Veire la font de Mazdaquisme

Lo '''mazdaquisme''' es un corrent religiós nascut en [[Empèri Pèrsa|Pèrsa]], dins l'[[Empèri Sassanida|Empèri sassanid]], a la fin del sègle <span class="romain">V</span>, derivat del mazdeïsme e del maniqueïsme. Son influéncia se perlonguèt dins al sègle XIV. Lo nom ven dels seu fondator, '''Mazdak'''.

Aquela religion es coneguda per deguna font dirècta. Se cal referir als dichs dels autors de lenga [[Persan|persana]], [[Arabi|araba]], siriaca e grèga<ref name="britannica"><span class="ouvrage" contenteditable="false">[http://www.britannica.com/EBchecked/topic/371224/Mazdakism « <cite style="font-style: normal">Mazdakism</cite> »], sus ''Encyclopædia Britannica Online'' <small style="line-height:1em;">(consultat lo <span class="nowrap">29 d'octobre de 2009</span>)</small></span><span class="ouvrage" contenteditable="false"></span></ref>.

== Istoric ==
Las originas del mazdaquisme son discutidas. Se vei dins aquel corrent religiós o un derivat del maniqueïsme, o un derivat del mazdeïsme. Qu'on que siá, s'agís de dos corrents ancorats dins la tradicion religiosa iraniana, e plan presents dins l'Empèri sassanid del sègle <span class="romain">V<font size="2">,</font></span> que lo mazdaquisme se confronta.

Mazdak comencèt a precicar pendent la primièra mitat del reialme del rei Kavadh I (488-496 puèi 498-531). Aquel darrièr, volent restablir mai de justícia sociala, es atentiu a las idèas del presicat, e comença de reformas socialas, qu'inquiètan fòrça los elits del reialme, nòbles e [[mague]]s, contra que foguèt dirigida la critica sociala de Mazdak<ref name="tabari-239"><span class="ouvrage" id="Tabari" contenteditable="false">Tabari, <cite class="italique">op. cit.</cite>, « Histoire de Mazdak », <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;239</span></ref>.

Kavadh I foguèt capvirat per Zamasp en 496<ref name="tabari-239"><span class="ouvrage" id="Tabari" contenteditable="false">Tabari, <cite class="italique">op. cit.</cite>, « Histoire de Mazdak », <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&nbsp;239</span></ref>. Capitèt a tornar prene lo poder en 498 ajudat pels [[Huns Blancs]] [[eftalitas]]<ref name="universalis"><span class="ouvrage" id="Ouann.C3.A8s" contenteditable="false"><span class="ouvrage" id="Philippe_Ouann.C3.A8s">Philippe Ouannès, [http://www.universalis.fr/encyclopedie/T300941/MAZDAK.htm « <cite style="font-style: normal">Mazdak</cite> »], sus ''Encyclopædia Universalis''</span></span><span class="ouvrage" id="Ouann.C3.A8s" contenteditable="false"></span></ref>{{Modèl:Er}}<ref>Segon Tabari, Kavadh I demora amagat un an e recep la visita de Mazdak que remanda. </ref>. Volent gardar lo sosten dels grands de son reialme, s'alunhèt de Mazdak<ref><span class="citation" contenteditable="false">« Pas mai apièja, coma pel passat, los sectators de Mazdak, encara que lor aderissiá en secret. »</span> (c.f. </ref>. Va mai luènh enseguida, confiant a son fils [[Cosrau Ier|cosrau]], qu'associa al poder, la tasca de persecutar los mazdaquistas, entre 524 e 528. Foguèron alara executats Mazdak, e tanben un filh del rei qu'aviá causit de demorar fidèl a aquela religion. Los mazdaquistas son chaplats a [[Ctesifont]] benlèu jol reialme de [[Cosrau Ier|Cosrau]]<ref name="britannica"><span class="ouvrage" contenteditable="false">[http://www.britannica.com/EBchecked/topic/371224/Mazdakism « <cite style="font-style: normal">Mazdakism</cite> »], sus ''Encyclopædia Britannica Online'' <small style="line-height:1em;">(consulté le <span class="nowrap">29 octobre 2009</span>)</small></span><span class="ouvrage" contenteditable="false"></span></ref>.

== Fondaments teologics ==
Coma lo mazdeïsme e lo maniqueïsme, lo mazdaquisme es una religion dualista. Existissiá dos principis: lo Ben (la Lutz) e lo Mal (l'Escur). La mescla accidentela d'ambedos aviá engendrat lo Mond. Çò qu'es percebut coma una tragedia pel maniqueïsme, es puslèu vist jos un punt de vista optimista pel mazdaquisme<ref name="cosmogonie"><span class="indicateur-langue">(<abbr class="abbr" title="Langue : anglais">en</abbr>)</span><span> </span><span class="ouvrage">Werner Sundermann, « [http://www.iranicaonline.org/articles/cosmogony-index Cosmogony and cosmology, theories of the origins and structure of the universe.]</span></ref>.

Los mazdaquistas veneran lo dieu de la Lutz, que viu al Paradís, situat al Cèl. Es segondat per sèt "vizirs", que correspondon a la sèt [[Planeta|planètas]] conegudas alara, e per dotze "èssers esperitals", que correspondon als doutze signes del [[Signes del zodiac|zodiac]]<ref name="cosmogonie"><span class="indicateur-langue">(<abbr class="abbr" title="Langue : anglais">en</abbr>)</span><span> </span><span class="ouvrage">Werner Sundermann, « [http://www.iranicaonline.org/articles/cosmogony-index Cosmogony and cosmology, theories of the origins and structure of the universe.]</span></ref>.

