Veire la font de Oraci

{{Infobox Escrivan
| carta         =
| nom         = Oraci
| imatge = Quintus_Horatius_Flaccus.jpg
| talha imatge = 
| legenda = Retrach imaginari d'Oraci per [[Anton von Werner]].
| nom de naissença = Quintus Horatius Flaccus
| nom aliàs = 
| data de naissença =[[8 de decembre]] de [[-65]]
| luòc de naissença =[[Venosa]], [[Itàlia]]
| data de decès =[[27 de novembre]] de [[-8]]
| luòc de decès = [[Roma]]
| activitat = [[poèta]], [[istorian]]
| lenga = [[Latin]]
| genre = [[epistòla]], [[epòda]], [[òda]], [[satira]]
| movement = 
| distincions = 
<!-- Listar las donadas de las seccions çaiaprèp entre las balisas <div></div>
E levetz pas las balisas <!-  -> que quand las seccions son completadas -->
<!-- | òbra = <div>
*
</div> -->
<!-- | complement = <div>
*
</div> -->
}}

'''Oraci''' (prononciat {{AFI|[uɾasi]}}; en [[latin]] ''Quintus Horatius Flaccus'') es un [[poèta]] latin nascut a [[Venosa]] dins lo sud de l'[[Itàlia romana]], lo [[8 de decembre]] de [[-64|64 AbC]] e mòrt a [[Roma antica|Roma]] lo [[27 de novembre]] de [[-8|8 AbC]].

== Biografia ==
La vida d'Oraci nos es subretot coneguda per la siuena òbra, ric en informacions e considerada coma una font fisabla<ref>{{harvsp|Harrison 2007|p=7}}</ref>. D'informacions suplementàrias se trapan dins la biografia ''De viris illustribus'' (''Dels òmes illustres'') de Suetoni.

=== Familha e enfança ===
Oraci es eissit d'una familha modèsta. Son paire venguèt esclau dins d'escasenças mal conegudas, benlèu coma prisonièr de guèrra pendent la [[Guèrra Sociala|Guèrra sociala]] en [[-89|89 AbC.]]<ref>{{harvsp|Levi 1997|p=9}}</ref>, puèi afranquit. Le nom de ''Horacius ''èra benlèu, coma èra d'usatge, aquel de son ancian mèstre<span></span>: doas familhas romanas portavan aquel nom, coma un amic de [[Ciceron]] que possedava de camps près de [[Brindisi|Brundisi]], es a dire près de la vila de naissença du poèta; es impossible de saber de qui lo paire èra l'esclau. Tanben auriá podut èsser un esclau public de la vila de Venosa<ref>{{harvsp|Perret 1959|p=8}}</ref>. Un cop afranquit, exercís lo mestièr de ''coactor, ''es a dire de caissièr de vendas a l'enquant, puèi aquel de ''praeco'' (enquentaire). Possedís de tèrras, confiscadas après la mòrt de [[Juli Cesar]]<ref>{{harvsp|Levi 1997|p=11}}</ref>, e es pas pauvre, que pòt enviar son filh passar l'estiu dins la frescor del Mont Vultur<ref>{{harvsp|Davis 2010|p=9}}</ref>. Se sap pas res de la maire del poèta, tanpauc se menciona ni fraire ni sòrre<ref>{{harvsp|Davis 2010|p=12}}</ref>.

Lo nom complet du poèta, ''Quintus Horatius Flaccus'', mòstra qu'èra de la Tribú Horatia<ref>{{harvsp|Levi 1997|p=10}}</ref>. Es atestat que per l'inscripcion mandada a l'escasença dels jòcs seculars organizats per [[August]] en [[-17|17 AbC.]]: ''CARMEN COMPOSVIT Q. HORATIVS FLACCVS''<ref>{{CIL|06|32323|R=}}, conservada al Musèa dels Tèrmes de Dioclecian</ref>; s'agís del ''Cant secular''. Oraci naís a Venosa, a las frontièras de l'Apúlia e de la Lucània, lo [[8 de decembre]] de [[-65|65 AbC]] vèrs tres oras del matin<ref group="n">L'an e lo mes son donats pel quita Oraci (''Òdas'', III, 21, 1), e tanben l'ora (''Òdas'', II, 17, 17) e lo jorn per Sueton (''Dels òmes illustres'' XXVIII, « Vida d'Oraci »)</ref>. Quand lo jove Oraci fa sos set o detz ans, son paire s'installa a [[Roma antica|Roma]]; se sap pas s'bandona los afar per viure de las rendas de sas tèrras<ref>{{harvsp|Levi 1997|p=16}}</ref> o se contunh sa carrièra<ref name="harvsp|Perret 1959|p=13">{{harvsp|Perret 1959|p=13}}</ref>. Utiliza son temps e una bona partida de son argent a l'educacion de son filh e loi fai seguir las leissons du gramatician Lucius Orbilius Pupillus, qu'ensenha Enni, [[Livius Andronicus|Livi Andronic]] e plan segur [[Omèr]]. Oraci testimònia d'aquel periòde e de sa gratitud per son paire dins las.

