Veire la font de Georg Wilhelm Friedrich Hegel

{{1000 fondamentals}}
{{Dialècte Provençau}}

{| border="1" cellpadding="2" width=255 cellspacing="0" align="right" style="margin: 0 0 1em 1em; text-align:left; border-collapse:collapse; border:1px gray solid; font-size:95%; background:#f9f9f9"
|+ <big><big>'''Georg Wilhelm Friedrich Hegel'''</big></big>
|-
| style="background:#efefef" align="center" colspan=2 |[[Imatge:G.W.F. Hegel (by Sichling, after Sebbers).jpg|180px]]
|-
!align=right|Profession:
| [[filosofia|filosòf]]
|-
!align=right|País:
| {{Alemanha}}
|-
!align=right|Data de naissença:
|[[27 d'agost]] de [[1770]]
|-
!align=right|Luòc de naissença:
|[[Stuttgart]], [[Baden-Württemberg]]
|-
!align=right|Data de decès:
|[[14 de novembre]] de [[1831]]
|-
!align=right|Luòc de decès:
|[[Berlin]], [[Prússia]] (actualament [[Alemanha]])
|}

'''Georg Wilhelm Friedrich Hegel''' (27 d'aost de [[1770]], [[Stuttgart]] - 14 de novembre de [[1831]], [[Berlin]]) es un [[filosofia|filosòf]] [[Alemanha|alemand]] de la premiera partida dau sègle XIX. Influenciada per [[Baruch Spinoza]] ([[1632]]-[[1677]]), [[Jean-Jacques Rousseau]] ([[1712]]-[[1778]]) e [[Immanuel Kant]] ([[1724]]-[[1804]]), sa pensada se situa entre la [[Revolucion Francesa]] e la [[Revolucion Industriala]]. Hegel assaièt de teorizar aquelei rompeduras en desvolopant una vision metafisica e estetica dins la prolongacion de [[Platon]] e de [[Immanuel Kant|Kant]]. En particular, es considerat coma un dei creators de l'[[idealisme]] alemand e desvolopèt fòrça leis otís [[dialectica|dialectics]]. Figura centrala de l'[[istòria de la filosofia]], influencièt d'autrei pensaires importants coma [[Karl Marx]], [[Friedrich Engels]], [[Theodor Adorno]] e [[Francis Fukuyama]].

== Biografia ==

=== Jovença e carriera de preceptor ===

Georg Wilhelm Friedrich Hegel nasquèt lo 27 d'aost de [[1770]] dins una [[familha (parentala)|familha]] [[Protestantisme|protestanta]] de [[Stuttgart]]. Son [[paire]], Georg Ludwig Hegel ([[1733]]-[[1799]]), èra [[foncionari]] a la Cort dei Còmptes dau duc de [[Württemberg]] e sa [[maire]], Maria Magdelena Fromm ([[1741]]-[[1783]]) èra eissida d'una familha de [[Drech|juristas]]. S'ocupèt de l'[[educacion]] iniciala de seis [[enfant]]s, mai moriguèt prematurament. Hegel realizèt donc la màger part de seis estudis au ''[[gymnasium]]'' de sa [[vila]] e mostrèt rapidament de capacitats [[intelligéncia|intellectualas]] importantas. Foguèt donc largament iniciat a la [[literatura]], ai [[lenga]]s, a la [[logica]] e ai [[sciéncia]]s<ref>'''[[alemand|(de)]]''' Friedhelm Nicolin, ''Von Stuttgart nach Berlin : Die Lebensstationen Hegels'', Deutsche Schillerges, 1991, p. 5.</ref><ref>'''[[francés|(fr)]]''' Jacques Derrida, ''Du droit à la philosophie'', Galilée, 1990, p. 181.</ref><ref>'''[[francés|(fr)]]''' Karl Rosenkranz, ''Vie de Hegel'', Gallimard, 2004, pp. 106 e 115.</ref>. En [[1788]], aquò li permetèt d'intrar au [[seminari]] de [[Tübingen]] per i seguir d'estudis de [[teologia]]. Un an pus tard, foguèt entosiasmat per la [[Revolucion Francesa]], mai desaprovèt la Terror.

