Veire la font de Illas Marquesas

<!--{{Infobox
|tematica=
|carta=
}}-->
{| border="1" cellpadding="2" cellspacing="0" align="right" width="270px"
|+<font size="+1">''Illas de las Marquesas''<br />''Îles des Marquises''</font>
|-
| style="background:#efefef;" align="center" colspan="2" |
{| border="0" cellpadding="2" cellspacing="0"
|-
| align="center" width="140px" | [[Fichièr:Flag of Marquesas Islands.svg|140px]]
| align="center" width="140px" | 
|-
|}
|-
| 
| 
|-
| align=center colspan=2 | [[Fichièr:Karta FP Marquesa isl.PNG|290px]]
|-
|
| 
|-
| 
| 
|-
| [[Aira|Superfícia]]
| 997 km<sup>2</small></sup>
|-
| [[Populacion]]<br />[[Densitat de populacion|Densitat]]
| 8,66 <small>([[2008]])</small>
|-

|}

Las '''illas Marquesas''' (''Îles Marquises'' en [[francés]]) forman un dels cinc [[archipèla]]s de la [[Polinesia Francesa]].

Foguèron nomenadas atal per l'espanhòl [[Álvaro de Mendaña de Neira]] que las aprochèt en [[1595]]. Lor donèt aquel nom en onor de son protector [[García Hurtado de Mendoza]], marqués de Cañete, qu'èra tanben vicerei de [[Peró]]. Mendaña en primièr visitèt [[Fatu Hiva]] puèi [[Tahuata]] abans d'anar a las [[illas Salamon]].

== Istòria ==
[[Fichièr:Flag of Marquesas Islands.svg|thumb|left|Bandièra de las illas Marquesas<ref>[http://tahitinui.blog.lemonde.fr/2009/03/06/le-drapeau-de-larchipel-des-marquises-flag-marquesas/ La bandièra de l'archipèla de las Marquesas], sus {{fr}} Les Marquises  - Blog LeMonde.fr</ref>]]

Las Marquesas èran abitadas per de Polinesians dempuèi lo sègle III AbC, Las observacions etnologicas e los ligams de parentat lingüistica daissan pensar que venián de [[Samoa]].

Cada val èra lo territòri d’una tribú amb un sistèma social pròpri, una aristocracia e un clergat. D’interminablas guèrras tribalas opausavan los Marquesians que praticavan lo canibalisme ritual amb los presonièrs de guèrra.

Lo primièr Europèu que los descobriguèt foguèt l'espanhòl [[Álvaro de Mendaña de Neira]] en 1595. Pendent son viatge de [[Peró]] a las [[illas Salamon]], encontrèt las illas del sud: Magdalena (Fatu Hiva), Dominica (Hiva Oa), Santa Cristina (Tahuata) e San Pedro (Moho Tani). Dos sègles passèron abans qu’un autre Europèu, [[James Cook]], i tornèsse e demorèsse mai d’un mes per se repausar de son exploracion de l’[[Ocean Antartic|Antartic]].

En [[1791]], l’American [[Joseph Ingraham]] descobriguèt las illas del grop nòrd: Federal (Ua Huka), Washington (Nuku Hiva) e Adams (Ua Pou). Las nomenèt « las illas Washington ».<ref>http://www.wdl.org/fr/item/436/</ref> Dos meses mai tard, foguèt lo torn del francés [[Étienne Marchand]]. Prenguèt l’archipèla al nom de França e lo nomenèt « illas de la Revolucion ». Las illas foguèron nomenadas de son nom e d'aquel de sos segonds: Marchand (Ua Pou), Masse (Eiao) e Chanal (Hatutu), de sos comanditaris Baux (Nuku Hiva) e d'una particularitat geomorfologica, ''Deux Frères'' (Dos Fraires) (Motu Iti).

En 1813, pendent la guèrra angloamericana, l’American [[David Porter]] establiguèt una basa navala sus las illas Madison. Mas aprèp la guèrra, los [[Estats Units d'America]] ratifiquèron pas aquela possession.