=== En Grècia ===
A vint ans d'edat Oraci s'ana per [[Atenas]], per i persegir l'estudi del [[grèc]] e descobrir la [[filosofia]]. Son paire sembla èsser mòrt abans aquela partença<ref>{{harvsp|Levi 1997|p=20}}</ref> e es a aquel moment que comença a escriure<ref group="n">L'anecdòta de la satira I, 7, en preséncia de Brut, foguèt de segur escricha abans la batalha de Filipes en 42 AbC</ref>, amb al mens unes verses en grèc<ref>{{harvsp|Levi 1997|p=19}}</ref>. Estudís a l'Acadèmia près d'Aristos d'Ascalon<ref>{{harvsp|Perret 1959|p=22}}</ref>. Oraci es encara en Grècia pendent l'assassinat de [[Juli Cesar]] en [[-44|44 AbC]]<ref>{{harvsp|Harrison 2007|p=8}}</ref>. Pauc après, Brutus e Cassius arridon a Atenas e enròtlan de joves aristocratas dins lor armada; Oraci obten lo grade de tribun militar en [[-42|42 AbC]]<ref>{{harvsp|Levi 1997|p=26}}</ref>, çò que lo fa dintrar dins l'òrdre dels cavalièrs e li assegura de privilègis a vida<ref>{{harvsp|Davis 2010|p=17}}</ref>. Pendent la primièra batalha de Filipes (premièra setmana d'octobre de [[-42|42 AbC]]), las tropas de Brutus prenon lo camp d'[[August|Octavi]], que de pauc se'n escapa. Mas pendent lo segond combat, lo [[22 d'octobre]], Octavi et Marc Antòni son venceires. Brutus se suicidís, Oraci fugís.
[[Fichièr:Vergil_Horaz_Varius_Maecenas.jpg|esquèrra|vinheta|Virgili (esquèrra) declamant sos verses dabans Oraci (centre), Vari (fond) e Mecènas (drecha) per Charles François Jalabert.]]

=== Retorn a Roma ===
Quand una [[amnistia]] es consedida al vencuts, Oraci torna en Itàlia (fin [[-42]] o començament de [[-41]]<ref>{{harvsp|Perret 1959|p=31}}</ref>); sas tèrra li foguèron sasidas<ref>''Epistòlas'' II, 2, vers 49-53</ref>, e pretend èsser vengut paure<ref>''Epistòlas'', II, 2, 54</ref>. Pasmens possedís encara pro d'argent per crompar, vèrs [[-40|40 AbC]], la carga de ''scriba quaestorius, ''es a dire del secretari al tresaur<ref>{{harvsp|Levi 1997|p=32}}</ref><span></span>: de segur jamai daissèt sa carga, quitament se podèt, mai tard, ne far mai leugièras sas obligacions<ref>{{harvsp|Perret 1959|p=32}}</ref>.

Lèu, venguèt amic amb [[Virgili]]. Entre [[-40]] e [[-38]], Virgil et Luci Vari Ruf lo prese tan à Mecènas, confident d'[[August]], protector de las arts e letras, poèta entre temps. Mecènas lo prend jos sa proteccion nòu meses mai tard<ref>''Satiras'', I, 6, 54</ref>, l'introduguèt dins les cercles politics e literaris de Pollion e Messala<ref>{{harvsp|Perret 1959|p=35}}</ref>, e li ofrís una vilá en Sabina<ref group="a">''Satiras'', II, 6, 1-5</ref>. Las primièras satiras son compausadas a son retorn a Roma<ref>{{harvsp|Harrison 2007|p=9}}</ref> e lo primier libre de las ''Satiras'' sembla èsser poblicat vèrs [[-35]] o [[-34]]<ref name="harvsp|Harrison 2007|p=10">{{harvsp|Harrison 2007|p=10}}</ref>.

Contunha a s'auçar socialament dins l'òrdre equèstre<span></span>: après aver èsser  fach ''eques equo publico'' (cavalièr que lo caval es pagat pels fons publics) per Brutus en Grècia, puèi combrar la carga de ''scriba questorius'' a son retorn a Roma, ven ''iudex selectus'' (jutge de patz) entre [[-35]] e [[-30]]<ref>{{harvsp|Davis 2010|p=18}}</ref>. La vilá ofèrta per Mecènas dona a Oraci una retirada al camp apreciabla e de rendas importantas<ref name="harvsp|Harrison 2007|p=11">{{harvsp|Harrison 2007|p=11}}</ref>. Ven plan aisit financièrament e proclama que poiriá, se volgava, se far elegir questor e venir alara [[Senat roman|senator]]<ref>''Satiras'', I, 6</ref>. Es dons definitivament ligat al regim.