Diplomat en [[1793]], venguèt pas pastor e acceptèt durant tres ans una carga de preceptor dins una [[familha (parentala)|familha]] de [[Bèrna]]. Se sa posicion èra aquela d'un [[varlet]], aviá pron de temps per menar de trabalhs personaus dins la bibliotèca dau domeni<ref>'''[[francés|(fr)]]''' Jacques D'Hondt, ''Hegel. Biographie'', Calmann-Lévy, 1998, pp. 75-83.</ref>. De fragments de sei reflexions d'aqueu periòde indican de recèrcas sus lo [[cristianisme]] e l'[[ellenisme]], probablament per conciliar lei [[filosofia]]s pròprias ai dos corrents. De [[1797]] a [[1800]], prenguèt una autra carga de preceptor a [[Francfòrt de Men|Francfòrt]]. I redigiguèt un [[assai]] [[politica|politic]] sus la [[constitucion]] de [[Württemberg]] onte se prononcièt en favor de l'eleccion dei [[magistrat]]s per lo [[pòble]].

=== Lo periòde de Jena ===

Hegel demorèt a [[Jena]] de [[1801]] a [[1807]]. Gràcias a l'eiretatge de son [[paire]], defuntat en [[1799]], poguèt venir independent, de començar una carriera [[universitat|universitària]] e se consacrar entierament a la [[filosofia]]. Amb un amic, [[Friedrich Wilhelm Joseph von Schelling|Friedrich von Schelling]] ([[1775]]-[[1854]]), fondèt un jornau, lo ''[[Jornau critic de filosofia]]'', que permetèt ai dos òmes de publicar plusors articles sus sei teorias. Fins a [[1803]] e la partença de [[Friedrich Wilhelm Joseph von Schelling|Schelling]] dins l'universitat de Würzburg, Hegel limitèt sei trabalhs a la defensa dei tèsis de son amic. Per exemple, foguèt l'autor d'una tèsi en [[astronomia]] qu'assaièt d'illustrar una vision novèla de la [[fisica]], en oposicion amb la [[mecanica classica|mecanica newtoniana]]. Lo resultat foguèt principalament de trufariás car sei trabalhs èran erronèus<ref>En particular, Hegel « demostrèt » l'impossibilitat de l'existéncia d'una [[planeta]] desconeguda dins lo [[Sistèma Solar]] solament quauquei jorns avans l'anóncia de la descubèrta de [[Ceres (planeta nan)|Ceres]].</ref>. Pasmens, après aquela data, comencèt de trabalhar sus de teorias pus personalas. Abandonèt ansin pauc a cha pauc la critica de la [[religion]] per s'interessar mai a la [[politica]]. Puei, desvolopèt lei sieus concèptes, çò que menèt a la publicacion de ''[[La Fenomenologia de l'Esperit]]'' qu'es una partida majora de son òbra. En parallèl, comencèt d'estructurar sei cors e de bastir son sistèma de pensada<ref>'''[[alemand|(de)]]''' Friedhelm Nicolin, ''Von Stuttgart nach Berlin : Die Lebensstationen Hegels'', Deutsche Schillerges, 1991, p. 42.</ref>.

