Veire la font de Pinus pinaster

{{Taxobox debuta | vegetal | ''Pinus pinaster'' | Landes pins mimizan.JPG | <!-- insérer une légende descriptive de l'image --> }}
{{Taxobox | division | Pinophyta }}
{{Taxobox | classa | Pinopsida }}
{{Taxobox | òrdre | Pinales }}
{{Taxobox | familha | Pinaceae }}
{{Taxobox | sosfamilha | Pinoideae }}
{{Taxobox | genre | Pinus }}
{{Taxobox taxon | vegetal | espècia | Pinus pinaster | [[William Aiton|Aiton]], [[1789]] }}
{{Taxobox sinonims |
* ''Pinus maritima''
* ''Pinus mesogeensis''}}
{{Taxobox filogenia bendèl}}
{{Taxobox | òrdre | Pinales }}
{{Taxobox | familha | Pinaceae }}
{{Taxobox UICN | LC }}
{{Taxobox reparticion | Pinus pinaster range.svg | Airal d'origina en vert. L'espècia foguèt introducha en Gasconha e en Euròpa cap al Nòrd e dans d'autras regions del Mond. }}
{{Taxobox fin}}

Lo '''pin maritim''', '''pin marin'''<ref>Frédéric Mistral, Lou Tresor dou Felibrige, 1878, Pin, https://www.lexilogos.com/provencal/felibrige.php?p=20577</ref> o '''pinastre ''' (''Pinus pinaster''), es una espècia de [[Pinophyta|conifèrs]] de la familha de las [[pinacèas]]. Es a vegada confondut amb lo [[Pinus halepensis|pin blanc]] o lo [[Pinus brutia|Pin brutia]].

== Descripcion ==
[[Fichièr:Pinus_pinaster_JPG2.jpg|esquèrra|vinheta|Ritidomas del pin maritim.]]
[[Fichièr:Fleur_Pins.JPG|esquèrra|vinheta|Pinha mascla de pin maritim]]
[[Fichièr:Pinus_pinaster_female.jpg|esquèrra|vinheta| Pinha femna de pin maritim]]

=== Aparelh vegetatiu ===
Es un arbre que pòt aténher 30&nbsp;m de naut (mai sovent entre 20 a 30&nbsp;m), que ven madur vèrs 40 o 50 ans e que pòt viure fins a 500 ans<ref name="Rameau">[https://books.google.fr/books?id=P282nNjQq50C&lpg=PA2313&dq=pinus%20pinaster&pg=PA343#v=onepage&q=pinus%20pinaster&f=false Flore forestière française: Région méditerranéenne Par Jean-Claude Rameau, Dominique Mansion, Gérard Dumé, Institut pour le développement forestier (France), France. Direction de l'espace rural et de la forêt]</ref>.

La [[rusca]], gris pale pels subjèctes joves, ven rogenca puèu rogenca-negra amb l'edat. Espessa, se marca amb los ans e los ritidomas forman de grandas escatas. La camba del pin maritim es « flexuosa  »: presenta de corbaduras en diferents sens.

Las [[Pinophyta|agulhas]], espessas e regdas, son gropadas per dos (''geminadas''). Lor seccion transversala es en forma semicirculària. Mesuran de 10 a 20 cm de long, son persistantas, de color verd sorn e lusentas. La basa de las doas agulhas bessonas es enrodada per une gana. Venon marron al morrir, puèi cason. Se descompausan pro lentament e forman una mana lièch al pè de l'arbre.

Los arbres joves an une forma pro regulara, conica. Los mai vièlhs, esbrancats a la basa, an un tufet mai dispersat, una cima irregulara, puslèu plana e espandit.

L'enrasigament es d'en primièr cabussant, puèi orizontal.

=== Aparelh reproductor ===
Aquesta espècia es monoïca; los organs reproductors apareisson vèrs 6 a 8 ans après la semenada. Son de [[Pinha|pinhas]] masclas o femnas, mas presents ambedoas sul mèsme individú. La florason a çò nòstre se debana en abil o mai.