=== Client de Mecènas ===
Mecènas es lo dedicatari de las ''Satiras'', dels ''Epòdas'' e de las ''Òdas'' e una veraia amistat ligava ambedos òmes.

=== L'òme madur ===
Es possible qu'Oraci siá estat present a la [[batalha d'Actium]] en [[-31|31 AbC]] e es pauc après (vèrs [[-30|30 AbC]]) que son publicadas las ''Epòdas'', poèmas dins a dralha de l'iambograf grèc Arquilòc<ref>{{harvsp|Harrison 2007|p=12}}</ref>. Seguís a una data desconeguda lo segond libre de las ''Satiras''.

La patz tornada amb August, es un periòde de produccion intens que se dubrís. Fins a [[-27|27 AbC]], se consacra a de poèmas politics e confirma atal son aprochament amb lo poder augustèu<ref name="harvsp|Harrison 2007|p=13">{{harvsp|Harrison 2007|p=13}}</ref><span></span>: celebracion de la mòrt de [[Cleopatra VII|Cleopatra]], jòia de la desfacha dels partisans d'Antòni, elògi de la reparacion dels temples per August en [[-28]]<ref group="a">Dins las ''Òdas'', respectivament I, 37 ; III, 4 ; III, 6</ref>. Fins a [[-24|24 AbC]], celèbra las victòrias d'August fòra d'Itàlia. Aquelas pèças, mescladas a de poèmas lirics, forman los tres primièrs livbes de las ''Òdas'', segurament pareguts vèrs [[-23|23 AbC]]<ref>{{harvsp|Harrison 2007|p=14}}</ref>. Lo succès es tebés<ref group="a">''Epistòlas'', I, 19, 35</ref> e Oraci ensag enseguida un genre novèl, e publica son primièr libre de las ''Epistòlas'' en [[-21|21 AbC]]<ref>{{harvsp|Harrison 2007|p=15}}</ref>.

August, tornat a Roma en [[-19|19 AbC]], ofrís a Oraci d'èsser son secretari, pòste que lo poèta refusa<ref group="a">Sueton, « Vida d'Oraci », 18-25</ref>. En [[-17|17 AbC]], lo prince li confia l'onor de compausar lo ''Cant secular'' (''Carmen Saeculare'') qu'interpretan solemnalament, a l'escasença dels Jòcs seculars, ds còrs mixtes d'enfants causits d'entre l'elèit de la noblesa romana. Es benlèu tanben August que li comanda de poèmas per las victòrias de [[Tibèri]] e Drus<ref group="a">Respectivament ''Òdas'', IV, 4 e 14</ref>; aqueles poèmas son recampats amb d'autres dins un quatren libre d’''Òdas'' que paréis entre [[-13]] e [[-8]]<ref>{{harvsp|Harrison 2007|p=17}}</ref>. Seguisson encara las doas letras del segond libre de las ''Epistòlas'' e l’''Art poetic'', dificils de datar<ref>{{harvsp|Harrison 2007|p=19}}</ref>.

Morrís subte en [[-8|8 AbC]], sonque unes après Mecènas que, sus son lièch de mòrt, l'auriá encara recomandat a August<ref group="a">Sueton, « Vida d'Oraci », 17</ref>. Es dintrat al cimentèri de l'Esquilin<ref>{{harvsp|Levi 1997|p=34}}</ref>, près de la tomba de Mecènas.

== L'òbra d'Oraci ==
Malgrat sa granda dificultat, l'òbra d'Oraci aguèt una influéncia non negligible sus la literatura latina; es admirat, citat e utilizat per fòrça autors, coma [[Jeròni d'Estridon]]<ref>A. V. Nazzaro, « Girolamo » dans ''Enciclopedia oraziana'' III, col. 29-31.</ref>, [[Sidòni d'Apolinari]]<ref>G. Mazzoli, « Sidonio, Orazio e la ''lex saturae'' », dans L. Cristante (ed.</ref> o [[Prudénci]]<ref>M. Lühken, ''Christianorum Maro et Flaccus : zur Vergil- und Horazrezeption des Prudentius'', 2002.</ref>, a vegadas amb malentenduts o contresens, coma ne mòstra per exemple lo desviament de la famosa devisa ''Carpe diem'', o de la tanben celèbre formula ''Aurea mediocritas'' (« just al mitan coma l'aur »), tiradas respectivament de las ''Òdes'', I, 11 e II, 10.

