Veire la font de Liga Aràbia

{{1000 fondamentals}}
{{Dialècte Provençau}}
{{Infobox Organizacion
|tematica=geografia
|carta=Aràbia
 | nom             = Liga Aràbia
 | nom2             = Liga Aràbia
 | imatge          = [[Imatge:Flag of the League of Arab States.svg|100px|Bandièra de la Liga Aràbia]]
 | devisa          = 
 | mapa            = [[Imatge:Arab League (orthographic projection) updated.svg|250px|Mapa de la Liga Aràbia]]
 | legenda         = 
 | creacion        = 22 mars 1945<br/>(Protocòl d'Alexàndria)
 | dissolucion     = 
 | tipe            = [[Organizacion regionala]]
 | títol sèti      = <!-- intitolat colomna d'esquèrra -->
 | sèti            = [[Lo Caire]], {{Egipte}}
 | lenga           = [[arabi]]
 | budgèt          = 
 | membre          = {{Arabia Saudita}},<br/>{{Argeria}}<br/>{{Bahrayn}}<br/>{{Comòras}}<br/>{{Egipte}}<br/>{{Emirats Arabis Units}}<br/>{{Iraq}}<br/>{{Jiboti}}<br/>{{Jordania}}<br/>{{Kowait}}<br/>{{Liban}}<br/>{{Libia}}<br/>{{Mauritània}}<br/>{{Marròc}}<br/>{{Oman}}<br/>{{Palestina}}<br/>{{Qatar}}<br/>{{Somalia}}<br/>{{Sodan}}<br/>{{Siria}}<br/>{{Tunisia}}<br/>{{Iemèn}}
 | efectius        = 
 | títol dirigent  = <!-- intitolat colomna d'esquèrra -->
 | dirigent        = [[Ahmed Aboul Gheit]]
 | persona clau    = 
 | afiliacion      = 
 | sit web         = [http://www.arableagueonline.org www.arableagueonline.org]
 | data de mesa a jorn = 
}}

La '''Liga Aràbia''' ('''الجامعة العربية''' '' al-Jāmiʻa al-ʻArabiya'' en [[arabi]]<ref>Lo nom oficiau de l'organizacion es en realitat '''Liga deis Estats Arabis''' '''جامعة الدول العربية''' ''Jāmiʻat ad-Duwal al-ʻArabiya'')</ref>) es una organizacion internacionala que recampa d'[[Estat]]s arabis d'[[Africa dau Nòrd]], de la [[Bana d'Africa]] e dau [[Orient Mejan|Pròche Orient]]. Fondada en 1945, a per objectiu de renfòrçar l'[[independéncia]] dei país arabis e de coordenar la cooperacion entre elei dins lei domenis [[economia|economic]], [[guèrra|militar]], [[sciéncia|scientific]] e [[cultura|culturau]]. En 2022, 22 país, d'una populacion totala de 359 milions d'abitants, n'èran membres. Pasmens, dempuei sa creacion, la Liga es generalament una organizacion relativament febla en causa dei divisions importantas qu'opausan sei membres principaus e dei limits de sa carta fondatritz.

== Istòria ==

=== La creacion de la Liga ===

[[Fichièr:Partiment de l'Empèri Otoman (1923).png|thumb|right|Partiment dau [[Orient Mejan|Pròche Orient]] après la disparicion de l'[[Empèri Otoman]].]]

La fondacion de la Liga Aràbia respònd a la necessitat, per lei [[Reialme Unit|Britanics]], de tornar obtenir lo sostèn dei [[país]] arabis durant la [[Segonda Guèrra Mondiala]]. D'efiech, après l'abandon deis engatjaments pres en 1916 en favor de la creacion d'un [[Estat]] arabi [[independéncia|independent]] e la dubertura de [[Palestina]] a la [[colonialisme|colonizacion]] [[judaïsme|judieva]], la fisança èra estada rompuda entre [[Londres]] e lei diferentei [[dinastia]]s aràbias au poder en [[Orient Mejan]]. De mai, lo [[Reialme Unit|Reiaume Unit]] prenguèt lo contraròtle de mai d'un territòri revendicat per leis Arabis gràcias a de mandats de la [[Societat dei Nacions]]. Aquò aviá entraïnat de revòutas antibritanicas durant reprimidas en [[Egipte]] e en [[Iraq]] en 1919-1920.

