [[1989]], [[Checoslovaquia]] venguèt una « republica federativa chèca e eslovaca » en abriu de [[1990]]. Sa vida politica se devesiguèt entre lo [[Partit Democratic Civic]] ([[Partit Democratic Civic|ODS]]) de [[Václav Klaus]], partisan d'una politica [[liberalisme|liberala]], e lo [[Movement per una Eslovaquia Democratica]] ([[Movement per una Eslovaquia Democratica|HZDS]]) de [[Vladimir Meciar]], defensor de l'autonòmia eslovaca. En mai de [[1992]], lei dos [[Partit politic|partits]] ganhèron leis eleccions respectivament en Chequia e en [[Eslovaquia]]. En julhet, leis autoritats eslovacas proclamèron sa [[sobeiranetat]] entraïnant la demission de [[Václav Havel]] qu'èra favorable au mantenement de l'union. Puei, [[Václav Klaus]] e [[Vladimir Meciar]] negocièron lo partiment qu'intrèt en vigor lo 1{{èr}} de genier de [[1993]].

=== La Republica Chèca dempuei 1993 ===

[[File:Carta_UE_occitan.svg|thumb|right|La Republica Chèca dins l'[[Union Europèa]].]]

Après son independéncia, la Republica Chèca adoptèt una politica de [[liberalisme|liberalizacion]] economica e de raprochament amb l'Occident. [[Václav Klaus]] perseguiguèt sa politica de reformas acceleradas entraïnant l'afondrament de l'economia chèca. En [[1997]], foguèt fòrçat de demissionar. Pasmens, lo [[Partit Socialista Democrata]] ([[Partit Socialista Democrata|CSSD]]) obtenguèt solament una majoritat relativa ais eleccions seguentas e deguèt formar una coalicion ambé l'[[Partit Democratic Civic|ODS]]. L'economia se redreiçèt pas avans [[1999]] e la crisi deis [[annada]]s laissèt un sovenir prefond au sen de la populacion venguda ostila au [[liberalisme]] desbridat. Cas unic dins l'ancian blòt sovietic, lo [[Partit Comunista Checoslovac|PC Checoslovac]], vengut [[Partit Comunista de Boèmia e Moràvia]] ([[Partit Comunista de Boèmia e Moràvia|KSCM]]) e que se revendica totjorn dau [[comunisme]], contunia ansin de jogar un ròtle important dins la vida politica chèca.

En parallèl, la Republica Chèca integrèt l'[[OTAN]] en [[1999]] e l'[[Union Europèa]] en [[2004]]. L'[[Partit Democratic Civic|ODS]], lo [[Partit Socialista Democrata|CSSD]] e lo [[Partit Comunista de Boèmia e Moràvia|KSCM]] dominan la vida politica. Pasmens, un fòrt corrent eurosceptic limita l'integracion au sen de l'UE au minimom. En particular, la Republica Chèca participa pas au [[mecanisme de taus de cambi europèu]] e l'adopcion eventuala de l'[[èuro]] es regularament repossada. De [[2000]] a [[2008]], l'economia chèca conoguèt de taus de creissença importants (superiors a + 6%/an) avans de conóisser un afondrament brutau en [[2008]]-[[2010]]. Dempuei aquela data, conoís un periòde d'estanhacion.

== Politica ==

Chequia es una [[republica]] [[parlamentarisme|parlamentària]]. Lo president es lo cap d'Estat, es elegit per un periòde de cinc ans, amb solament una possibilitat de reeleccion. L'executiu es dirigit pel primièr ministre, Bohuslav Sobotka dempuèi lo 17 de genièr de 2014.

Lo [[Parlament]] a doas cambras: la Cambra dels Deputats (amb 200 membres) e lo Senat (''Senát''), amb 81 membres.

== Regions ==
{{Article detalhat|Regions de la Republica Chèca}}
Las tres grandas regions istoricas de Chequia son [[Boèmia]] a l'oèst, [[Moràvia]] a l'èst e [[Silèsia]] al nòrd-èst.