Las pinhas masclas de 20 a 22 mm de long son ovoïdas, escatadas, de color brun-iranjat al madur. Se forman a la base dels brots longs de l'anada e produson una granda quantitat de [[pollèn]] jaune, escampilhat pel vent (planta anemogama). Unas annadas, i a tan de pollèn que cai dels arbres, que semblan plòure las granas jaunas. Aqueste fenomèn es se pòt nomenar « pluèja de sofre »<ref name="lpc">{{Cite book}}</ref>.

Las pinhas femnas se forman dins la zona de la corona superiora dels rams. Pichona e discrètas al començament, se transforman un còp fecondadas (mai sovent al començament de lor segonda annada) en còns gaireben sessils de 10 a 18 centimètre de long. Tant que demoran sus l'arbre, aquesta pinha es oblonga, lusissenta e de color rogenca puèi brun-rós. Las escatas pòrta su lor costat extèrne una mena d'escut un pauc sortissent, carenat e espés.

La dobertura de las escatas libèra de granas negras de forma ovala e leugièrament aplanidas de 8 millimètres de long e de 3 a 5 millimètres de largor. Son dotadas d'una aleta tres còp mai longa que la grana que permet la disseminacion per anemocoria. Lo pes de mila granas es de 30 a 70 gramas. La germinacion de las granas s'amaga après dos a tres ans.

=== Melhoracion genetica ===
Dempuèi 1960, l'INRA trabalha a la melhoracion genetica del pin maritim per obténer d'arbres avent una melhora rectitud de camba e creissença<ref>[http://www.planfor.fr/sylviculture,amelioration-genetique-du-pin-maritime.html L'Amélioration Génétique du Pin Maritime - Planfor]</ref>.

Dempuèo 2012, de vergièrs de granas de tresena generacion (VF3) son productius. Aquesta melhoracion genetica contribuiguèt a aumentar la productivitat mejana del pinhadar de las Lanas dempuèi las annada 1960. Lo rendiment triplèt en 50 ans passant de 4,8 m3/ha/an en 1960 a 15 m3/ha/an en 2015 amb una rectitud melhorada de 40 %<ref>[http://www.sudouest.fr/2016/03/21/la-foret-de-pin-maritime-de-plus-en-plus-productive-2307473-2869.php "La forêt de pin maritime de plus en plus productive." - Sud Ouest le 21/03/2016] </ref>. Rendiment tanben melhorat per la fertilizacion fosfatada a la plantacion e en remandada a 3-4 ans, lo contraròtle de la vegetacion adventici e dels aclariment precòces e mai raprocadas.

== Espandiment e abitat ==
Lo pin maritim es originari del [[Bacin mediterranèu]]. Considerat coma [[espècia invasiva]] dins unees païses ([[Sud-Africa|Africa del Sud]], [[Austràlia]], [[Chile]]<ref>{{En}} {{Ligam web}}</ref>...).

== Istoric ==
En Occitània, jol vam de l'agronòma de França François Jules Hilaire Chambrelent, fòrça pins maritims foguèron plantats dins las [[Lanas de Gasconha]] al sègle XIX. Los objectius èran multiple<span>s</span>: assanir lo sól paludenc, téner las dunas, e produire un arbre de renda per una populacion avent a l'epòca pauc de fons de revengut.

== Cultura ==
Le pin maritima agrada una exposicion en plen solelh, dons un sòl ordinari mas sempre non calcari (espècia calcifuga; la preséncia de calcari dins lo sòl provòca una cloròsi).

Presenta una bona adaptacion als sòls acids (podzòls, sables dunaris) e paures (espècia oligotròfa), veire a l'idromorfia (pels individús aquitans); agrada los sòls prigonds, plan drenats, que la creissença es mai rapida.

Lo pin maritim exigís de precipitacions annalas de 800-1000 mm. Tolèra de temperaturas passant 40 ° C pendent un periòde long mas agrada pas los fregs rigoroses e duradisses (Zona USDA 7-10).