=== ''Satiras'' ===
[[File:Horatii Flacci Sermonum.tif|thumb|''Saturae'', 1577]]
Las ''Satiras'', conegudas dins los manuscrits jol nom de ''Sermones'' (convèrsas) son de poèmas de longor variablas en examètres dactilics, amassats en dos libres: lo primièr, de detz poèmas, foguèt publicat vèrs [[-35]], lo segond, de uèit pèças, vers [[-29|29 AbC]]. S'inspirant de son predecessor Lucili (sègle II AbC), Oraci renòva pasmens lo genre ne limitant l'extension, en s'interdisent la satira politica, e evitant de tombar dins la cruditat e la vulgaritat. Per fòrça retrachs de personatges plen de vices ([[avarícia]], glotoniá, rafinament extrèma e ridicul dins la [[gastronomia]], libido incontrolada), Oraci bastís una morala de la moderacion e desvolopa ja un tèma del just mitan que celèbra mai tard dins las ''Òdas'' e loas ''Epistòlas''. Dempuèi las ''Satiras'', lo poèta es un personatge important de son òbra: lo recuèlh, ma que de donar d'elements biografics importants, ofrís un retrach d'Oraci tebés, de segur ridiculizat per son esclatge o per una prostituida, mas globalament « endeçat de mancas mediocrament gravas e de pichon nombre » <ref group="a">''Satiras'', I, 6, 67</ref> <ref>{{harvsp|Perret 1959|p=75}}</ref>. Los poèmas, composats sus un periòde d'al mens detz ans, testimònian de a dintrada d'Oraci dins lo cercle de Mecènas e permeton de sasir l'estatut social novèl qu'atal aqueriguèt<ref>{{harvsp|Perret 1959|p=74}}</ref>.

=== ''Epòdas'' ===
[[Fichièr:Casa_di_Orazio_Flacco.jpg|drecha|vinheta|200x200px|Interior de l'ostal d'Oraci (Venosa)]]
Imitadas d'Arquilòc e de Callimac de Cirèna, las ''Epòdas'' son lo segon recuèlh d'Oraci. Publicats vèrs [[-30|30 AbC]] jol títol d'''Iambi'' (''Iambes'') amassan dètz e set pèças escrichas en distics, levat la darrièra, e utilisant l'iambe<ref>{{harvsp|Harrison 2007|p=94}}</ref>. Genre del blaime, l'iambe permet a Oraci d'atacar sos enemics sus de subjèctes variats: d'enemics personals, coma un poèta malvolent, las femnas en general, qu'ataca la lubricitat, e las mascas subretot, que lo personatge recurrent de Canídia<ref>{{harvsp|Harrison 2007|p=98}}</ref>. Lo recuèlh se plaça atal dins l'actualitat de las guèrras civilas e altèrna entre las pèças mai ancianas, que testimònian d'una vision plan escura d'aquelas guèrras interminablas, e aquelas, mai recentas, que celèbran la [[Batalha d'Actium|victòria d'Actium]]. L'omenatge a Octavi i demora discrèt, mas Oraci se mòstra coma membre verai del cercle de Mecènas<ref>{{harvsp|Harrison 2007|p=97}}</ref>. Lo ton i es aquel de l'invectiva; l'estil es aspre e dificil; l'erotisme mai crud pòt i costejar los accents mai patriotics.

=== ''Òdas'' ===
Las ''Òdas'' foguèron publicadas en [[-23]] o [[-22]] pels tres primièrs libres e en [[-12]] o [[-7]] pel quatren. Aqueles quatre libres qu'Oraci comparava fièrament a las [[piramidas d'Egipte]], contenon respectivament 38, 20, 30 e 15 pèças, o al total 3 038 verses, que sièis son de segur apocrifs (IV, 6, 21-24 e IV, 8, 15-16).

A lor torn saluat<ref>Jacques Perret, article « Horace », in ''op. cit.'' </ref>, dins las ''Òdas'', l'explech metric (amb realizacion de quatre tipes d'estrofas diferentas, sièis varietats de distics e tres espècias de verses emplegats sols), l'equilibri dins una armoniosa arquitectura que se desplega segon de proporcions numericas tan complèxas qu'impeccablas, la circulacion, las interconnexions, los malhums, las correspondéncias, las combinasons e las simetrias diferentas, que l'ensemble constituís una imensa e ultrasensibla cambra de resson. Quand a l'incresiblas virtuositat verbala que tira de la causida e de la plaça de cada mot lo maxim d'energia possibla, impressionava [[Friedrich Nietzsche]] al gra mai naut per çò que novenava sa « noblesa ».

