Veire la font de Martin Luther King

{{1000 fondamentals}}
{{Dialècte Vivaroaupenc}}

{| border="1" cellpadding="2" width=255 cellspacing="0" align="right" style="margin: 0 0 1em 1em; text-align:left; border-collapse:collapse; border:1px gray solid; font-size:95%; background:#f9f9f9"
|+ <big><big>'''Martin Luther King Jr.'''</big></big>
|-
| style="background:#efefef" align="center" colspan=2 |[[Fichièr:Martin Luther King Jr NYWTS.jpg|200px]]
|-
!align=right|Profession:
|[[teologia]]n
|-
!align=right|País:
| {{Estats Units}}
|-
!align=right|Data de naissença:
|[[15 de genièr]] de [[1929]]
|-
!align=right|Luòc de naissença:
|[[Atlanta]], [[Georgia (Estats Units d'America)|Georgia]]
|-
!align=right|Data de decès:
|[[4 d'abril]] de [[1968]]
|-
!align=right|Luòc de decès:
|[[Memphis]], [[Tennessee]]
|}

'''Martin Luther King''' (15 de genier de [[1929]], [[Atlanta]] - 4 d'abriu de [[1968]], [[Memphis]]), naissut sota lo nom de '''Michael King Jr.''', es un pastor [[USA|estatsunidenc]] qu'aguèt un ròtle determinant dins la [[Movement estatsunidenc dei drechs civics|lucha per la reconoissença dels drechs civics]] de las [[Negre (uman)|populacions negras]] als [[USA|Estats Units]]. Figura centrala dels movements dels [[ans 1950]]-[[ans 1960|1960]], se destrièt per sa vision [[pacifisme|pacifista]] e per sas accions [[politica]]s còntra la segregacion ([[boicòt dels autobús de Montgomery]], [[Marcha sus Washington per lo Trabalh e la Libertat|marcha de Washington]], etc.). Aquela estrategia obtenguèt de resultats importants amb l'abolicion de plusors [[lei]]s segregacionistas e Martin Luther King recebèt lo [[Premi Nobel|Premi Nobel]] de la [[Premi Nobel de la Patz|Patz]] en [[1964]]. Foguèt [[assassinat]] per un militant blanc segregacionista quauques jorns avans l'adopcion dau ''[[Civil Rights Act]]'' de [[1968]] que suprimiguèt las darrieras leis [[segregacion|segregacionistas]] estatsunidencas.

Es mai que mai famós per son discors ''[[I have a dream]]'' (« Ai un pantais »), que descriu una societat sensa discriminacion raciala, e es considerat coma una personalitat majora de l'istòria dels [[USA|Estats Units]]. Recebèt fòrça onors e medalhas e, despuei [[1986]], lo [[Martin Luther King Day]] es un jorn feriat celebrat chasque an als Estats Units per commemorar son ròtle e contunhar de luchas còntra las formas modernas de segregacion dins la [[societat]] [[USA|estatsunidenca]].

== Biografia ==

=== Jovença e formacion ===

Michael King Jr. naissèt lo 15 de genier de [[1929]] a [[Atlanta]]. Es lo fiu d'un pastor, [[Martin Luther King Sr.]] ([[1899]]-[[1984]]), e d'una organista de glèisa, [[Alberta Williams King]] ([[1904]]-[[1974]]). Sa [[familha (parentala)|familha]] èra relativament aisaa, mai aquò èra pas sufisent per lo protegir de la segregacion. A 18 ans, decidèt de venir pastor e comencèt d'estudis [[universitat|universitaris]] de [[teologia]]. En [[1948]], obtenguèt sa licéncia e intrèt au [[seminari]]. Après tres ans, jonhèt l'[[Universitat de Boston]] per realizar un [[doctorat]] que serà finalament obtengut en [[1955]]. Durant aqueu periòde, foguèt larjament influenciat per lo [[teologia|teologian]] [[Walter Rauschenbusch]] ([[1861]]-[[1918]]) qu'èra favorable a una aplicacion dels principis [[cristianisme|crestians]] als problemas sociaus e per [[Mohandas Karamchand Gandhi|Gandhi]] ([[1869]]-[[1948]]) e sa filosofia de lucha non violenta. En mai d'aquò, l'ensemble de sa [[familha (parentala)|familha]] èra activa dins los movements negres dau periòde. En particular, son paire èra lo chef locau de la [[National Association for the Advancement of Colored People]] ([[National Association for the Advancement of Colored People|NAACP]]).