=== Lo periòde universitari ===

Après la [[Guèrra de la Quatrena Coalicion]] e la [[batalha de Jena]], Hegel deguèt quitar la [[vila]]. Mai e mai famós en [[Alemanha]], ocupèt de pòstes dins d'[[universitat]]s mai e mai prestigiosas ([[Bamberg]], [[Nuremberg]], [[Heidelberg]] e [[Berlin]]) fins a sa [[mòrt]]. Se maridèt tanben en [[1811]] amb Marie von Tucher, la filha d'una [[familha (parentala)|familha]] [[patriciat|patriciana]] de [[Nuremberg]]. Lo pareu aguèt dos enfants : [[Karl Hegel]] ([[1813]]-[[1901]]) que venguèt un [[istòria|istorian]] reconegut e Immanuel Hegel ([[1814]]-[[1891]])<ref>'''[[alemand|(de)]]''' Marion Kreis, ''Karl Hegel. Geschichtswissenschaftliche Bedeutung und wissenschaftsgeschichtlicher Standort'', Göttingen, Vandenhoeck & Ruprecht, 2012.</ref>. Durant aqueu periòde, de [[1812]] a [[1816]], Hegel redigiguèt lei tres volums de la ''[[Sciéncia de la Logica]]'' que complèta la ''[[Fenomenologia de l'Esperit]]''. A partir de [[1818]], son installacion a [[Berlin]] li permetèt d'estructurar definitivament sei cors. En revènge, a l'excepcion dei ''[[Principis de la Filosofia dau Drech]]'' en [[1821]], publiquèt plus d'obratges teorics. Dins aquò, vengut rector de l'[[Universitat de Berlin]] en [[1829]], èra a la fin de sa [[vida]] una figura intellectuala centrala de l'espaci germanic. Moriguèt lo 14 de novembre de [[1831]] dins la capitala [[Prússia|prussiana]] durant una [[epidèmia]] de [[colerà]]<ref>'''[[francés|(fr)]]''' Karl Rosenkranz, ''Vie de Hegel'', Gallimard, 2004, p. 629.</ref>.

== Òbra filosofica ==

=== Generalitats e vocabulari ===

A sa [[mòrt]], leis ensenhaments de Hegel èran mai ò mens venguts la [[filosofia]] oficiala de [[Prússia]]. Aquò li permetèt de tocar un public larg, mai lo quadre universitari menèt a una institucionalizacion de sei cors e de sa pensada. Aguèt ansin un ròtle centrau dins lo desvolopament de plusors corrents [[politica|politics]] e [[filosofia|filosofics]] dau sègle XIX coma lo [[marxisme]]. Pasmens, la filosofia hegeliana ela meteissa foguèt pauc a cha pauc victimas de de desvolopaments escolastics pauc novators. L'interès tornèt aparéisser après la publicacion deis escrichs de jovença de Hegel. Dempuei aquela data, son eiretatge es l'objècte de combats filosofics e [[ideologia|ideologics]] entre pensaires [[conservatisme|conservators]] e [[revolucion]]aris. Mai aquelei conflictes an permés d'estructurar mai lo còrpus hegelian en definissent d'un biais pus clar lei diferentei partidas de son trabalh. 

Una autra particularitat de l'òbra de Hegel es sa dificultat conceptuala, generalament en causa de l'utilizacion d'una [[sintaxi]] complèxa e de son estructura [[dialectica]]. Aquel estile jutjat pauc clar es donc una causa de critica recurrenta còntra son trabalh. Per exemple, [[Arthur Schopenhauer|Schopenhauer]] diguèt : ''« Hegel met lei mots, lo legeire deu trobar lo sens »''<ref>'''[[francés|(fr)]]''' Dominique Coutant-Defer, ''Hegel (Fiche philosophe). Comprendre la philosophie avec lePetitPhilosophe.fr'', lePetitPhilosophe.fr, 2013.</ref>.

=== Lei premiereis escrichs ===

Lei premiereis escrichs de Hegel regropan un ensemble de tèxtes redigits entre [[1793]] e [[1807]]. Son marcats per sei lecturas e son interès per lei problemas dau periòde. Dins un premier temps, Hegel foguèt influenciat per lei trabalhs de [[Johann Gottlieb Fichte]] ([[1762]]-[[1814]]) qu'aviá exprimit la sieuna vision dau [[racionalisme]] eissit de l’''[[Aufklärung]]'' (lei [[Sègle dei Lutz|Lutz]] alemandas) e de la [[filosofia]] d'[[Immanuel Kant]]. Pasmens, Hegel abandonèt lèu aqueu vision e denoncièt lo caractèr autoritari e abstrach dau moralisme que demanda d'obeïr a de [[lei|lèis]], eissidas de la [[rason]], qu'ignòran la realitat. Aquò lo menèt a estudiar lei fachs [[religion|religiós]] nascut d'un eveniment istoric reau. Per eu, aquelei fachs èran lo contrari de la religion deducha per la rason que, en causa de son caractèr formau, pòu se transformar en liura pensada e en [[ateïsme]]. Opausèt ansin la [[religion]] e la [[filosofia]] e veguèt lo divin coma una causa liada a la vida que pòu unicament èsser compresa per la vida e non per l'ensenhament ò l'aprendissatge. Aquò èra una rompedura amb l’''[[Aufklärung]]'' e un raprochament amb [[Friedrich Wilhelm Joseph von Schelling|Schelling]].