Mas ont Oraci se subrepassa, ont merita melhor lo « laurièr delfic » (''Òdas'', III, 30), es dins la mestresa dels contengut. En aparéncia, pas res mai d'eteroclit que las ''Òdas'', ont semblan interferir de biais aleatòri l'esfèra privada e la publica, las amors e la politica, lo mond grèc e lo mond latin, la mitologias e l'actualitat mai recenta, l'[[epicurisme]] menat fins al sibaritisme, e un [[estoïcisme]] agut fins l'ascetisme e à un renonçament gaireben monacal quitament abans son existéncia.

=== ''Epistòlas'' ===
[[Fichièr:Statua_di_Orazio.jpg|drecha|vinheta|227x227px|L'estatua d'Oraci (Venosa)]]
Los ''Epistòlas'' (''Epistulae'') foguèron publicadas en [[-19]] o [[-18]], puslèu qu'en [[-20]], data tradicionalament admesa, e benlèu après [[-13]] pel segond recuèlh.

Lo primièr recuèlh compta 20 pèças (o 1 006 verses, que set benlèu apocrifs dins la primièra pèça), lo segond pas que 2, mas fòrça longas (270 e 216 verses). S'i apond ''l'Epistòla als Piçards'', mai coneguda jol nom d'''Art poetic'' (476 verses).

Son escrichas en examètres, coma las ''Satiras'', e, coma elas, son de « convèrsas » d'allura pro liura. Mas las ''Epistòlas'' essent de letras fictivas, s'adreçan a de personas plan precisas, e le ton i es mens viu, l'estil mai destibat.

La primièra espistòla del segond recuèlh s'adreça tanben dirèctament a [[August]]<span></span>: o cossí tirar la coa del leon sens se far mòrdre. Flor es lo destinatari de la segonda, ont Oraci pausèt coma son testament espirital e la quintesséncia de sa saviesa.

== Conviccions ==

=== Religion ===
Oraci se considerava jos la proteccion de [[Mercuri (mitologia)|Mercuri]]<span></span>: es el que lo fa desaparéisser del camp de batalha de Filipes al biais d'un eròi [[Iliada|omeric]].

=== Filosofia ===
Oraci proclama tot lo long de son òbra son independéncia al vejaire de las escòlas filosoficas: « pas cap astrenta m'astrenhiá de jutjar sus las paraulas d'un mèstre « aucune astreinte ne m'a contraint de jurer sur les paroles d'un maître<ref group="a">''Epistòlas'', I, 1, 14</ref> ».

=== Oraci e la politica augustèa ===
Se se trapa del costat que « cal pas », aqueles dels Republicans de Brutus, a la batalha de Filipes ([[-42|42 AbC]]), Oraci, fasent son intrada dins lo cercle de Mecènas (entre [[-40]] e [[-38]]), rejonh lo camp lèu venceire d'[[August]]. Tot lo long de sa carrièra, dona a l'emperaire una plaça totjorn mai importanta dins sas òbras<ref>{{harvsp|Harrison 2007|p=77}}</ref>. Lo primièr recuèlh publicat, lo primièr libre de las ''Satiras'', l'ignora gaireben totalament<ref>{{harvsp|Harrison 2007|p=81}}</ref>. Dins las ''Epòdas'' mai ancianas (VII e XVI), Oraci deplora las guèrras civilas que degalhan de contunh Roma e accusaa la « colèra de destin que percaç « courroux du destin qui poursuit<ref group="a">''Épodes'', VII, 17</ref> » los Romans; sens prene partit, evita tanben de mencionar los responsables d'aqueles malastre. Al subjècte dels mai recents poèmas del recuèlh, adreçats a Mecènas, Oraci i celèbra la victòria d'[[Batalha d'Actium|Actium]], mas ne menciona lo futur emperaire que de biais oblic<ref>{{harvsp|Harrison 2007|p=80}}</ref>.

Cal esperar lo segons libre de las ''Satiras'' per qu'Oraci consacre un poèma a August; dins la primièra pèça, evòca los dangièrs que mena lo poèta a investir lo camp politic, mas acaba consacrant l'emperaire coma jutge « just e fòrt »<ref group="a">''Satiras'', II, 1, 16</ref> de sa produccion<ref name="harvsp|Harrison 2007|p=82">{{harvsp|Harrison 2007|p=82}}</ref>. Los tres primièrs libres de las ''Òdas'' recampant de poèmas de caractèr subretot privat, mas la politica « s'introduch de l'exterior dins l'espaci liric calm e retirat d'Oraci « s'introduit de l'extérieur dans l'espace lyrique calme et retiré d'Horace ». August es, coma dins las ''Epòdas'', d'en primièr un òme d'accion<span></span>: venceire de [[Cleopatra VII|Cleopatre]]<ref group="a">''Òdas'', I, 37</ref>, contunhèt la conquista de l'[[Ispània]]<ref group="a">''Òdas'', III, 14</ref>. Mas Oraci li balha tanben pauc a pauc una estatura d'òme d'Estat<ref>{{harvsp|Harrison 2007|p=83}}</ref>, « paire de las ciutats « père de cités<ref group="a">''Òdas'', III, 24, 27</ref> » e òste dels dieus<ref group="a">''Òdas'', III, 3</ref>.