Après aquelei reviradas, leis Arabis assaièron d'obtenir mai d'[[independéncia]]. Per aquò, en fàcia de la fragmentacion [[politica]] dau monde arabi impausada per lei poissanças, apareguèt pauc a pauc l'idèa de formar una unitat aràbia ([[panarabisme]]). En 1939, menaçat per la [[diplomacia]] [[Alemanha|alemanda]] dins lei regions aràbias, [[Londres]] limitèt fòrça l'[[imigracion]] judieva en [[Palestina]] e sostenguèt tornarmai l'unitat aràbia. En 1943, maugrat l'oposicion de [[França]], [[Winston Churchill|Churchill]] donèt ansin son acòrdi a l'[[independéncia]] de [[Siria]] e de [[Liban]].

Puei, en 1945, lei Britanics sostenguèron la creacion de la Liga. Pasmens, a aquela epòca, aquela organizacion permetiá mai que mai a [[Londres]] de mantenir son influéncia dins la region. D'efiech, son sèti foguèt installat au [[Lo Caire|Caire]] e lei membres principaus ([[Egipte]], [[Jordania|Transjordania]]), [[Iraq]]) fasián partida de l'esfèra d'influéncia britanica.

=== Lei dificultats de la Guèrra Freja ===

Tre lo començament de la [[Guèrra Freja]], l'influéncia de la Liga Aràbia foguèt limitada per leis interès particulars de cada país membres e per la feblessa de l'organizacion, incapabla d'impausar lei decisions adoptadas. Per exemple, lo pacte de defensa comuna e de cooperacion economica signat lo 13 d'abriu de 1950 intrèt jamai en vigor, especialament durant lei guèrras còntra [[Israèl]]. En particular, la question de l'aliança britanica engendrèt de divisions prefondas entre l'[[Egipte]] de [[Gamal Abdèl Nassèr]] e lei [[monarquia]]s protegidas per [[Londres]] ([[Transjordania]], [[Iraq]]...). Lo desvolopament e la repression dei movements [[panarabisme|panarabis]] o [[islamisme|islamistas]] agravèron pauc a pauc aquelei tensions.

Durant leis ans 1960-1970, lo sostèn a la causa [[Palestina|palestiniana]] demorèt lo factor principau permetent de mantenir l'unitat de la Liga. D'efiech, en 1964, foguèt creada l'[[Organizacion de Liberacion de Palestina]] (OLP) amb l'ajuda de la Liga. Puei, l'OLP foguèt reconeguda coma membre de la Liga en 1976. Pasmens, aqueu consensus demorèt fragil en causa de l'aliança de mai d'un país arabi amb leis [[USA|Estats Units]], aliat major d'[[Israèl]].

En 1979, una crisi importanta aguèt luòc amb la signatura d'un tractat de [[patz]] entre [[Egipte]] e [[Israèl]]. En reaccion, [[Egipte]] foguèt exclucha de l'organizacion e lo sèti de la Liga foguèt transferit a [[Tunis]]. Dins aquò, sensa l'Estat arabi pus poderós dau periòde, l'influéncia de la Liga foguèt fòrça demenida. De mai, durant leis ans 1980, foguèron fondadas d'autreis organizacions regionalas, coma lo [[Conseu de Cooperacion dau Gòlf]] en 1981 o l'[[Union de Magrèb]] en 1989, que rompèron amb l'ideau d'unitat promogut a la creacion de la Liga. Lo retorn deis [[Egipte|Egipcians]] dins l'organizacion cambièt ren a aquel afebliment que foguèt mai agravat per la [[Guèrra de Kuwait (1990-1991)|Guèrra dau Gòlf]] (1990-1991) e per la perseguida dau procès de patz israeloarabi.

=== La Liga Aràbia dempuei leis ans 1990 ===

Durant leis ans 1990, la Liga Aràbia conoguèt un periòde de renaissença amb la reintegracion d'[[Egipte]], lo retorn de son sèti au Caire e lei progrès dau procès de patz israelopalestinian. Pasmens, lei tensions entre regims nacionalistas d'inspiracion [[panarabisme|panaràbia]] e [[monarquia]]s tradicionalistas continuèron de minar lo foncionament de l'organizacion. La revirada deis [[Acòrds d'Òslo]], la represa de l'[[Intifada]] e lei movements revolucionaris iniciats dins lo quadre de la [[Prima Aràbia]] destapèron aquelei divergéncias. Per exemple, mai d'un estat arabi participèt a la [[Guèrra de Libia]] dins lo camp de la coalicion occidentala. Una situacion analòga foguèt observada en [[Siria]] exclucha en 2012 en causa de la repression saunosa dei contestacions popularas. Enfin, una darriera crisi apareguèt en [[Iemèn]] amb la participacion d'una coalicion menada per l'[[Arabia Saudita]] a la guèrra civila començada en 2004.