Chequia es devesida en 13 regions administrativas (''kraje'', al singular ''kraj'') e una ciutat capitala (''hlavní město'' - marcada per&nbsp;<sup>*</sup>) :

[[Fichièr:Czech-regions.png|thumb|350px|center|Mapa de las regions de Chequia]]
[[Fichièr:CZ-mapa oc.png|right|thumb|350px|Mapa de Chequia]]
{| class="wikitable"
|-
!width="25"|
!Region!!Capitala
|-
|bgcolor="#FFFFFF"|
|[[Praga]]* (Hlavní město Praha)||&nbsp;
|-
|bgcolor="#0000CC"|
|[[Boèmia Centrala|region de Boèmia Centrala]] (Středočeský kraj)||burèus a [[Praga]] (Praha)
|-
|bgcolor="#00CC00"|
|[[Boèmia del Sud|region de Boèmia del Sud]] (Jihočeský kraj)||[[České Budějovice]]
|-
|bgcolor="#CC00CC"|
|[[Plzeň (region)|region de Plzeň]] (Plzeňský kraj)||[[Plzeň]]
|-
|bgcolor="#CCCCCC"|
|[[Karlovy Vary (region)|region de Karlovy Vary]] (Karlovarský kraj)||[[Karlovy Vary]] (Carlsbad)
|-
|bgcolor="#CC9900"|
|[[Ústí nad Labem (region)|region d'Ústí nad Labem]] (Ústecký kraj)||[[Ústí nad Labem]]
|-
|bgcolor="#666666"|
|[[Liberec (region)|region de Liberec]] (Liberecký kraj)||[[Liberec]]
|-
|bgcolor="#00FFCC"|
|[[Hradec Králové (region)|region de Hradec Králové]] (Královéhradecký kraj)||[[Hradec Králové]]
|-
|bgcolor="#FFFF99"|
|[[Pardubice (region)|region de Pardubice]] (Pardubický kraj)||[[Pardubice]]
|-
|bgcolor="#660066"|
|[[Olomouc (region)|region d'Olomouc]] (Olomoucký kraj)||[[Olomouc]]
|-
|bgcolor="#009900"|
|[[Moràvia e Silèsia (region)|region de Moràvia e Silèsia]] (Moravskoslezský kraj)||[[Ostrava]]
|-
|bgcolor="#ff8800"|
|[[Moràvia del Sud|region de Moràvia del Sud]] (Jihomoravský kraj)||[[Brno]]
|-
|bgcolor="#00CCFF"|
|[[Zlín (region)|region de Zlín]] (Zlínský kraj)||[[Zlín]]
|-
|bgcolor="#CC0000"|
|[[Vysočina|region de Vysočina]] (kraj Vysočina)||[[Jihlava]]
|}

== Economia ==
{{Article detalhat|Economia de la Republica Chèca}}

== Cultura ==
Aquel país, malgrat la siá mesura relativament pichona, a vist nàisser d'importants escrivans coma [[Milan Kundera]], [[Franz Kafka]] (qu'escriviá en [[alemand]]), [[Jaroslav Hašek]], [[Karel Čapek]], [[Václav Havel]], [[Bohumil Hrabal]] o [[Jaroslav Velinský]], e de compositors coma [[Bedřich Smetana]], [[Antonín Dvořák]], [[Gustav Mahler]], [[Leóš Janáček]] o [[Bohuslav Martinů]]. 

Lo tèrme ''Nòu Onda Checoslovaca'' es estat emplegat per se far referéncia a las innovadoras primièras òbras de directors coma [[Miloš Forman]], amb una estetica opausada a la Nòva Onda Francesa, una tematica e una filosofia fòrça ligadas a la literatura nacionala dels ans 60 e amb los faches de la [[Prima de Praga]], qu'acabèron en impausant una fòrta censura sus las òbras d'aqueles realizadors. 

Pendent l'èra [[comunista]], e l'existéncia de l'Estat [[Checoslovaquia|checoslovac]] doas pelliculas fachas dins aquel país ganhèron l'[[Oscar]] a la melhora pellicula de parlar pas anglés: ''La botiga de la carrièra granda'' (''Obchod la korze'') de [[Ján Kadár]] e [[Elmar Klos]], e ''de Trens rigorosament susvelhats'' (''Ostře sledované vlaky'', basat en lo roman omonim de l'escrivan Bohumil Hrabal) de Jiří Menzel. En los darrièrs ans, una autra pellicula a obtengut lo prèmi, ''Kolya'' del director Jan Svěrák. 

== Annèxas ==

=== Bibliografia ===

=== Vejatz tanben ===

=== Voses connèxas ===

=== Nòtas e referéncias ===
[[Categoria:Republica Chèca|*]]
{{Commons|Czech Republic|Republica Chèca}}
<references />{{Païses d'Euròpa (COE)}}