La proximitat desls dos òmes se manifèsta a l'escasença dels Jòcs seculars de [[-17|17 AbC]]<span></span>: August comanda lo ''Cant secular'' a Oraci, que pren alara la foncion de poèta oficial<ref name="harvsp|Harrison 2007|p=86">{{harvsp|Harrison 2007|p=86}}</ref>. I celèbra la novèla legislacion sul maridatge<ref group="a">''Chant séculaire'', 17-20</ref> e la patz augustèa. Lo quatren libre de las ''Òdas'', que paréis en [[-13|13 AbC]], multiplica las referéncias a August, destinatari de mai d'un poèmas. L'elogi es sens retenguda:  « cantarai, aüros, lo retorn de Cesar « je chanterai, heureux, le retour de César<ref group="a">''Òdas'', IV, 2, 47-48</ref> ». Lo darrièr testimòni de la relacion entre los dos òmas aparéis dins la primièra epistòlas del segond libre, que discuta de la plaça del poèta dins la societat<span></span>: Oraci i lausa un emperaire aparaire de las arts, fondator de la Bibliotèca palatina e sosten de [[Virgili]]<ref>{{harvsp|Harrison 2007|p=88}}</ref>. Pasmens, declina l'invitacion a escriure la gèst d'August<ref group="a">''Epistòlas'', II, 1, 251</ref> e proclama tanben son independéncia<ref>{{harvsp|Harrison 2007|p=87}}</ref>.

== Lo trabalh del poèta ==

=== Modèls e gosts ===
Sembla que se poiriá ligar a Oraci al grop dels poètas novèls coma Catul, qu'admira Mecènas, es lo mai grand representant; la question es disputada, e Oraci sempre marquèt son independéncia al vejaire de las escòlas e dels cercles. De punts comuns amb aquel alexandrinisme roman son pasmens de notar<span></span>: lo gost de las òbras cortas e ciseladas, longament trabalhadas, destinadas a un public trait. Aquela caracteristica liga Oraci a l'aticisme e l'opausa a l'asianisme del vièlh Varron o de [[Ciceron]]<ref>{{harvsp|Perret 1959|p=54}}</ref>.

=== Representacion del poèta ===
La primièra persona es primordial dins l'òbra d'Oraci; totes los genres que causiguèt daissa la plaça de causida al « ièu » poetic<span></span>: l'iambe es le genre de l'invectiva personala; la [[satira]] se noirís d'elements autobiografics; la letra met en scèna son autor<ref>{{harvsp|Harrison 2007|p=22}}</ref>. Lo poèta nos dona d'indicacions sus son fisic<span></span>: pichon<ref group="a">''Epistòlas'', I, 20, 24</ref>, gròs<ref group="a">''Epistòlas'', I, 4, 15</ref>, sa cabeladura blanquida abans ora<ref group="a">''Epistòlas'', I, 7, 26</ref>. tanben se dich iretge<ref group="a">''Epistòlas'', I, 20, 25</ref> e galant, avent agut de relacions amb « mila joventas e mila jovents »<ref group="a">''Satiras'', II, 3, 325</ref>.

Oraci es un personatge religiós. Enfant, es apararat dels dieus: alara que dormissiá pel bòsc, d'aucèls venguèron lo cobrir de fuèlhas per lo traire a las « vipèras e als ors sinistres » <ref group="a">''Òdas'', III, 4, 17-18</ref>. I a d'anecdòtas contan los miracles a que se deu la vida<span></span>: un lop encontrat pel bòsc, un arbre ques casèt just a costat d'el, la batalha de Filipes e la tempèsta del cap Palinura capa a la batalha de Naulòc<ref group="a">''Òdas'', I, 22, 9-16 et III, 4, 26-28</ref>.

D"empuèi las primièras òbra, Oraci se pench amb autoderision: pigre e malaut en viatge dins las ''Satiras'', pigre e impotant dins las ''Epòdas'', l'autocelebracion del poèta s"acompanha tanben de detalhs trivials find a dins los tres primièrs libres de las ''Òdas''<ref>{{harvsp|Harrison 2007|p=29}}</ref>. Aquò impacha pas lo poèta de proclamar son [[immortalitat]]<span></span>: « Acabèri un monument mai duradís que lo bronze, mai naut que la decrepitud de las reialas Piramidas »<ref group="a">''Òdas'', III, 30, 1-2</ref>.