Existís quatre poders emanant del Dieu de la Lutz: la percepcion, lo saber, la jòia e la memòria. Tot òme es suposat dispausar d'aqueles. Deu espandir la Lutz sus Tèrra, donc far lo Ben, avent una conducha moralament irreprochabla. Deu èsser respectuós dels autres, evitar los conflictes amb son propdan, ajudar los necessitoses, cercar pas a s'enriquir al prejudici dels seus. D'aquela volontat venon las idèas de reforma sociala precicada per Mazdak<ref name="cosmogonie"><span class="indicateur-langue">(<abbr class="abbr" title="Langue : anglais">en</abbr>)</span><span> </span><span class="ouvrage">Werner Sundermann, « [http://www.iranicaonline.org/articles/cosmogony-index Cosmogony and cosmology, theories of the origins and structure of the universe.]</span></ref>.

== Portada sociala ==
Sovent se presenta Mazdak coma un davancièr del [[socialisme]]. Tant anacronic que siá l'idèa, mòstra çò que marquèt mai dels mazdaquistas<span></span>: lor volontat de bastir un òrdre social novèl. La volontat s'auçar fàcia a la societat de l'Empèri sassanid, fòrça ierarquizada, divisada classas, al cap de que son los prèstres mazdeans e los guerrièrs. Ven donc en contra del mazdeisme (o zoroastrisme fondat per [[Zaratostra]]) que lo primièr presicava un Dieu unic (Ahura Mazda), religion officiala de l'[[Empèri Pèrsa|Estat pèrsia]], que los prèstres son renduts responsables per Mazdak de l'inegalitat que regna dins lo realme.

Mazdak presica un ideal [[Patz|pacific]]. Vol ajudar los necessitoses, e obrís d'espitals. Prepausa de se ne prene directament al poder dels prèstres, tencant los temples del fuòc, e prepausa de biais general la confiscacion dels bens dels mai rics. Mazdak considèra que son pas necessari los prèstres<span></span>: los religioses vertadièrs son aqueles que respecton los bons principis, donc aqueles qu'an comprés l'univèrs que los entorna. Li son atribuidas d'idèas encara mai revolucionària coma l'abolicion de la proprietat privada e dels ginecèus dels rics amb mesa en comun de totes los bens ([[comunisme]]), e benlèu tanben de la femnas, mas aquel punt es controversiat. Atal, i auriá pas mai de motiu de conflictes entre los òmes.

== Posteritat ==
Après la granda persecucion de 524-529, lo mazdaquisme foguèt marginalizat. Pasmens lo movement capitèt a mermar lo poder dels nòbles e dels prèstres zoroastrians. Fòrça movement antifeudals de l'Edat Mejana son ideologicament ligats al mazdaquisme<ref><span class="indicateur-langue" contenteditable="false">(<abbr class="abbr" title="Langue : anglais">en</abbr>)</span> <span class="ouvrage" id="Sinor.2C_S._G._Klyashtorny" contenteditable="false"><span class="ouvrage" id="D._Sinor.2C_S._G._Klyashtorny">D. </span></span></ref><ref name="universalis"><span class="ouvrage" id="Ouann.C3.A8s" contenteditable="false"><span class="ouvrage" id="Philippe_Ouann.C3.A8s">Philippe Ouannès, [http://www.universalis.fr/encyclopedie/T300941/MAZDAK.htm « <cite style="font-style: normal">Mazdak</cite> »], sus ''Encyclopædia Universalis''</span></span><span class="ouvrage" id="Ouann.C3.A8s" contenteditable="false"></span></ref>.

En decembre de 1303, un pretendut complot seriá estat ordit contra l’[[Ilkhanat|Ilkhant]] Ghazan. Lo filh aïnat de son oncle Ghaykhato i auriá prés partida sens i participar directament. Los complotaires foguèron acusat d’èsser de mazdaquistas, le tèrme designant alara totas las personas professant d'idèas consideradas coma socialament subversivas<ref><span class="indicateur-langue">(<abbr class="abbr" title="Langue : anglais">en</abbr>)</span><span> </span><span class="ouvrage">Article « [http://www.iranicaonline.org/articles/alafrank-the-eldest-son-of-the-il-khan-geikatu-r-1291-95 Alāfrank or Ala-Fireng] », in ''Encyclopædia Iranica [http://www.iranicaonline.org en linha]''</span></ref>.

== Notas e referéncias ==
<div class="references-small decimal" style="column-count: 1; -moz-column-count: 1; -webkit-column-count: 1">
<references /></div>

== Annèxes ==

=== Articles connèxes ===
* Khurramiya
* [[Zoroastrisme]]

=== Ligams extèrnes ===
* <span class="indicateur-langue">(<abbr class="abbr" title="Langue : anglais">en</abbr>)</span><span> </span><span class="ouvrage">Werner Sundermann, « [http://www.iranicaonline.org/articles/cosmogony-index Cosmogony and cosmology, theories of the origins and structure of the universe.]</span><span class="ouvrage">[http://www.iranicaonline.org/articles/cosmogony-index In the Mazdakite religion.] », dans ''Encyclopædia Iranica [http://www.iranicaonline.org en ligne]''</span>

=== Bibliografia ===
* {{Modèl:Obratge|auteur = [[Tabari]]|traducteur = du persan par Hermann Zotenberg|titre = La Chronique. Histoire des prophètes et des rois|volume = I|éditeur = Actes Sud / Sindbad|collection = Thésaurus|année = 2001|isbn = 2-7427-3317-5}}.

[[Categoria:Religion]]
[[Categoria:empèri Sassanida]]
[[Categoria:Comunisme]]