=== Lo boicòt de Montgomery ===

En [[1954]], King prenguèt la direccion d'una [[parròquia]] de [[Montgomery (Alabama)|Montgomery]], una vila situaa en [[Alabama]]. D'aqueu temps, la vila aviá una populacion de {{formatnum:120000}} abitants e los [[Negre (uman)|Negres]] i formavan una minoritat importanta ({{formatnum:50000}} abitants). Lo 1{{èr}} de decembre de [[1955]], foguèt arrestaa e condamnaa [[Rosa Parks]] ([[1913]]-[[2005]]), una frema negra qu'aviá refusat de seguir las reglas segregacionistas en vigor dins los autobús. Aquò suscitèt un important esmai au sen de la populacion negra. Amb l'ajua d'un autre pastor, [[Ralph Abernathy]] ([[1926]]-[[1990]]), e dau chef locau de la [[National Association for the Advancement of Colored People|NAACP]], [[Edgar Nixon]] ([[1899]]-[[1997]]), King organizèt lo [[boicòt deis autobús de Montgomery|boicòt dels autobús de la vila]]. Lo movement durèt 381 jorns e foguèt completat per d'autras accions coma lo boicòt dels marchands ostils au movement negre. Capitèt pereu de mantenir sa linha non violenta en despiech de plusors provocacions de gropuscules liats au [[Ku Klux Klan]].

Finalament, los [[tribunau]]s federaus declarèron illegala la segregacion dins los transpòrts. Aquò èra pas lo prumier succès dau movement antisegregacionista, mai la duraa dau conflicte li donèt un restontiment considerable. Considerat coma lo promotor de la tactica de non-violéncia aguent permés als Negres de [[Montgomery (Alabama)|Montgomery]] d'obtenir lo sosten dels Blancs liberaus, King venguèt ansin una figura majora dau movement per los drechs civics.

=== La lucha per los drechs civics ===

[[Fichièr:View of Crowd at 1963 March on Washington.jpg|thumb|right|Marcha de Washington en [[1963]].]]

Après lo succès de [[Montgomery (Alabama)|Montgomery]], King fondèt una associacion de pastors favorables als drechs civics, la [[Southern Christian Leadership Conference]] (SCLC). Aquò li permetèt d'organizar o d'inspirar d'autras manifestacions pacificas e non violentas còntra la segregacion. Aquò entraïnèt una multiplicacion de las ocupacions de luòcs enebits als Negres e de manifestacions dins mai d'una vila. Pauc a cha pauc, la Cort Suprema impausèt la supression de la segregacion dins l'espaci public. En [[1959]], King visitèt [[Índia]] per confirmar son interès per la pensaa de [[Mohandas Karamchand Gandhi|Gandhi]]. A son retorn, organizèt d'accions collectivas dins plusors vilas importantas dau Sud coma [[Atlanta]] en [[1960]], [[Albany (Georgia)|Albany]] en [[1961]] e [[Birmingham (Alabama)|Birmingham]] en [[1963]]. Arrestat dins aquela vila, i redigiguèt la ''[[Letra de la preson de Birmingham]]'' que li permetèt de definir los aisses principaus de la lucha còntra la segregacion. En parallele, la [[polícia]] ataquèt de manifestants desarmats davant las cameràs, çò que donèt un imatge encara mai negativa de la segregacion. Lo 11 de junh, los imatges entraïnèron una reaccion dau president [[John Fitzgerald Kennedy]] que critiquèt lo mantenement de la segregacion.

Lo 28 d'aost de [[1963]], King prenguèt la direccion d'una marcha sus [[Washington]] per sostenir lo vòte d'una lei en favor dels drechs civics per lo [[Congrès dels Estats Units|Congrès]]. Davant {{formatnum:250000}} personas achampaas au [[Lincoln Memorial]] e de milions d'espectators, prononcièt un discors famós, ''[[I have a dream]]'', en favor de l'egalitat entre tots los individús de la societat. Son eloquéncia marquèt prigondament los Estatsunidencs. En [[1964]], lo president [[Lyndon Baines Johnson]] signèt un ''Civil Rights Act'' qu'instaurèt la fin definitiva de la segregacion dins los luòcs publics. La meteissa annaa, Martin Luther King recebèt lo [[Premi Nobel]] de la Patz. Un an mai tard, lo ''[[Voting Rights Act]]'' renforcèt lo contraròtle de l'Estat federau sus los procès electoraus per melhorar la proteccion dels drechs civics dels Negres. Puei, d'autras leis aboliguèron las darrieras mesuras segregacionistas. Aquò durèt dinque a [[1968]] e s'achabèt quauques jorns après la mòrt de King.