=== Problèmas fitosanitaris ===
Lo polipòr del pin (''Heterobasidion annosum'') es una mycòta racinària que provòca la mortalitat del pin maritim a totes las edats.

Los estenografs, pesolhs e las torçairas de tijas fan tanben damatge del Pin maritim. Aquesta espècias es tanben la cibla de la [[processionària del pin]] e de la ''Matsucoccus feytaudi''<ref>[https://web.archive.org/web/20140519113952/http://draaf.midi-pyrenees.agriculture.gouv.fr/Cochenille-du-pin-maritime Note de la Direction Régionale de l’Alimentation de l’Agriculture et de la Forêt de Midi-Pyrénées]</ref>.

Introduch accidentelament al Portugal en 1999, un [[nematoda]] originari d'America del Nòrd (''[[Bursaphelenchus xylophilus]]'') fa tanben fòrça degalhs pels boscs dels païses, plan pauc de pins essent resistants. Son arribada en França, naturalament via l'insècte vector o per escasença via los transpòrts de fusta, es prevista per 2025 (50 % probable)<ref>https://web.archive.org/web/20131004231610/http://agriculture.gouv.fr/IMG/pdf/Le_nematode_du_pin_et_sa_dissemination__le_point_des_connaissances.pdf</ref>.

Los fulhats (coma lo [[Quercus pyrenaica|chêne tausin]]) tenon un ròtle important per la [[biodiversitat]] mas tanben un ròtle fondamental de proteccion del bosc de produccion de pin maritim contra los insècte e las malautiás<ref>[http://www.crpfaquitaine.fr/docs/fiches-techniques/tempete/R3_Diversification_des_essences.pdf Diversification des essences dans le massif des Landes de Gascogne. CRPF Aquitaine]</ref>. Cal notar pasmens que lo [[beç]] es sensible au ''[[fomes]]'' e que lo [[tremble]] es vector del rovilh causat per ''[[Melampsora]]''<ref>[https://web.archive.org/web/20161002074529/http://www.crpfaquitaine.fr/docs/files/Temp%C3%AAte%20Klaus%202009/GT-Itin%C3%A9raires%20sylvicoles%20annexe%20rapport%20final%20v15-01-2010.pdf Expertise sur l'avenir du massif des Landes de Gascogne - Groupe de travail itinéraires sylvicoles]</ref>.

=== Expleitacion en silvicultura ===
[[Fichièr:Seekiefer_Dielen.jpg|vinheta|Fusta de pin maritim<ref>{{Cite book}}</ref>.]]
Correspond a la produccion de fusta d'òbra amb 3 a 4 aclariments realizats entre 10 e 30 ans daissant un pòblament final d'unas 300 tijas/ha per una edat d'expleitacion compresa entre 35 e 50 ans. Las diferentas estapas son las seguentas:

* Annada 0<span></span>: Netejatge de la parcela e plantacion amb apond d'engrais superfosfat<ref>[https://web.archive.org/web/20170817111934/http://documents.irevues.inist.fr/bitstream/handle/2042/20327/RFF_1969_S_429.pdf?sequence=1 La fertilisation en sylviculture. M. Bonneau]</ref>
* 2 ans<span></span>: Desgatjament manual
* 5 ans<span></span>: Discatge/reconflatge engrais
* 12 ans<span></span>: Desbosigament n° 1
* 12-15 ans: Primièr aclariment - Talh de 50 estèris/ectara. Après intervencion en talh<span></span>: Desbosigament n° 2
* 18-22 ans: talh de 70 st/ha. Après intervencion en aclariment: Desbosogament n° 3
* 25-28 ans: talh de 90 st/ha. Après intervencion en aclariment: Desbosigament n° 4
* 33-35 ans: talh de 140 st/ha.
* 40 ans: talh ras - Talh de 350 st/ha

==== La reboscada ====

* La plantacion representa 80 % de las reboscadas. S'utiliza mai sovent per aquò de plants de 6 meses, plantats a de densitats inicialas de 1100 (4,5 m × 2 m) a 1400 plants/ha (4 m × 1,8). Fa mai aisit e redusís los entretens (avida rapida; mens d'aclariment) e lo poblament obtengut es omogenèu.
* La semenada representa 20 % de las reboscadas, puslèu sus lanas secas e mesofilas. Cal saber que 2 a 3 kg de granas per ectara faràn al mens 10 000 plants/ha. Es donc necessari de preveire un o dos aclariments abant la setena annada (a 3 ans d'edat puèi a 6 ans) per manténer la densitat a unas 1200 tijas/ha.

