Veire la font de Jean Tirole

{{Infobox Identitat
|carta               = nobel
| nom                =Jean Tirole
| imatge             =Jean Tirole 2019.jpg
| legenda            =Jean Tirole (2019)
| datadenaissença    =  9 d'agost de 1953
| luòcdenaissença    = [[Tròias]], [[França]]
| datadedecès        =
| luòcdedecès        = 
| paísdorigina       = {{França}}
| profession         = [[economia|economista]]
| tematica            = nobel
| distincions        = [[Prèmi Nobel d'Economia]] en [[2014]].
}}

'''Jean Tirole''', nascut lo 9 d'agost de 1953 a [[Tròias]]<ref name="Le Monde"/>, ([[Auba (departament)|Auba]]), es un [[economista]], president de la [[Toulouse_School_of_Economics|Fondacion Jean-Jacques Laffont - Toulouse School of economics]] (TSE), director scientific de l’[[Institut d'economia industriala|IDEI]] a [[Tolosa]] e membre fondator de l'[[Institute for Advanced Study in Toulouse|IAST]]. Es tanen professor invitat a l'[[Massachusetts Institute of Technology|MIT]] e membre de l'[[Acadèmia de las sciéncias moralas e politicas]] dempuèi lo 27 de junh de 2011. Dempuèi 1995, es director d'estudis cumulant a l'[[Escòla dels hauts estudis en sciéncias socialas|EHESS]]. Lo 13 d'octobre de 2014, recebèt lo [[Prèmi Nobel d'Economia]] per son « analisi del poder del mercat e de la regulacion »<ref name=":0">{{oc}}[http://www.jornalet.com/nova/4148/jean-tirole-de-luniversitat-de-tolosa-a-ganhat-lo-premi-nobel-de-leconomia Jean Tirole de l'universitat de Tolosa a ganhat lo prèmi Nobel de l'economia] in [http://www.jornalet.com Lo Jornalet] lo 14 d'octobre de 2014</ref>{{,}}<ref name=":1">{{Ligam web |url=http://www.lefigaro.fr/flash-eco/2014/10/13/97002-20141013FILWWW00133-le-francais-jean-tirole-remporte-le-prix-nobel-d-economie.php |títol=Le Français Jean Tirole remporte le prix Nobel d'économie |site=Lefigaro.fr |data=13 d'octobre de 2014}}.</ref>.

== Formacion ==
Ancian escolan de l'[[Escòla politecnica (França)|Escòla politecnica]] (promocion X 1973), Jean Tirole es engenhaire general des [[Ponts e Cauçadas]]. Es titulari d'un doctorat de 3{{n}} cicle en matematicas de la decision a l'[[universitat de París Dauphine]] (1978).<br/>
Es tanben titulari d'un [[Ph.D.]] obtengut al [[Massachusetts Institute of Technology]] jos la direccion d'[[Eric Maskin]] ([[Prèmi Nobel d'Economia]] de 2007).

== Recercas ==
Sas recercas pòrtan sus l'[[economia industriala]], la regulacion de las industrias de malhum (en collaboracion amb [[Jean-Jacques Laffont]]) e del sistèma bancari, la [[finança d'entrepresa]], l’[[economia internacionala]], e las [[economia comportamentala|ligams entre l’economia e la psicologia]]. An un tèma unificaire: la metodologia de la [[teoria dels jòcs]] e de la [[teoria de l’informacion]].

== Reconeissença ==
Jean Tirole, ancian president de la [[Societat d'econometria]] e de l’''[[European Economic Association]]'', es [[Doctor honoris causa|doctor ''honoris causa'']] de l’[[universitat liure de Brussèlas]] (1989), de l'universitat de Montreal (HEC, 2007), de la ''London Business School'' (2007), de l'universitat de Mannheim (2011), de l’''Athens University of Economics and Business'' (2012), de l'universitat de Roma Tor Vergata (2012), de l'universitat Hitotsubashi (2013), de l'[[universitat de Lausana]] (2013). En 1993, recebèt lo [[prèmi Yrjö Jahnsson]] (que recompensa cada dos ans un economista de mens de quaranta e cinc ans en Euròpa) e foguèt nomenat membre onorari estrangièr de l’[[Acadèmia americana de las arts e sciéncias]] e de l’''[[American Economic Association]]''. Dempuèi 2011, es membre de l'[[Acadèmia de las sciéncias moralas e politicas]]. En 2012, recebèt lo grand prèmi de l'Acadèmia d'Occitània. Faguèt ''Honorary Fellow'' de la ''[[Royal Society of Edinburgh]]'', 2013.