=== Las dificultats e l'assassinat ===

En despiech dels succès enregistrats per King, lo movement per los drechs civics deguèt afrontar de divisions internas. D'efiech, en aost [[1965]], aguèt luòc una [[Esmoguda de Watts|revòuta violenta]] dins un guèto de [[Los Angeles]]. La repression entraïnèt la mòrt de 31 manifestants e de 3 policiers. Favorizèt lo desvolopament de movements negres violents, sovent organizats a l'entorn de las ideas dels [[Black Panthers]]. Aquò engendrèt d'oposicions mai e mai duras entre radicaus e moderats. La [[Guèrra de Vietnam]] entraïnèt de problemas suplementaris car la [[borgesiá]] negra, estachat au patriotisme estatsunidenc tradicionau, èra pauc favorabla als discors pus radicaus de King e au concepte de « Black Power ». Aquò afebliguèt pauc a cha pauc sas posicions.

Mai e mai menaçat, Martin Luther King foguèt assassinat per un militant blanc segregacionista, [[James Earl Ray]] ([[1928]]-[[1998]]), lo 4 d'abriu de [[1968]]. Victima de plusors tirs, succombiguèt a sas blessuras a l'espitau Sant Josèu. Sa mòrt entraïnèt d'esmoguas dins plusors guètos. Causèron la mòrt de 46 personas. Aquò illustrèt sa popularitat, mas pereu la dificultat de gardar una linha non violenta. {{formatnum:100000}} personas assistiguèron a sas funeralhas.

== Annexas ==

=== Liames internes ===
<div style="-moz-column-count:3; column-count:3;">
* [[Apartheid]].
* ''[[I have a dream]]''.
* [[Ku Klux Klan]].
* [[Movement estatsunidenc dels drechs civics]].
* [[Negre (uman)]].
* [[Pacifisme]].
* [[Racisme]].
* [[Guèrra de Secession|Secession (guèrra de)]].
* [[Segregacion]].
</div>

=== Bibliografia ===

* '''[[anglés|(en)]]''' Taylor Branch, ''Parting the Waters : America in the King Years, 1954 -1963 Taylor', Nòva York, Simon & Schuster, 1988.
* '''[[anglés|(en)]]''' Elizabeth H. Cobbs e Petric J. Smith, ''Long Time Coming : An Insider’s Story of the Birmingham Church Bombing that Rocked the World'', Birmingham, Crane Hill, 1994.
* '''[[anglés|(en)]]''' m Fairclough, ''To redeem the soul of America : the Southern Christian Leadership Conference and Martin Luther King, Jr.'', University of Georgia Press, 1987.
* '''[[anglés|(en)]]''' David Garrow, ''Birmingham, Alabama, 1956-1963 : The Black Struggle for Civil Rights'', Carlson Publishing, 1989.
* '''[[anglés|(en)]]''' Henry Hampton e Steve Fayer, ''Voices of Freedom : An Oral History of the Civil Rights Movement from the 1950s through the 1980s'', Bantam Books, 1990.
* '''[[anglés|(en)]]''' Andrew Manis, ''A fire you can't put out: the civil rights life of Birmingham's Reverend Fred Shuttlesworth'', University of Alabama Press, 1999.
* '''[[anglés|(en)]]''' Diane McWhorter, ''Carry Me Home: Birmingham, Alabama, the Climactic Battle of the Civil Rights Revolution'', Simon & Schuster, 2000.
* '''[[anglés|(en)]]''' Frank Sikora, ''Until Justice Rolls Down: The Birmingham Church Bombing Case'', Tuscaloosa, University of Alabama Press, 1991.

=== Nòtas e referéncias ===
<div style="-moz-column-count:3; column-count:3;">
<references/>
</div>

{{Prèmi Nobel de la Patz}}

[[Categoria:Teologian protestant|King, Martin Luther]]
[[Categoria:Laureat del Prèmi Nobel de la Patz|King, Martin Luther]]
[[Categoria:Prèmi Nobel american|King, Martin Luther]]
[[Categoria:Naissença en 1929|King, Martin Luther]]
[[Categoria:Decès en 1968|King, Martin Luther]]
[[Categoria:Movement afroamerican dels dreches civics]]