Veire la font de Pastorèla (poèma)

La '''pastorèla''' es un genre poetic culte [[Edat Mejana|medieval]]. Poèma cantat, compausat d'[[Estròfa|estròfas]] amb assonanças en nombre variable, met scèna, en alternant de dialògs e de partidas narrativas, un ensag de seduccion d'una pastorèla per un cavalièr. La scèna se pòt acabar per un refús, eventualament seguit d'un viòl, o per une acceptacion. A vegadas, la pastora, assautada pel cavalièr, crida lo païsan qu'ela aima per ajuda e qu'el fa fugit lo secutaire.

Las pastorèlas mai sovent se debanan dins una atmosfèra primaverenca e erotica. Descrivent d'amors carnalas e bucolicas, es lo contrapé de la [[fin' amor]].

== Definicion ==
[[Michel Zink]] la definís atal, utilizant la definicion del trobador [[Raimon Vidal de Besalú|Vidal de Besalú]]<span></span>: "La requista d'amor d'un cavalièr a una pastora, l'escambi de prepaus trufandièrs e ponhent e lo desnosament, favorable o non al seductor, contat sul mòde plasent pel quita cavalièr" <ref>{{harvsp|Michel Zink|1972|p=29}}</ref>. E mai, los autors medievals la considèran coma un genre [[Satira|satiric]]<ref>{{harvsp|J. M. d'Heur|1977|p=360}}</ref>.

Tradicionalament, se destria dos tipes<span></span>:
* Lo tipe mai frequent, aquel que descriu l'encontre amorós entre lo poèta e la pastra.
* Lo tipe « objectiu », que presenta una scèna campèstra, ont lo poèta se mèscla a de pastres e de pastras que festejan, se carpinhan, folastrejan, se reconcilian<ref>''Pastourelles'', Introduction à l'étude formelle des pastourelles anonymes françaises des {{sp|XII|e|et|XIII|e}}, Genève, Droz, 1974, p.8-9</ref>.

== Istoric ==
La foncion de la pastorèla dins la poesia lirica de l'Edat Mejana sembla èsser d'exprimir lo desir carnal mascle, la pastora (una femna de bassa naissença, de reputacion facila) essent redusida a un pur objècte erotic<ref>{{harvsp|Michel Zink|1972|p=117}}</ref>. Se lo cavalièr utiliza lo lengatge de la seduccion e lo vocabulari de la ''[[Fin' amor|fin'amor]]'', ne desvia las règlas, que l'aspècte brutal de son desir, que realiza en forçant la femna s'es pas consententa, contraditz son discors<ref>{{ouvrage|url=https://books.google.fr/books?id=9Sm85b6eVvgC&pg=PA84&dq=Pastourelle+Po%C3%A9sie+moyen+%C3%A2ge&hl=fr&sa=X&ei=NeDBUJO_H-je4QT8kYGwAQ&ved=0CD8Q6AEwBQ#v=onepage&q=Pastourelle&f=false|titre=Le Théâtre|éditeur=Bréal|année=1996|auteur=Dominique Bertrand}}, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;84</ref>. Genre mai aristocratic que vertadièrament rustic, la pastorèla rebat benlèu los desirs secrets d'una cavalaria alassada de preciositat.

Las pastorèlas son d'en primièr compausadas en [[occitan]], entre la mitat del sègle XII e la fin del XIII, per de trobadors fòrça celèbres coma [[Marcabrun]], [[Gui d'Ussèl]], [[Guiraut de Bornelh|Giraut de Bornelh]], [[Cadenet (trobador)|Cadenet]], [[Cerverí de Girona]], o mens celèbres, coma [[Joan Estève]], Guilhèm d'Autpolh, [[Gavaudan (trobador)|Gavaudan]], Joyos de Tholoza o Guiraut d'Espanha<ref>{{harvsp|Jean Audiau|1973|p=x}}</ref> per qui sembla aver estat tant un divertiment coma un exercici de versificacion<ref>{{harvsp|Jean Audiau|1973|p=xx}}</ref>.

== Forma poetica ==
[[Fichièr:Chansonnier_C.jpg|vinheta|Folio CCCLX du Cansonièr C, ([[Bibliotèca Nacionala de França|BnF]] f. f. 856)]]
Es pas un poèma de forma fixa, lo nombre e la forma dels coplets demorant liures (entre 6 e 30). La pastorèla dons a podut èsser, seguent los sègles, las regions, etc. :
* una pèça culta de poesia pastorala que la forma pareis al ''Chant Royal'' del sègle XIV, a la diferéncia que le vèrs utilizat es l'octosillaba. Mai, lo repic es facultatiu.

* un pichon poèma medieval, a vegada anonime, prenent per tèma l'amor d'una pastora. Es concebut, en general jos forma de dialòg entre la joventa, que se defend, e un galant cavalièr que fa miralhar de donas dignes d'una dama (coma de gants, un cencha, un bendèl<ref>{{harvsp|Jean Audiau|1973|p=164}}</ref>) per obtenir sas favors.