Dins aquò, Hegel rompèt rapidament amb lei posicions de [[Friedrich Wilhelm Joseph von Schelling|Schelling]] car contunièt sei recèrcas per assaiar de comprendre coma fonciona l'union dau concèpte divin e de la vida. En cercant, trobèt un ponch permetent l'union de la [[rason]] e de l'[[amor]] inconscient, çò que li permetèt d'acuelhir de concèptes rebutat per lei [[racionalisme|racionalistas]] deis ''[[Aufklärung]]'' coma lei mistèris de la [[religion]]. Aquela capacitat de conciliar d'elements opausats per desgatjar una idèa novèla venguèt una caracteristica de la pensada hegeliana.

=== Lei libres ===

==== La ''Fenomenologia de l'Esperit'' ====

[[Fichièr:Phänomenologie des Geistes.jpg|thumb|right|Premiera edicion de la ''[[Fenomenologia de l'Esperit]]'' ([[1807]]).]]

{{veire|Fenomenologia de l'Esperit}}

La ''[[Fenomenologia de l'Esperit]]'' es un obratge complèx que foguèt l'objècte de plusors cambiaments entre lei diferenteis edicions [[Estampariá|estampadas]] durant la vida de Hegel. D'efiech, durant sa redaccion, lo libre èra vist coma una introduccion, mai evolucionèt pauc a cha pauc per venir la premiera partida d'un ''« sistèma de la [[sciéncia]] »''. Pasmens, quauqueis ans pus tard, la segonda edicion foguèt amputada de tres capítols e perdiguèt son estatut de partida d'un sistèma. Per aquela rason, es pas simple de plaçar aqueu libre dins la pensada hegeliana. La ''[[Fenomenologia de l'Esperit|Fenomenologia]]'' pòu èsser considerada coma una descripcion deis etapas d'un procès educatiu que permet de passar d'una consciéncia [[empirisme|empirica]] limitada a la sensacion pura a un estat de saber absolut. Per aquò, Hegel seguís un plan de tres partidas que comença amb lo percors autobiografic de l'autor eu meteis e que contunha amb l'encaminament permetent d'arribar au saber absolut e, finalament, lo ròtle d'un esperit dotat d'un tau saber dins lo corrent de l'[[istòria]] dau monde. Pasmens, aqueu plan es pas totjorn ben respectat e lo contengut dau libre es mai que mai una filosofia de la consciéncia individuala.

==== La ''Sciéncia de la Logica'' ====

{{veire|Sciéncia de la Logica}}

La ''[[Sciéncia de la Logica]]'' es un obratge que s'interèssa a la sciéncia dau verai. Pasmens, coma la ''[[Fenomenologia de l'Esperit|Fenomenologia]]'', fa partida d'un sistèma non acabat e qu'es relativament complèx. Estúdia fòrça lei nocions de [[logica]] en destriant la logica objectiva relativa a l'[[ontologia]] e l'esséncia de l'èsser e la logica subjectiva qu'es liada ai concèptes estacats a una causa. Desvolopèt aqueleis aspèctes per lei definir d'un biais precís.

