Veire la font de Manchó

{{Infobox Lenga
|Lenga=Manchó
|país=[[Republica Populara de China|China]]
|regions=Manchoria, Xinjiang, ancianament a Beijing
|personas=10 locutors natius(2010)
|tipe={{SOV}}
|colorfamilha=
|colorfons=#FDD9D2
|familha= [[tongoza]]
|status=[[Dinastia Qing]]
}}
[[Fichièr:Manchu chinese.jpg|right|250px|thumb|Inscripcion bilingüa en manchó e [[Lengas siniticas|chinés]] dens la Ciutat Interdita de [[Pequin]]]]
[[Fichièr:Manju gisun.svg|left|50px|thumb|Lo nom de la lenga en alfabet manchó estandard]]
Lo '''manchó''' (ᠮᠠᠨᠵᡠ ᡤᡳᠰᡠᠨ ''manju gisun'' en manchó cursiu) o '''mandjó'''<ref>{{DGLO|pagina=423}}</ref> es una [[lenga]] de la [[Lengas per familha|familha]] [[Lengas tongozas|tongoza]] de las [[lengas altaïcas]], uèi quasiment extincta (qualques locutors). En 2015, l'[[UNESCO]] estimava a 10 los locutors de lenga mairala<ref>UNESCO Atlas of the World's Languages in Danger". 27 October 2015.</ref> . Los autres Manchós an lo [[mandarin]] coma lenga mairala.

Lo nombre dels [[Manchó (pòble)|Manchós]] èra de 10 410 585 al recensament de 2010 de la [[Republica Populara de China]]<ref>《中国2010年人口普查资料（上中下）》(the Data of 2010 China Population Census). China Statistics Press. 2012.</ref>.

La lenga foguèt la lenga oficiala de China del temps de la [[dinastia Qing]] mas es a l'ora d'ara dins una situacion de quasi desaparicion. Lo [[xibe]], dialècte manchó considerat a l'ora d'ara coma una lenga separada e parlada dins la província de [[Xinjiang]], es la sola rama viva d'aquesta lenga amb mai de 30 000 locutors natius.

== Istòria de la lenga ==

Lo manchó prenguèt naissença oficialament en 1635 quand [[Hong Taiji]] decidiguèt de tornar nomenar los [[Jurchen (pòble)|Jurchens]] en Manchós. Lo jurchen constituís una fòrma mai anciana del manchó. Lo [[jurchen (lenga)|jurchen]] èra atestat jos una fòrma escricha dempuèi al mens 1119 quand [[escriptura jurchen|l'escriptura jurchen]] foguèt creada per [[Wanyan Xiyin]].


===Lo manchó jos la dinastia Qing===

La conquèsta de China pels Manchós (1644) aguèt coma consequéncia lingüistica l'imposicion del manchó coma lenga oficiala de la Cort. Totun, los venceires coneguèron una [[sinizacion]] rapida e tre lo règne de l'emperaire [[Yongzheng]] (1722-1735) la flaquesa de la transmicion del manchó<ref>Edward J. M. Rhoads, Manchus & Han: Ethnic Relations and Political Power in Late Qing and Early Republican China, 1861–1928. University of Washington Press, 2000. Pages 52–54.</ref> èra avançada.
A la fin del sègle 19, la lenga èra moribonda mas èra encara ensenhada oficialament.

=== Lo manchó entre 1911 e uèi ===

La fin de la dinastia Qing marquèt la fin de l'oficialitat e dels privilegis del manchó. La lenga que ja èra pauc parlada, venguèt una lenga regionala emplegada per de communautats plan reduchas en nombre. 
En 2007, i aviá encara 18 octogenaris<ref>Chinese Village Struggles to Save Dying Language, By David Lague. The New York Times, March 18, 2007</ref> per parlar manchó dins lo vilatge de [[Sanjiazi]] (província de [[Heilongjiang]]).
Lo manchó s'ensenha dins [[universitat de Heilongjiang|l'universitat de Heilongjiang]] e dins qualques escòlas de [[Manchoria]] mas i a pas cap de programa de [[revitalizacion]].
Es probable que la lenga serà lèu desapareguda en Manchoria sensa cambiament major de tendéncia e de politica lingüistica. Totun, lo dialècte [[xibe]] de Xinjiang demòra encara pro dinamic.

== Gramatica ==
La lenga manchóa es una lenga amb declinasons  e seguís l'òrdre SOV (vèrb en finala de frasa). Coneis pas los genres e los articles.

=== Declinasons ===
Lo manchó utiliza un sistèma complèxe de [[declinason]]. Se utiliza los 6 cases simples ([[nominatiu]], [[accusatiu]], [[genitiu]], [[datiu]], [[locatiu]], [[ablatiu]]), utiliza tanben de cases mai rares. Al total, i a 19 cases en manchó.


Lo [[prolatiu]] per indicar l'origina d'una accion

L'[[iniciatiu]] per indicar lo ponch d'origina d'una accion

Lo [[terminatiu]] per indicar lo ponch de fin d'una accion

[[allatiu indefinit|L'allatiu indefinit]] per indicar un endrech o una situacion quand la resulta n'es desconeguda

Lo [[locatiu indefinit]] per indicar un endrech (o una situacion) quand es pas segur que l'accion se debana ailà.

[[accusatiu indirèct|L'accusatiu indirèct]] per indicar que l'accion operada pel vèrb es de segur incompleta

Lo [[translatiu]] per indicar un cambiament de qualitat o de fòrma

[[ablatiu indefinit|L'ablatiu indefinit]] per indicar un endrech o una situacion quand òm es pas segur de l'endrech o de l'origina l'accion

Lo [[distributiu]] per indicar cada causa o cada persona

Lo [[formal (cas)|formal]] per indicar la semblança

L'[[identical]] per indicar l'identicitat

L'[[orientatiu]] per indicar la posicion e la direccion mas es pas utilizat pel movement

Lo [[revertiu]] per indicar l'opposicion, contra

==Referéncias==
<references />

[[Categoria:Lenga tongoza]]
[[Categoria:Manchoria]]
[[Categoria:lenga en dangièr]]
[[Categoria:lenga de China]]