Veire la font de Dioxid de carbòni


{{Quimiabox general|
nom = Dioxid de carbòni | 
imatge = 3D dioxyde de carbone.PNG |
talhaimatge =  250 px |
comentari = representacion 3D del dioxid de carbòni |
formula = [[Carbòni|C]][[Oxigèn|O]]<sub>2</sub> |
nom scientific = Gas carbonic |
CAS = 124-38-9 |
ATC =  |
aparéncia = Gas incolor
}}
{{Quimiabox fisica}}
{{Quimiabox fisica massa moleculara| 44,01 g.mol<math>^{-1}</math>}}
{{Quimiabox fisica temperatura fusion| −78&nbsp;°C (195 K)}}
{{Quimiabox fisica temperatura vaporizacion| −57&nbsp;°C (216 K), pressurisat}}
{{quimiabox fisica solubilitat|1,45 kg.m<math>^{-3}</math>}}
{{quimiabox fisica densitat|1,87 kg.m<math>^{-3}</math> <small>([[gas]] a 298[[kelvin|K]] 1,013 [[Bar (unitat)|bar]])</small><br />MAI dens que l'aire}}
{{quimiabox fisica viscositat|0.07 cP a −78&nbsp;°C}}
{{Quimiabox fisica fin}}
{{Quimiabox termo}}
{{quimiabox termo entalpia| gas = -393,5 [[joule|kJ]].mol<math>^{-1}</math> |
solid = |
liquid = }}
{{quimiabox termo fin}}
{{Quimiabox fin}}
Lo '''dioxid de carbòni''' (CO<sub>2</sub>) es un gas sens color, ni odor ni sabor, format naturalament per l'oxidacion totala del [[carbòni]], que resulta dirèctament de la combustion de matèria organica o de combustibles fossils e del metabolisme dels èssers vius.

Lo CO2 es utilizat per l'[[anabolisme]] dels [[Vegetal|vegetals]] per produire la [[biomassa]] a travèrs la [[fotosintèsi]], processus qui consistís a [[Reaccion d'oxidoreduccion|reduire]] lo dioxid de carbòni per l'[[aiga]], gràcia a l'energia luminosa recebuda del [[solelh]] e captada per la [[clorofilla]], en liberant d'[[Dioxigèn|oxygèn]] per produire d'[[òsa]]s, e d'en primièr de [[glucòsa]] per lo [[cicle de Calvin]]. Lo CO2 es liberat, a travèrs lo [[cicle de Krebs]], per lo [[catabolisme]] de las [[planta]]s, dels [[Animal|animals]], dels ''[[fungi]]'' (mycètas, o [[campairòl]]s) e dels [[Micròbi|microorganisme]]s. Aquel catabolisme consistís especialament a [[Reaccion d'oxidoreduccion|oxidar]] los [[lipid]]s e los [[glucid]]s en aiga e en dioxid de carbòni gràcia a l'[[Dioxiygèn|oxigèn]] de l'[[aire]] per produire d'energia e de poder reductor, sos forma respectivament d'[[Adenosina trifosfat|ATP]] e de [[Nicotinamida adenina dinucleotid|{{nobr|NADH + H<sup>+</sup>}}]]. Lo CO2 es per consequent un element fondamental del [[cicle del carbòni]] sus nòstra planèta. Es tanben produit par la [[combustion]] de las [[Combustible fossil|energias fossilas]] coma lo [[carbon]], lo [[gas natural]] e lo [[petròli]], e per la de totas las matèrias organicas en general. Es un sosproduit indesirable dins los processus industrials a granda escala. Un exemple es la produccion d'acid acrilic qu'es produit dins una quantitat de mai de cinc milions de tònas per an. L'escomesa dins lo desvolopament d'aqueles procediments es de trobar un catalisador e de condicions de procediments apropriadas que maximizan la formacion del produit e minimizan la produccion de CO2<ref>{{Article|langue=en|titre=The reaction network in propane oxidation over phase-pure MoVTeNb M1 oxide catalysts|périodique=Journal of Catalysis|volume=311|année=2014|lire en ligne=http://pubman.mpdl.mpg.de/pubman/item/escidoc:1896844:6/component/escidoc:1896843/JCAT-13-716_revised_06Dec2013.pdf|pages=369-385}}</ref>{{,}}<ref>{{Article|langue=en|titre=Surface chemistry of phase-pure M1 MoVTeNb oxide during operation in selective oxidation of propane to acrylic acid|périodique=Journal of Catalysis|volume=285|année=2012|lire en ligne=http://pubman.mpdl.mpg.de/pubman/item/escidoc:1108560:8/component/escidoc:1402724/1108560.pdf|pages=48-60}}</ref>{{,}}<ref>{{Obratge|langue=en|titre=Kinetic studies of propane oxidation on Mo and V based mixed oxide catalysts|année=2011|lire en ligne=http://pubman.mpdl.mpg.de/pubman/item/escidoc:1199619:5/component/escidoc:1199618/csepei_lenard.pdf}}</ref>{{,}}<ref>{{Article|langue=en|titre=Multifunctionality of Crystalline MoV(TeNb) M1 Oxide Catalysts in Selective Oxidation of Propane and Benzyl Alcohol 3(6),|périodique=ACS Catalysis|volume=3|numéro=6|année=2013|lire en ligne=https://www.researchgate.net/publication/278196177_Multifunctionality_of_Crystalline_MoVTeNb_M1_Oxide_Catalysts_in_Selective_Oxidation_of_Propane_and_Benzyl_Alcohol|pages=1103-1113}}</ref>. De quantitats significativas de CO2 son an mai deslargadas per los [[volcan]]s e autres fenomèns [[Geotermia|geotermics]] coma los [[gueisèr]]s.