La plantacion es ara largament preferida a la semenda que 1 ectara de semenada pren 3 kg de granas es a dire 45 000 granas. E 45 000 granas semenadas donan 40 000 plants, es 30 ectaras de bosc que seràn reboscat per plantacion puslèu d'un ectara par semenada dirècta.

==== Fertilizacion e entreten ====
Los resultats de l’ensag de Berganton<ref>[https://web.archive.org/web/20180215204155/http://documents.irevues.inist.fr/bitstream/handle/2042/5356/207_222.pdf?sequence=1&isAllowed=y FERTILISATION INITIALE ET RÉITÉRÉE DU PIN MARITIME (Pinus pinaster Aït.) : PRINCIPAUX RÉSULTATS DE L’ESSAI DE BERGANTON - P. TRICHET - F. VAUCHEL D. BERT - M. BONNEAU]</ref> confirman l’efièch benefic d’una fertilizacion [[Fosfat|fosfatada]] (65 kg/ha de superfosfat) portada a l’installacion d’un poblament de pin maritim seguit  d'una autra 11 ans (110 kg/ha de P2O5). A l’edat de 34 ans, se constata de ganhs de 25 % sul volum total de fusta obtenguda. La fertilizacion fosfatada enforça la rigiditat de l’arbre mas cal evitar l’apond d’[[azòt]] qei favorizarà subretot lo desvolopament de la massa foliària e aumentarà la
presa al vent d’ont las corbaduras, casudas, trencadas<ref>[http://www7.inra.fr/dpenv/pdf/MartinD20.pdf Observations d’un sylviculteur sur le pin maritime par Roland Martin]</ref>.  La vegetacion del pin maritim es pro rapida; buta de 30 à 40 cm de long cada annada.

Cal preveire l'entreten de las interlinhas entre la segonda e la quatriena annada puèi cada 5 ans, per exemple abans una intervencion silvicòla.

==== Aclariments ====
Lo primièr aclariment se debana entre 10 e 15 ans segon la densitat del poblament e la qualitat del luòc, quand la circonferéncia mejana es compresa entre 40 e 60 cm. Se lèva alara de 25 a 50 % del nombre de tijas. Cal preveire d'enclauses d'expleitacion per de poblaments installats amb d'interlinhas de mens de 4 m (talh sistematica d'1 linha sus 5) o per de poblaments eissits de regeneracions naturalas.

Los aclariments seguents se realizan quand lo cobèrt se tampa, çò que correspond a una creissença en circonferéncia de 15 a 20 cm entre 2 talhs, es a dire un interval de temps de 5 a 10 ans segon la densitat del poblament de la qualitat de l'estacion. A cada passatge, se lèva mens de 40 % del nombre de tijas. Mai sovent, 3 a 4 aclariments son necessaris.

==== Esbrancatge ====
Aquesta intervencion es recomandada per la produccion de fusta de qualitat dins los poblaments mai vigoroses presentant un nombre sufisent d'arbres de tria (mai de 400 t/ha).

Se realiza:

* Sus al mens 3 m de naut e al mens 600 arbres/ha quand la circonferéncia mejana es de 40 cm (abans lo primièr aclariment).
* Puèi es possible a 5,5 m minim sus al mens 400 arbres/ha quand la circonferéncia mejana atenh 55 cm per un objectiu de produccion de fusta d'òbra de nauta qualitat.

==== Talh ras ====
L'edat e la dimension d'expleitacion son foncion de las qualitats dels luòcs e dels objectius economics del silvicultor.