Mai d'un còp, Oraci fa sos adieus a la poesia. Los tres primièrs libres de las ''Òdas'' se concluson sul « laurièr delfic »<ref group="a">''Òdas'', III, 30, 15-16</ref> que corona una carrièra acabada, mas lo primièr poèma del libre IV mòstra [[Vènus (mitologia)|Vènus]] forçant lo poèta a cantar l'amor tornarmai. Las ''Epistòlas'' son encara l'occasion de proclamar son renonciament a la poèsia en favor de la filosofia; es pas totjorn aisit de trencar se Oraci renoncia sonque a la poèsias lirica per se consacrar al genre ''sermo'', o se se pretend amb umor renonciar als verses vers tot en escrivent<ref>{{harvsp|Harrison 2007|p=33}}</ref>. CAquela afirmacion torna dins l’''Art poetic''<span></span>: « Ensenharai, sens escriure pas res, ièu »<ref group="a">''Art poetic'', 306</ref>.

=== Un bon poèta qu'es aquò? ===
Dempuèi las ''Satiras'', Oraci castiga los poètas marrits capables d'alinhar dos cents verses dins un matin, prèsts a tot per trapar un librari e plaire a la [[plèba]]<ref>{{harvsp|Perret 1959|p=49}}</ref>. El a « lima » los sieus verses, los trabalha longament, e produch pauc. Escriu pas que pels sieus amics e conselha al poètas<span></span>: « te metas pas en pena d'èsser admirat per la fola, te satisfai  d'un pichon nombre de legidors »<ref>''Satiras'', I, 10, 73-74</ref>.

== Posteritat ==

=== Dins l'Antiquitat ===
L'òbra d'Oraci, e subretot los sos recuèlhs de las ''Òdas'' e lo primièr libre de las ''Epistòlas'', exercís una influéncia immediata suls poètas contemporanèus<ref>{{harvsp|Harrison 2007|p=277}}</ref>. Après d'èl, fòrça poètas se proclaman « prèire de la Musas »<ref group="a">''Òdas'', III, 1, 3</ref>; lo tresen libre de las ''Elegias'' de Properci, que paréis un o dos ans après los tres primièrs libres de las ''Òdas'', testimòniz, tot coma las ''Metamorfòsis'' d'[[Ovidi]]<ref group="a">Ovidi, ''Metamorfòsis'', XV, 871-878</ref>, de la revendicacion a l'[[Immortalitat]] del poèta ja avançada per Oraci<ref group="a">''Òdas'', III, 30</ref>.

[[Quintilian]] analisi l'influéncia d'Oraci segon los genres<ref group="a"> Quintilian, X, 1, 93</ref>. Se los ''Epòdas'' pareisson èsser lo darrièr obratge del genre<ref>{{harvsp|Harrison 2007|p=278}}</ref>, Es evident qu'Oraci participèt al novelum de la [[satira]] e de la celebritat de son creator Lucili<span></span>: son influéncia sus Persi es determinanta<ref group="n">Foguèt comptat fins a 80 allusions a Oraci dins los 134 verses de la primièra satira.</ref> e Juvenal lo menciona sovent<ref name="harvsp|Harrison 2007|p=279">{{harvsp|Harrison 2007|p=279}}</ref>.

Las ''Òdes'', elas, son un ensemble liric coma pas cap autre autor latin antic latin posterior ne compausèt; pasmens, demoran l'òbra mai celèbra e comentada del poèta. Lor recepcion es de segur tibesa, mas lor qualitat suggerís a [[August]] de commandar a lor autor lo ''Cant secular'', fasent tanben d'Oraci lo primièr poèta liric de Roma<ref>{{harvsp|Harrison 2007|p=280}}</ref>. La virtuositat e la varietat metrica del recuèlh son celebradas<ref group="a">Per exemple per Plini lo Jove, III, ''Letras'' 1, 7</ref> e imitadas per Estaci<ref group="a">Estaci, ''Silves'', IV, 5 et 7</ref> e [[Senèca lo Jove|Senèca]]<ref group="a">Seneca, ''Agamemnon'' e ''Edip''</ref>. Al [[Sègle IV]], Oraci inspira Prudenci, que torna interpretar los tèmas oracians dins un sens [[Cristianisme|crestian]], e es lo modèl màger principal de las partidas versificadas de la ''Consolacion de la filosofia'' de [[Boeci]] (vèrs [[524]])<ref name="harvsp|Harrison 2007|p=283">{{harvsp|Harrison 2007|p=283}}</ref>.