Recipiendari de la medalha d'argent del [[CNRS]] en 2002<ref>{{fr}} Rubrica consacrada al biografia de Jean Tirole sul site del CNRS [http://www2.cnrs.fr/presse/communique/1181.htm CNRS]</ref>, recebèt en 2007 la medalha d'aur<ref name="Le Monde">{{fr}}[http://www.lemonde.fr/web/article/0,1-0,36-957519,0.html « Jean Tirole, Le quotidien en équations », ''Le Monde'' du 21 septembre 2007.]</ref>{{,}}<ref name = "duflo">{{article|prenom1=Esther|nom1=Duflo|títol=Un monde meilleur, selon Jean Tirole|periodic=Libération|jorn=24|mes=decembre|annada=2007|url=http://www.liberation.fr/tribune/0101118513-un-monde-meilleur-selon-jean-tirole}}</ref>. Es lo primièr laureat del prèmi '' BBVA Foundation Frontiers of Knowledge Awards'' en economia, finança e management (2008). Obtenguèt en 2010 lo [[prèmi Claude Lévi-Strauss]]<ref name=La Depêche>{{fr}}[http://www.ladepeche.fr/article/2010/11/11/945703-Jean-Tirole-recoit-le-prix-Levi-Strauss.html "Le prix Claude Levi-Strauss attribué à l'économiste toulousain Jean Tirole"]</ref>, que fa reconéisser e volorisa l'òbra d'un cercaire en sciéncias umanas e tanben lo prèmi en finança balhat ensems pel ''[[Mathematical Sciences Research Institute]]'' (MSRI) de [[université de Californie à Berkeley|Berkeley]] e lo ''[[Chicago Mercantile Exchange]]''. Recebèt lo ''Ross Prize'' 2013 e lo [[prèmi Erwin Plein Nemmers d'economia]] 2014<ref>{{en}} [https://web.archive.org/web/20160728224421/http://www.northwestern.edu/newscenter/stories/2014/02/nemmers-economics-prize-announced.html French economist Jean Tirole recognized for contributions to economic theory], 27 de febrièr de 2014, [[Northwestern University]]</ref>. 

== Posicions dins lo debat public ==

Jean Tirole es membre del [[Conselh d’analisi economic]] dempuèi 1999 e, faguèt de rapòrts sus l’economia industriala (rapòrt sus la granda distribucion amb Patrick Rey, rapòrt sus la proprietat intellectuala, amb Bernard Caillaud e Claude Henri). En 2003, prepausèt amb [[Olivier Blanchard]] una taxa suls licenciaments per modular las contribucions de las entreprisas a l'assegurança caumatge segon lo taus de licenciament qu'aquó responsabilize las entrepresas. Parallèlament, los autors prepausan de supprimir lo [[Contrat de trabalh de durada determinada en França|CDD]] e lo [[Contrat de trabalh de durada indeterminada|CDI]] per los remplaçar par un contrat de trabalh unic amb aument progressiu dels drechs dels salariats segon de l'ancianetat<ref name = "CAE">{{obratge|lenga=francés|prenom1=Jean|nom1=Tirole|prenom2=Olivier|nom2=Blanchard|títol=Protection de l’emploi et procédures de licenciement|editor=La Documentation Française|jorn=09|mes=octobre|annada=2003|volume=|url=http://www.cae-eco.fr/Protection-de-l-emploi-et-procedures-de-licenciement.html}}</ref>.

Dempuèi 2008, escriu regularament sus la crisi financièra e la regulacion de las bancas.

Escriguèt un rapòrt sul [[caufament climatic]], ont exprima sas crenhenças al respècte de la sortida de las negociacions a la [[conferéncia de Copenaga de 2009 sul climat]] e preconiza un encastre per las negociacions futuras.

==Critica==
De cercaires francés li fan repròchi d'aver organizat lo finançament de l'escòla de Tolosa per de quitas institucions financiàrias (bancas...) que pòdon influïr sus las opinions e las recèrcas e far prodèl a las teorias neoliberalas.<ref>"Jean Tirole, prix Nobel des « imposteurs de l’économie » - Laurent Mauduit, Mediapart, 13 octobre 2014" sul site "Sauvons l'université" [http://www.sauvonsluniversite.com/spip.php?article7158]</ref>