En 1842, lo Francés [[Abel Aubert Du Petit-Thouars|Aubert Du Petit-Thouars]] prenguèt l’archipèla e èra partida dels [[Establiments Franceses d'Oceania]]. Dempuèi aquela epòca, Du Petit-Thouars e [[Guizot]], desirèron de far de las illas Marquesas un luòc de deportacion, una pena prevista pels crimes politics mas pas encara aplicada. La lei del 8 de junh de 1850 definiguèt las illas Marquesas coma luòc de deportacion.

Las illas Marquesas son incorporadas al [[territòri d'otramar]] de la [[Polinesia Francesa]] en 1958, aprèp la victòria de l'« òc » al referendum.

== Geografia ==
[[Fichièr:FatuIva TropicalRainForest 20061111.jpg|thumb|450px|center|Selva tropicala, sus l'illa de Fatu Hiva]]
=== Illas ===
[[Fichièr:French Polynesia-CIA WFB Map.png|thumb|300px|Situacion de las Marquesas dins l'ocean Pacific]]
D'una superficia totala de {{unitat|997|km|2}}, son d'entre los archipèlas pus vastes de la [[Polinesia Francesa]].
[[Fichièr:marquises 9631a.jpg|150px|thumb|lo naut replan de Nuku Hiva]]

Se situan entre 600 e {{unitat|1000|km}} de l'[[Eqüator terrèstre|Eqüator]] a gaireben {{unitat|1600|km}} de [[Tahiti]]. Son repartidas en dos grops:
* lo grop septentrional, centrat a l'entorn de la granda illa de [[Nuku Hiva]], las doas mai pichonas illas d’[[Ua Pou]] al sud, e [[Ua Huka]] a l’èst, e al nòrd las pichonas illas situadas sul meteis massís corallin d'[[Eiao]], [[Hatutaa]] e [[Motu One (Marquesas)|Motu One]] ;
* lo grop meridional, centrat a l'entorn de l’illa principala d'[[Hiva Oa]], e las pus pichonas illas fòrça prèp de [[Tahuata]] e [[Moho Tani]] (o [[Molopu]]), e mai al sud l’illa de [[Fatu Hiva]] e lo ròc de [[Motu Nao]].

=== Geologia ===
Totas las illas de las Marquesas son d’origina volcanica, levat Motu One. An un relèu escarpat e son pas aparadas per un escuèlh de [[coralh]] (levat Fatu Hiva e qualques vals coma Anaho a Nuku-Hiva). Los sucs se pòdon auçar cap a 1100 mètres de naut. Los bauces davalan cap a la mar fins al fons marins e son usats de contunh pels corrents del Pacific Sud. Las còstas semblan una muralha copada de prigondas fendas e de qualques plajas. Qualques vals prigondas e isoladas barran las sèrras.

Los païsatges volcanics son a l’origina de fòrça noms de luòcs: Hiva Oa, La Granda Cresta ; Nuku Hiva, La Cresta dels Bauces ; Fatu Hiva, Las Nòu Ròcas o la Novena Illa ; Fatu Huku, Tròç de Pèira ; Ua Pou, Los Dos Pilars sens oblidar la susprenenta « Baia de las Vèrgas » que los missionaris cambièron en « Baia de las Verges ».

[[Fichièr:Rainforest Fatu Hiva.jpg|thumb|Flòra tropicala a Fatu Hiva]]
[[Fichièr:FatuIva Omoa Coast 20061111.jpg|thumb|[[Litoral]] de l'illa de Fatu Iva, prèp del vilatge d'[[Omoa]]]]

=== Clima, fauna e vegetacion ===
Las pluèjas son fòrça variablas d’una illa a l’autra e d’un an a l’autre. La temperatura es moderada pels [[alisis]]. Las còstas sul vent son fòrça mai asagadas que las còstas jol vent, pus secas e mens espitalièras.

La granda distància que separa las illas del continent es a l’origina de las caracteristicas principalas de l’ecosistèma. Aquel patiguèt de las activitats umanas e de l’introduccion d’espècias estrangièras.
La fauna marina es rica, la fauna terrèstra es plan mai paura: [[aucèl]]s, [[insèctes]] ([[parpalhòl]], [[aranha]]s, [[milapata]]s). L’òme tanben introduguèt de [[can]]s, de [[caval]]s, de [[cabra]]s, d'ovins coma las [[rata]]s, los [[moissal]]s e los [[escorpion]]s. 
La flòra es variada e originala. Se cultiva l’[[arbre de pan]], lo [[cocotièr]], lo [[tabat]], la [[vanilha]] e lo [[coton]].