Oraci ven lèu l'objècte d'estudis<ref>{{harvsp|Harrison 2007|p=281}}</ref>. Sa virtuositat metrica ocupas una partida important del tractat de versificacion ''De metris'' de Cesi Bas (mitan del sègle I). Los comentaris de l'òbra, coma aquel de Porfirion (sègle II o III) es un recuèlh d'estudis variats atribuits per un manuscrit a Elèni Acron, o Pseudo-Acron, regularament copiats, e sovent quitament amb los poèmas, mòstran una activitat academica importanta e de contunh consacrada al poèta<ref>{{harvsp|Harrison 2007|p=282}}</ref>

=== A l'Edat Mejana: l’aetas Horatiana ===
Lo cristianisme se mesfisa dels poètas [[Paganisme|pagans]] que la moralitat es plan luènh d'aquò qu'ensenha la [[teologia]]; sant Jeròni avertís lo crestian: « Quin rapòrt pòt existir entre la lutz e las tenèbras, entre Jèsus-Crist e Belial? Cossí acordar Oraci amb los Psalmas [...]? ».<ref group="a">[[Jeròni d'Estridon|Sant Jeròni]], ''[[Letras (saint Jérôme)|Lettres]]'', XXII, 29}}</ref>. Pasmens, Oraci demora un dels poètas romans mai legit de l'Edat Mejana<ref name="harvsp|Harrison 2007|p=293">{{harvsp|Harrison 2007|p=293}}</ref>. Es encara present e a vegada citat al començament de l'Edat Mejana, per Draconci e Avit de Viena per exemple. Coma totes los autors calssics, es obliat a partir de la mitat del [[sègle VI]]<ref>{{harvsp|Harrison 2007|p=285}}</ref>. Al [[sègle VIII]], es encara conegut, mas inderèctament, per [[Alcuin de York|Alcuin]], que pren lo sieus ''cognomen, Flaccus'' e [[Paul Diacre]]. Sembla que la nòva descobèrta d'Oraci se faguèt a la mitat del [[sègle IX]]<span></span>: se conéis sièis manuscrits d'aquel sègle, e dos cementairis de Porfirion<ref>{{harvsp|Harrison 2007|p=286}}</ref>. Lo poèta es de nèu citat, per exemple, per  Eiric d'Aussèrra, çò que mòstra una coneissença dirècta de l'òbra<ref>{{harvsp|Harrison 2007|p=287}}</ref>.

=== Citacions celèbras ===
Fòrça citacions d'Oraci venguèron celèbras e sembla que lor poder d'evocation participa a la cebritat du poèta, e quitament dempuèi l'Antiquitat.
* « [[Carpe diem]] » (« Culhís lo jorn », ''Òdas'' I, 11, 8)
* « [[Dulce et decorum est pro patria mori]]. » (« Es doç e gloriós de morir per sa patria. », ''Ódas'', III, 2, 13)
* « [[In medias res]] » (« Al mitan de las causas », ''Art poetic'', 148)<span></span>: procediment literari que plaça lo legidor al començament de l'obratge en plena accion
* « [[Nunc est bibendum]] » (« Ara cal beure », ''Òdas'' I, 37, 1)
* « [[Sapere aude]] ! » (« Ausa de saber ! », ''Epistòla'' I, 2, 40)

== Nòtas e referéncias ==

=== Nòtas ===
<references group="n"/>

=== Referéncias ancianas ===
{{Colomnas|nombre=3|<references group="a"/>}}

=== Referéncias modèrnas ===
{{Colomnas|nombre=3|<references/>}}

== Bibliografia ==

=== Òbras ===
* <br>

=== Obratges generals ===
* Jean Bayet, ''Littérature latine'', Armand Colin, Paris, 1996
* M. C. Howatson, ''Dictionnaire de l'Antiquité. Mythologie, littérature, civilisation'', coll. "Bouquins", Robert Laffont, 1993,  {{ISBN|978-2221068007}}
* Hubert Zehnacker et Jean-Claude Fredouille, ''Littérature latine'', PUF, Paris, 1993

=== Estudis ===
* {{Cite book|lang=en}}
* Victor Giraud, ''Les idées morales d'Horace'', Paris, 1907
* Pierre Grimal, ''Horace'', Seuil, Paris, 1967
* {{Cite book|lang=en}}
* {{Cite book|lang=en}}
* Jean Marmier, ''Horace en France au dix-septième siècle'', Paris, PUF, 1962.
* Jean Marmier, ''La survie d'Horace à l'époque romantique'', Paris, Klincksieck, 1965.
* {{Cite book}}
* ([[Anglés|en]]) Frank Stack, ''Pope and Horace: Studies in Imitation'', Cambridge University Press, 1985, 316 p.  {{ISBN|0521266955}}

=== Articles ===
* {{Revista|id=Dauvois 2012|nom1=Dauvois}}
* Raymond Lebègue, « Horace en France à la Renaissance », ''Humanisme et Renaissance'', 1936, p.&nbsp;.
* {{Revista|id=Merle 1999|nom1=Merle}}

[[Categoria:Escrivan roman]]
[[Categoria:Naissença en -64]]
[[Categoria:Decès en -8]]