Aqueste modèl de silvicultura deu permetre la culhida d'arbres d'environ 1,2&nbsp;m<sup>3</sup> entre 35 e 50 ans, amb una densitat finala d'unes 300 tijas/ha en Lanas de bona fertilitat o 250 tijas/ha en lanas secas.

== Utilizacions ==

=== Proprietats farmacologicas ===
[[Fichièr:Seveportugal.jpg|vinheta|Culhida de saba de pin maritim près de [[Nazaré (Portugal)|Nazaré]] al [[Portugal]]]]
Los borrons d'aqueste pin e l'esséncia venet de sas agulhas son a vegada utilizats per la preparacion de siròps, de tisanas e de pastilhas contra la tós.Un estudi eslovac paregut en mai 2006 mostrèt que prene cada jorn 1 mg/kg de picnogenòl, una molecula extracha de la rusca de pin maritie, reduisiriá significativament los simptòmas du treble del deficit de l'atencion amb iperactivitat

=== Expleitacion industriala ===
En [[Aquitània (region)|Aquitània]], lo pin a un pes economic indiscutable, amb 30 000 emplecs dirèctes, rendent un ganh equivalent a aqueste dels [[Vin|vins]] de [[Vins de Bordèu|Bordèu]]. Mas declina de contunh d'en primièr a causa de la concurréncia dels produchs petrolièrs e tanben de la concurréncia de la fusta d'importacion (Nòrd de l'Euròpa, [[Siberia]]…).

==== Resina ====
Lo pin maritim èra expletat pels resinhèrs dempèi 2000 ans mas subretot dempuèi 1860 per culhir la [[Resina (vegetala)|resina]] dins las [[Lanas de Gasconha]]. Los principals produchs realizats a partir de la resina del pin maritim son la [[terebentina]] e la [[colofònia]].

La culhida de la resina a gaireben desapregut d'Occitània ara ont lo pin maritim es utilizat subreto per sa fusta.

==== Fusta de renda ====
Pendent l'expleitation forestièra, la fusta presa per talh de Pins maritims es destriada en foncion de la dimensions e de critèris qualitatius, e categorizat<span></span>:

* La fusta d'òbra ven de la pertida inferiora de la camba de l'arbre copat en bilhas. Es gardat pels usatges nòbles per far de postam, bigas e contraplacats
* La fusta d'industria ven de las partidas inutilisablas coma fusta d'òbra a causa del pichon diamètre, de mancas (tòrts, noses, fendilhas o crètas). S'utiliza en industrias de trissatge que dona la matèria essenciala per realizar de panèls de particuls o de [[pasta de papièr]].

Quand s'utiliza coma fusta de caufatge, se lèva sovent la [[rusca]] per demenir son odor de [[Resina (vegetala)|resina]].

== Classificacion e sistematica ==

=== Descripcion de l'espècia e sinonimes ===
Aquesta espècia èra nomenada ''Pinus maritima'' Mill. e l'es encara dins unas publications, pasmens s'aquesta denominacion es obsolèta.

=== Sosespècias ===

* ''Pinus pinaster''<ref>EUFORGEN Technical Guidelines for genetic conservation and use for Maritime pine (''Pinus pinaster'')</ref>
** ''Pinus pinaster'' subsp. ''hamiltonii'' (Ten.) Villar; Pin maritim, Pinastre;
** ''Pinus pinaster'' subsp. ''pinaster'' ?.
** ''Pinus pinaster'' subsp. ''renoui'' (Villar) Maire, endemic d'Africa del Nòrd, classificada per l'UICN coma espècia en dangièr<ref>[http://www.iucnredlist.org/details/63554/0Farjon, A. (RBG Kew) 2007. ''Pinus pinaster ssp. renoui''. In: IUCN 2012. IUCN Red List of Threatened Species. Version 2012.2.]</ref>.