== Foncionament ==

Lo foncionament de la Liga es definit per una carta de 20 articles que foguèt votada per lei membres fondators en 1945. Tota modificacion dau tèxte necessita lo sostèn d'au mens dos tèrç dei membres.

=== Adesion ===

L'adesion a la Liga Aràbia es dubèrta a totei lei [[país]] arabis [[independéncia|independents]]. Per quauqueis [[Estat]]s periferics dau monde arabi, coma [[Jiboti]] o [[Somalia]], una adesion foguèt possibla gràcias a la revendicacion « d'originas aràbias ». La demanda d'adesion es transmesa au Secretariat Permanent de l'organizacion e es estudiada per lo Conseu. L'unanimitat es requista mai, en 1961, la candidatura de [[Kowait]] foguèt acceptada gràcias a l'abséncia dau representent d'[[Iraq]]<ref>[[Iraq]] considerava [[Kowait]] coma una partida de son territòri.</ref>.

La sortida de la Liga es autorizada a condicion d'anonciar aquela decision un an avans son intrada en vigor. Un país membre pòu tanben quitar l'organizacion s'es pas d'acòrd amb un cambiament de la Carta de la Liga. Enfin, es possible d'exclure un membre que respècta pas seis engatjaments. Una tala decision necessita l'unanimitat deis autrei membres. Pasmens, illustracion dei feblessas estructuralas de l'organizacion, l'exclusion de [[Siria]] en 2012 foguèt decidida per una majoritat qualificada. Un membre excluch pòu tornar venir membre.

=== Instàncias ===

==== Lo Conseu ====

{{article principal|Conseu de la Liga Aràbia}}

Lo Conseu de la Liga Aràbia es l'organ de discussion e de decision principau de l'organizacion. Es constituit per lei representents de cada membre. Cada país i a una votz unica e lo Conseu dèu organizar doas sessions per an. Sei preocupacions principalas regardan la mesa en òbra d'acòrds entre membres, la definicion dei mesuras d'adoptar per faciar un perilh militar còntra un membre, la resolucion dei conflictes entre membres, l'identificacion de mejans de cooperacion internacionala, l'eleccion dau secretari generau e la participacion de cada membre au budget de la Liga. Es assistit per lo Secretariat Generau de la Liga e per diferents comitats especializats.

==== Lo Secretariat Generau ====

[[Fichièr:Arab Leage HQ 977.PNG|thumb|Sèti de la Liga Aràbia au [[Lo Caire|Caire]].]]

{{article principal|Secretariat Generau de la Liga Aràbia}}

La Liga dispausa d'una administracion permanenta qu'es dirigida per un secretari generau elegit per un mandat de cinc ans per lei membres dau Conseu de la Liga a la majoritat dei dos tèrç. A doas missions principalas que son :
* de foncions administrativas e tecnicas coma lo seguiment de la mesa en òbra dei decisions dau Conseu, la determinacion e l'organizacion dei sessions dau Conseu, la preparacion dau budget... etc.
* de foncions politicas coma la participacion ai reünions dau Conseu, la redaccion de rapòrts e de declaracions sus un subjècte estudiat per l'organizacion, la representacion de la Liga dins d'autreis organizacions internacionalas... etc.
En mai dau secretari generau, lo Secretariat Generau es compausat, per assegurar aquelei missions, de secretaris adjonchs e de foncionaris dedicats.

==== Lei diferents conseus ====

La Liga tèn mai d'un conseu permanent o ponctuaus. Lei dos pus importants son lo Conseu Economic qu'es cargat de crear una zòna de [[liure escambi|liure cambi]] entre lei membres e lo Conseu de Defensa qu'es encargat d'assegurar la seguretat collectiva dei país arabis. Pasmens, aqueleis organs illustran la feblessa estructurala de la Liga car sei decisions son rarament aplicadas per lei membres, compres aquelei qu'an votat en lor favor.

==== Lo Parlament ====

{{article principal|Parlament de la Liga Aràbia}}

En 2001, foguèt fondat un [[Parlament de la Liga Aràbia]]. Considerat coma provisòri, es destinat a preparar la creacion d'un parlament popular elegit segon un modèl similar a aqueu de l'[[Union Europèa]]. En 2022, aqueu projècte aviá pas avançat.

== Annèxas ==

=== Liames intèrnes ===

=== Bibliografia ===

=== Nòtas e referéncias ===
<references/>

{{Liga Aràbia}}

[[Categoria:Aràbia]]