== Bibliografia ==

* '' Dynamic Models of Oligopoly'' (amb Drew Fudenberg, Harwood Academic Publishers GMbH, 1986. 
* ''The Theory of Industrial Organization'', MIT Press, 1988.
*''Game Theory'' (avec Drew Fudenberg), MIT Press, 1991<ref>[http://mitpress.mit.edu/books/game-theory], site de l'MIT</ref>
*''A Theory of Incentives in Regulation and Procurement'' (amb [[Jean-Jacques Laffont]]), MIT Press, 1993<ref>[http://mitpress.mit.edu/books/theory-incentives-procurement-and-regulation], site de l'MIT</ref>.
* ''The Prudential Regulation of Banks'' (amb Mathias Dewatripont), MIT Press, 1994<ref>[http://mitpress.mit.edu/books/prudential-regulation-banks], site de l'MIT</ref>. 
*''Competition in Telecommunications'' (amb Jean-Jacques Laffont) MIT Press, 1999<ref>[http://mitpress.mit.edu/books/competition-telecommunications], site de l'MIT</ref>.
* ''Financial Crises, Liquidity and the International Monetary System'', Princeton University Press, 2002<ref>[http://press.princeton.edu/titles/7427.html], site de Princeton</ref>.
* ''The Theory of Corporate Finance'', Princeton University Press, 2005<ref>[http://press.princeton.edu/titles/8123.html Description]. Association of American Publishers 2006 Award for Excellence]</ref>.
* ''Balancing the Banks'' (avec [[Mathias Dewatripont]] et Jean-Charles Rochet), Princeton University Press, 2010<ref>[http://press.princeton.edu/titles/9155.html].
* ''Inside and Outside Liquidity'' (avec [[Bengt Holmström]]), MIT Press, 2011 [http://mitpress.mit.edu/books/inside-and-outside-liquidity],site de Princeton</ref>.

== Prèmi e distinccions ==
{{colomnas|nombre=2|
* 1989 : [[Doctor honoris causa|doctor ''honoris causa'']] de l'[[universitat liure de Brussèlas]]
* 1993 : [[prèmi Yrjö Jahnsson]] 
* 2002 : medalha d'argent del CNRS
* 2007 : medalha d'aur del CNRS<ref name = "duflo" />
* 2007 : doctor ''honoris causa'' de l'[[universitat de Montreal]] (HEC, 2007)
* 2007 : doctor ''honoris causa'' de la [[London Business School]]
* 2008 : prèmi ''BBVA Foundation Frontiers of Knowledge Awards'' en economia, finança e management
* 2010 : [[prèmi Claude Lévi-Strauss]]<ref name=La Depêche />
* 2011 : doctor ''honoris causa'' de l'[[universitat de Mannheim]]
* 2012 : doctor ''honoris causa'' de l'[[universitat d'economia d'Atenas]]
* 2012 : doctor ''honoris causa'' de l'[[universitat de Roma Tor Vergata]]
* 2012 : grand prèmi de l'[[Acadèmia d'Occitània]]
* 2013 : doctor ''honoris causa'' de l'[[universitay Hitotsubashi]]
* 2013 : doctor ''honoris causa'' de l'[[universitat de Lausana]]
* 2013 : Ross Prize
* 2014 : [[Prèmi Erwin Plein Nemmers d'economia]]<ref>{{article|jorn=2|mes=3|annada=2014|periodic=ToulÉco|títol=Le Toulousain Jean Tirole reçoit le prestigieux prix Nemmers en économie|url=http://www.touleco.fr/Le-Toulousain-Jean-Tirole-recoit-le-prestigieux-prix-Nemmers-en,12949?utm_source=twitterfeed&utm_medium=twitter&utm_term=Toulouse&utm_content=Economie}}</ref>{{,}}<ref>{{ligam web|títol=Nemmers Economics Prize Announced : 
French economist Jean Tirole recognized for contributions to economic theory|date=27 février 2014|auteur=Hilary Hurd Anyaso|url=http://www.northwestern.edu/newscenter/stories/2014/02/nemmers-economics-prize-announced.html?utm_campaign=&utm_medium=email&utm_source=enews|site=northwestern.edu}}</ref>
* 2014 : [[Prèmi Nobel d'Economia]]
}}

== Notas e referéncias ==
<references/>

== Vejatz tanben ==

=== Articles connèxes ===
* [[Teoria dels jòcs]]
* [[Organizacion industriala]]

=== Ligams extèrnes ===
* [http://idei.fr/member.php?i=3&lang=fr Pagina de Jean Tirole] a l'IDEI
* [http://www2.cnrs.fr/presse/communique/1181.htm Jean Tirole] sul site del CNRS
* {{pdf}} [http://idei.fr/doc/cv/tirole_fr_2014.pdf CV de Jean Tirole (IDEI)]
* {{pdf}} https://web.archive.org/web/20150923225714/http://www.developpement-durable.gouv.fr/IMG/pdf/02-16.pdf
* {{pdf}} [https://web.archive.org/web/20091213020228/http://www.fbbva.es/TLFU/tlfu/ing/noticias/fichanoticia/index.jsp?codigo=457 Comunicacion del prèmi de la Fondacion BBVA Frontiers of Knowledge]