== Nòtas e referéncias ==
{{Reflist}}

== Ligams extèrnes ==

* Referéncia [[Integrated Taxonomic Information System|ITIS]] : [http://www.cbif.gc.ca/acp/fra/siti/regarder?tsn=506603 ''Pinus pinaster'' Soland., non Ait.] <abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : français">(fr)</abbr> (<span class="plainlinksneverexpand"><small>+ [http://www.itis.gov/servlet/SingleRpt/SingleRpt?search_topic=TSN&search_value=506603 version anglaise]</small></span> <abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr>)
* Referéncia GISD : [http://www.iucngisd.org/gisd/species.php?sc=43 <small>espèce</small> ''Pinus pinaster'' Ait.] <abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr>{{GISD|43|''Pinus pinaster'' Ait.}}
* Referéncia [https://web.archive.org/web/20120501095724/http://www.efloras.org/flora_page.aspx?flora_id=2 Flora of China] : [http://www.efloras.org/florataxon.aspx?flora_id=2&taxon_id=200005350 ''Pinus pinaster'' ] <abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr>{{eFloras|2|200005350|Pinus pinaster}}
* Referéncia [http://florabase.calm.wa.gov.au FloraBase (Australie-Occidentale)] : [http://florabase.calm.wa.gov.au/search/quick?q=Pinus+pinaster <small>classification</small> ''Pinus pinaster'']  <abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr>{{Florabase|Pinus pinaster|017a|s|87}}
* Referéncia [http://tolweb.org/tree/phylogeny.html <span class="lang-en" lang="en">Tree of Life</span> Web Project] : [https://web.archive.org/web/20200814060859/http://tolweb.org/Pinus+pinaster ''Pinus pinaster''] <abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr>{{Tolweb|Pinus pinaster}}
* Referéncia Catalogue of Life : [http://www.catalogueoflife.org/col/search/scientific/genus/Pinus/species/pinaster/match/1 ''Pinus pinaster''  Aiton] <abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr>{{CatalogueofLife espèce|Pinus|pinaster|Aiton}}
* Referéncia Tela Botanica ([http://www.tela-botanica.org/page:eflore France métro]) : [http://www.tela-botanica.org/bdtfx-nn-49677 ''Pinus pinaster''  Aiton, 1789] <abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : français">(fr)</abbr>{{Tela-métro|49677|''Pinus pinaster''  Aiton, 1789}}
* Référence Tela Botanica ([https://web.archive.org/web/20141219023523/http://www.tela-botanica.org/page:bdnfm La Réunion]) : [http://www.tela-botanica.org/eflore/BDNFM/2006.01/nn/5414/information ''Pinus pinaster''  Aiton] <abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : français">(fr)</abbr>{{Tela-réunion|5414|''Pinus pinaster''  Aiton}}
* Referéncia NCBI : [http://www.ncbi.nlm.nih.gov/Taxonomy/Browser/wwwtax.cgi?lin=s&p=has_linkout&id=71647 ''Pinus pinaster''] <abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr>{{NCBI|71647|''Pinus pinaster''}}
* Referéncia [[International Union for Conservation of Nature and Natural Resources|UICN]] : [http://www.iucnredlist.org/apps/redlist/details/42390 <small>espèce</small> ''Pinus pinaster'' Aiton, 1789] <abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr><small> (consulté le <time class="nowrap" data-sort-value="2015-05-30" datetime="2015-05-30">30 mai 2015</time>)</small>{{UICN|42390|''Pinus pinaster'' Aiton, 1789|consulté le=30 mai 2015}}
* Referéncia [http://www.ars-grin.gov/ GRIN] : [https://web.archive.org/web/20111119122856/http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/taxon.pl?28525 <small>espèce </small>''Pinus pinaster''  Aiton] <abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr>{{GRIN espèce|28525|''Pinus pinaster''  Aiton}}
[[Categoria:Boscassilha]]
[[Categoria:Flòra (nom scientific)]]
[[Categoria:Planta envasissenta]]
[[Categoria:Arbre d'Occitània]]
[[Categoria:Arbre d'Euròpa]]
[[Categoria:Arbre d'Africa del Nòrd]]