== Demografia ==
L'encontra dels explorators amb los Marquesians expausèt aqueles darrièrs a de malautiás que n'avián pas d'immunitat. Aquò provoquèt una fòrta casuda de la populacion. Al sègle XVI, la populacion seriá estada de {{formatnum:100000}} abitants, al començament del sègle XX seriá sonque de 2000 Marquesians. Uèi son 8712.

== Economia ==
=== Transpòrts e communicacions ===
* Avion: I a quatre aeropòrts a las Marquesas. Son sus las illas de Nuku Hiva, Ua Pu, Ua Huka, e Hiva Oa. Son desservidas per la companhia [[Air Tahiti]].
* Naus : naus de la companhiá [[Aranui]], naus comunalas, speed boat,...
* Taxis.
* Cavals

== Cultura ==
[[Fichièr:Tapa Marquises.JPG|thumb|Tapas marquesians]]
[[Fichièr:Artisanat marquisien.JPG|thumb|Artisanat marquesian]]
Las illas Marquesas èran abans un centre important de la civilizacion polinesiana orientala (las [[Hawaii]] foguèron plan segur pobladas a partir de las Marquesas, coma o mòstra la parentat de la lenga amb lo [[marquesian]]).

=== Lenga ===
Lo [[marquesian]] es oficialament reconegut coma [[Lengas regionalas de França|Lenga regionala de França]]. Se devesís en dos dialèctes que correspondon als dos grops d'illas (qualques lingüistas considèran que son doas lengas distintas). Lo marquesian es defendut per l'[[Acadèmia Marquesiana]], creada en 2000 per l'[[Assemblada de la Polinesia Francesa]].

=== Tatoatge ===
Alara que la practica del tatoatge es presenta per tota Polinesia, aquel art atenguèt son trescòl a las Marquesas. Los òmes se tatoavan totalament de la tèsta als pès, subretot dins una tòca guerrièra. Los motius tipics marquesians son uèi utilizats dins lo monde entièr. 

=== Arts e letras ===
[[Fichièr:Paul Gauguin 106.jpg|thumb|''Paul Gauguin : Cavalièrs sur la plaja'', ([[1902]])]]

* Las Marquesas inspirèron lo romancièr american [[Herman Melville]], que sas experiéncias dins las Marquesas son la basa de las novèlas ''[[Typee|Taïpi]]'' e ''[[Omoo]]''.
* Lo cercaire e aventurièr [[Thor Heyerdahl]] escriguèt son libre ''Fatu Hiva'' aprèp una demorança d’un an e punt de despart de sas recèrcas sus las migracions marinas preïstoricas.
* Lo cantaire [[Jacques Brel]] i demorèt a partir de 1974. 
* Lo pintre [[Paul Gauguin]] i demorèt a partir de 1901 e defendèt los dreches dels indigènas. Influenciat pel mitan tropical e la cultura polinesiana, realizèt d'esculturas de fusta e fòrça quadres. Es enterrat a d'Atuona. La tomba de [[Jacques Brel]] es a costat de la seuna.
* Uèi la cultura marquesiana es una mescla de cultura originala, tahitiana e francesa.


=== Nòtas ===
<references/>

== Vejatz tanben ==
=== Articles connèxes ===
* [[Marquesian]]
* [[Jacques Brel]]
* [[Paul Gauguin]]
* [[Georges de Caunes]]
* [[Herman Melville]]
* [[caval de las Marquesas]]
* [[Victor Segalen]]

=== Ligams extèrnes ===

* {{fr}}[https://web.archive.org/web/20111005052201/http://tahitinui.blog.lemonde.fr/   Les Marquises entre Traditions et Modernité]
* {{fr}}[https://web.archive.org/web/20110813130119/http://knol.google.com/k/la-toponymie-des-%C3%AEles-marquises Toponimia]


{{Portal Polinesia Francesa}}
{{Comunas de la Polinesia Francesa}}
[[Categoria:Polinesia Francesa]]