* Essent una cançon "d'aire agradable e gai, un pauc sautant e viu"<ref>{{ouvrage||auteur=Adolphe Félix Gatien-Arnoult|titre=Monumens de la littérature romane|année=1841|url=https://books.google.fr/books?id=o3Q_AAAAcAAJ&pg=PA347&dq=d%C3%A9finition+pastourelle&hl=fr&sa=X&ei=AmPCUPztJfHM0AWxzoCQBg&sqi=2&ved=0CDMQ6AEwAQ#v=onepage&q=d%C3%A9finition%20pastourelle&f=false|éditeur=Académie des Jeux Floraux}} <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;347</ref>, la pastorèla donèt naissença a una figura de [[contradança]].

== Un exemple de pastorèla ==
Començament de ''L'autrier, jost'una sebissa'', de [[Marcabrun]], presenta dins uèit manuscrits, coma lo [[Cançonièr trobadoresc|Cançonièr]] C<ref>{{harvsp|Jean Audiau|1973|p=3-4}}</ref>. Lo poèma es compausat de setens d'octosillabas, dos coplets successius utilizant las mèsmas rimas, segon l'estructura ''aaabaab'', puèi ''cccbccb'' pels dos seguents, etc.

{{Col-begin|whidth=auto}}
{{Col-break}}
''L'autrier, jost'una sebissa<br/>
''Trobei pastora mestissa,<br/>
''De joy et de sen massissa;<br/>
''E fon filha de vilana:<br/>
''Cap'e gonel'e pelissa<br/>
''Vest e camiza treslissa,<br/>
''Sotlars e caussas de lana.<br/>

''Ves leis vinc per la planissa:<br/>
''« Toza, fi m'eu, res faitissa,<br/>
''Dol ai gran del ven que.us fissa ».<br/>
''« Senher, so dis la vilana,<br/>
''Merce Deu e ma noyrissa,<br/>
''Pauc m'o pretz si.l vens m'erissa<br/>
''Qu'alegreta sui e sana ».<br/>

''« Toza, fi.m eu, causa pia,<br/>
''Destoutz me suy de la via<br/>
''Per fa a vos companhia,<br/>
''Quar aitals toza vilana<br/>
''No pot ses plazen paria<br/>
''Pastorgar tanta bestia<br/>
''En aital luec, tan soldana! »<br/>

''« Don, dis ela, qui que.m sia,<br/>
''Ben conosc sen o folia ; » [...]
{{Col-break}}
L'autrièr, près d'una sebissa,<br/>
Trobèri una pastorèla mestissa<br/>
De jòia e de sen plenassa;<br/>
E èra filha de vilana:<br/>
De capa, gonèla e pelissa<br/>
Vestida e camisa plan lissa,<br/>
Solièrs e cauças de lana.<br/>

Vèrs èla venguèri per la planissa:<br/>
« Tosa, diguèri, un res fachinossa<br/>
grand dòl ai del vent que vos fissa ».<br/>
« Senher, çò ditz la vilana<br/>
mercés a Dieu e ma noiriça,<br/>
que m'es parièr se lo vent m'erissa<br/>
Qu'alegreta soi e sana ».<br/>

« Tosa, diguèri, causa gentilha<br/>
destornat me soi de la via<br/>
per fa a vos companhia;<br/>
que vos aital tosa vilana<br/>
Pòt pas, sens plasent pària<br/>
Pastorgar tant de bèstia<br/>
Dins aital luòc, tan soledana »<br/>

« Mèstre, diguèt, qui que siá,<br/>
Conessi plen sens e folia; » [...]
{{Col-break}}
[[Fichièr:Marcabru - BN MS fr 12473.jpg|thumb|upright=0.8|Lo [[trobador]] [[Marcabru]]]]
{{Col-end}}

== Las « cançons de pastorèlas » ==
La pastorèla dintra dins le genre mai vast de la poesia pastorala o poesia bucolica, praticticada dempuèi l'Antiquitat, coma los Idiles de Teocrita o de [[Virgili]], e, mai recentament, de la « cançon de pastorèla », que pòt tanben èsser imorala e calhòl coma la pastorèla<ref>{{harvsp|Conrad Laforte|1981|p=244}}</ref>.

Existís una centena de cançons tradicionalas (amb fòrça variantas<ref>{{formatnum:4576}} versions, d'après la compilation du ''Catalogue de la chanson folklorique'' de {{harvsp|Conrad Laforte|1981|p=241}}</ref>) contenent d'elements campètres e un ensag de seduction d'una joventa. Mas mai sovent, l'aventura es contée per la quita pastra e non pel poèta cavalièr. Lo galant es pas sempre de reng naut, quitament s'espèra de la pastra una « recompensa », un baisar mai sovent<ref>{{harvsp|Conrad Laforte|1981|p=242}}</ref>. So de cançons de dançar<ref>Dans ''[//fr.wikipedia.org/wiki/Les_Ma%C3%AEtres_sonneurs Les Maîtres sonneurs]'', par exemple, lorsque le cornemuseux doit faire une pause ou qu'il n'y a pas de musicien, une jeune fille entonne des chansons pour qu'on puisse danser.</ref>, sovent de compreneson dobla, amb una version adulta calhòla e una version enfantina adocida<ref>{{harvsp|Conrad Laforte|1981|p=246}}</ref>.

== Nòtas e referéncias ==
{{Reflist}}
[[Categoria:Literatura medievala per genre]]
[[Categoria:Genre trobadorenc]]