En setembre de [[2016]], l'[[Atmosfèra (Tèrra)|atmosfèra terrèstra]] ne conteniá a une concentracion de {{unitat|401|[[Part per milion|ppmv]]}} (parts per milion en volum), siá 0,0401 %<ref>{{ligam web| langue=en| url=http://www.esrl.noaa.gov/gmd/ccgg/trends/#mlo| titre=Trends in Atmospheric Carbon Dioxide| site=NOAA Earth System Research Laboratory| consulté le=11 octobre 2016}}.</ref>. En 2009, aquela concentracion atenhiá precisament {{unitat|386|ppmv}}<ref>Données du [http://www.cmdl.noaa.gov/ccgg/trends/ NOAA et du Mauna Loa Observatory (MLO)].</ref>, contre solament {{unitat|283.4|ppmv}} en 1839 d'après las caròtas de glaç prelevadas dins la region del [[cap Poinsett]] en [[Antartida]]<ref>{{en}} [https://web.archive.org/web/20120305110732/http://cdiac.ornl.gov/ftp/trends/co2/lawdome.smoothed.yr20 Carbon Dioxide Information Analysis Center, juin 1998], « ''Historical {{CO2}} record derived from a spline fit (20 year cutoff) of the Law Dome DE08 and DE08-2 ice cores'' », D. M. Etheridge, L. P. Steele, R. L. Langenfelds, R. J. Francey (Division of Atmospheric Research, CSIRO, Aspendale, Victoria, Australie), J.-M. Barnola ([[Laboratoire de glaciologie et géophysique de l'environnement]], [[Saint-Martin-d'Hères]], France) et V. I. Morgan (Antarctic CRC and Australian Antarctic Division, Hobart, Tasmanie, Australie)</ref>, siá una aumentacion globala d'aperaquí 42 % en {{unitat|177|ans}}<ref>Lo taus de CO2 atmosferis esperat a la fin del sègle XXI es estimat entre {{unitat|540|e=970|[[Part per milion|ppmv]]}} segon las simulacions retengudas (modèl ISAM e modèl Bern-CC) :<br />
{{en}} [https://web.archive.org/web/20140203114237/http://www.grida.no/publications/other/ipcc_tar/?src=%2Fclimate%2Fipcc_tar%2Fwg1%2F096.htm United Nations Environment Programme (UNEP) – Third Assessment Report ''Climate Change 2001''], « ''Climate Change 2001: Working Group I: The Scientific Basis – Chapter 3. The Carbon Cycle and Atmospheric Carbon Dioxide'' », Executive Summary</ref>. En [[2017]], amb {{unitat|405 ppm}}, despassèt un taus pas jamai atenh dempuèi {{unitat|800000 ans}}<ref>Gamilloaug E., [http://www.sciencemag.org/news/2018/08/atmospheric-carbon-last-year-reached-levels-not-seen-800000-years ''Atmospheric carbon last year reached levels not seen in 800,000 years''], ''Science News'', 2 aout 2018</ref>.

Lo CO2 es un [[gas d'efièch de sèrra]] plan conegut, transparent en [[espectre visible|lutz vesedoira]] mas absorbissent dins lo domeni [[infraroge]], de sòrta que ten a blocar la reemission vèrs l'espaci de l'[[energia termica]] recebuda pel sòl sos l'efièch del [[raionament solar]] ; seriá responsable de 26 % de l'[[efièch de sèrra]] a l'òbra dins nòstra atmosfèra (la [[vapor d'aiga]] n'assegurant 60 %) ont l'aumentacion de sa concentracion es responsable del [[rescalfament climatic]] constatat a l'escala de la Tèrra dempuèi los darrièrs [[decenni]]s del sègle XX. En mai, l'[[acidificacion dels oceans]] resultant de la dissolucion del dioxid de carbòni atmosferic va comprometre la subrevida de nombroses organismes marins.
==Veire tanben==
*[[Equacion de Kaya]]
*[[Rescalfament climatic]]
==Referéncias==
<references />
[[Categoria:Quimia]]
[[Categoria:Oxid]]
[[Categoria:Compausat del carbòni]]
[[Categoria:Gas inorganic]]
[[Categoria:Produch quimic domestic]]
[[Categoria:Refrigerant]]
[[Categoria:Gas d'efièch de sarra]]
[[Categoria:Pollucion de l'aire]]