==== Lei ''Principis de la Filosofia dau Drech'' ====

{{veire|Principis de la Filosofia dau Drech}}

Lei ''[[Principis de la Filosofia dau Drech]]'' son un obratge important de la filosofia hegeliana en causa de son influéncia ulteriora sus lei teorias [[politica]]s e [[societat|socialas]] qu'apareguèron durant lo rèsta dau sègle XIX e la premiera partida dau sègle XX ([[marxisme]], [[liberalisme]], [[faissisme]], etc.). Hegel i desvolopèt leis idèas de [[drech]] abstrach, de [[moralitat]] subjectiva e de moralitat objectiva. Lo drech abstrach, relativament pròche dau [[drech naturau]] dei [[Sègle dei Lutz|Lutz]], es un [[drech]] de la persona definit per sei proprietats e per lei mejans que permèton de l'assegurar (contracte, formalisme juridic, etc.). La moralitat subjectiva es aquela de l'individú que reconoís unicament lo drech eissit de sa persona. Pasmens, per realizar sei projèctes, dèu leis expausar a d'estrangiers. Aquò entraïna de modificacions que menan l'individú a refusar la responsabilitat dei consequéncias de sei projèctes en causa de l'oposicion entre l'intencion, lei fins, l'accion e lei mejans. La moralitat objectiva compren lei costumas e lei practicas d'un pòble. Intègra de concèptes importants coma la [[familha (parentala)|familha]], l'individú, l'[[Estat]] e lei relacions interestatalas. Hegel estúdia tanben lei relacions entre aqueleis entitats en utilizant d'oposicions per desgatjar d'idèas novèlas sus lor ròtle e lor natura.

=== Lei cors ===

Lei cors de Hegel son un ensemble de tèxtes postums publicats per de discípols dins lo corrent deis [[ans 1830]]. Son dedicats a la [[filosofia de l'istòria]], a l'[[estetica]], a la [[filosofia de la religion]] e a l'[[istòria de la filosofia]]. Aguèron una influéncia importanta dins aquelei domenis. En [[istòria]], Hegel estudièt leis efiechs de la consciéncia aguent consciéncia d'ela meteissa e definiguèt tres zònas geograficas : una zòna sensa istòria ([[Africa]]), una zòna amb una istòria naissenta ([[Asia]]) e una zòna aguent una istòria li permetent de brilhar (lo monde occidental). Aquò èra confòrme a la vision dau periòde de la superioritat de l'[[Euròpa Occidentala]] sus lo rèsta dau monde. La teorica de l'estetica de Hegel es famosa per sa classificacion deis arts classics qu'es encara largament represa dins la societat actuala. Enfin, regardant lei [[religion]]s, Hegel es l'autor d'una classificacion dei religions en foncion de l'oposicion entre l'idèa de [[Dieu]] e lei representacions, necessiàrament limitadas, d'aquela idèa. En acòrdi amb la pensada europèa dau sègle XIX, lei religions asiaticas ò indigènas ([[indoïsme]], [[animisme]], etc.) foguèron consideradas coma de [[religion]]s naturalas inferioras ai religions capables de desvolopar una idèa vertadiera de Dieu ([[judaïsme]], [[paganisme|paganisme grèc]], etc.). Lo [[cristianisme]] èra vist coma la religion suprèma gràcias a sa natura revelada.

== Annèxas ==

=== Liames intèrnes ===

<div style="-moz-column-count:3; column-count:3;">
* [[Dialectica]].
* [[Drech]].
* [[Filosofia]].
* [[Idealisme]].
* [[Marxisme]].
* [[Revolucion Francesa]].
</div>

=== Bibliografia ===

* '''[[francés|(fr)]]''' Jacques D'Hondt, ''Hegel et l'hégélianisme'', París, Presses Universitaires de France, coll. « Que sais-je ? », 1982. 
* '''[[alemand|(de)]]''' Friedhelm Nicolin, ''Von Stuttgart nach Berlin : Die Lebensstationen Hegels'', Deutsche Schillerges, 1991.
* '''[[francés|(fr)]]''' Karl Rosenkranz, ''Vie de Hegel'', Gallimard, 2004.

=== Nòtas e referéncias ===
<div style="-moz-column-count:3; column-count:3;">
<references/>
</div>

{{filosòfs}}
[[Categoria:Filosòf alemand|Hegel, Georg Wilhelm, Friedrich]]
[[Categoria:Naissença en 1770|Hegel, Georg Wilhelm, Friedrich]]
[[Categoria:Decès en 1831|Hegel, Georg Wilhelm, Friedrich]]