Veire la font de Canal de Panamà

{{Infobox
|tematica=
|carta=
}}
{{omon|Panamà}}
{{1000 fondamentals}}
[[Fichièr:Diagramme du canal de Panamá.png|thumb|upright=1.2|Vista esquematica de l'escorreguda del Canal de Panamà]]
Lo '''Canal de Panamà''' es un [[Canal (via navegabla)|canal]] maritim, que traversa l’[[istme de Panamà]] en [[America Centrala]], en religar l’[[ocean Pacific]] e l’[[ocean Atlantic]]. Sa bastison foguèt un dels projèctes d’[[engenhariá]] mai dificils jamai realizats. Son impacte sul comèrci maritim foguèt grandàs, pr'amor que fa pas pus mestièr per las [[nau]]s de far rota pel [[cap Hòrn]] e pel [[passatge de Drake]], a la punta australa d’[[America del Sud]]. Una nau anant de [[Nòva York]] a [[San Francisco]] pel canal percor 9500&nbsp;km, mens de la mitat dels {{unitat|22500|km}} del viatge per lo cap Hòrn<ref>[http://www.czbrats.com/AmPan/index.htm ''The Americans in Panama''], per William R. Scott, Statler Publishing Company, New York, 1913.</ref>.

Lo concèpte d’un canal a [[Panamà]] remonta a la debuta de sègle XVI, mas la primièra temptativa de bastison comencèt pas qu'en [[1880]], jos l’impulsion [[França|francesa]]. Après lo fracàs d'aquesta temptativa, lo trabalh 
foguèt acabat pels [[Estats Units|Etats Units d’America]] jos la direccion de [[George Washington Goethals|G.W.Goethals]], e lo canal dobriguèt en [[1914]]. La bastison dels 77&nbsp;km del canal se faguèt amb fòrça problèmas, malautiás coma lo [[paludisme]] e la [[fèbre jauna]], o lisaments de terren. Es estimat a {{formatnum:27500}} lo nombre d’obrièrs que se son mòrts pendent la bastison.

Dempuèi sa dobèrtura, lo canal aguèt fòrça succès e contunha d’èsser un punt de passatge estrategic per la navegacion. Cada an, lo canal es percorrut per mai de {{formatnum:14000}} naus carrejant mai de 203 milions de tonas de cargason. Fins a [[2002]], un total de {{formatnum:800000}} naus èran passadas pel canal<ref>[https://web.archive.org/web/20060624100840/http://www.cet.edu/earthinfo/camerica/panama/PCtopic1.html ''The Panama Canal''], d’après Global Perspectives.</ref>. D'òbras d'alargament del canal foguèron aviadas en setembre de 2007 e deurian èsser acabadas en 2014, per daissar passar de naus de pus gròs [[tonatge]].

== Descripcion ==
[[Fichièr:Panama Canal Gatun Locks.jpg|thumb|right|200px|Un [[remorcaire]] del canal, se dirigent cap al costat Cariba, espèra una nau dins la cambra superiora de la resclausa de Gatún.]]

Lo Canal de Panamà religa lo [[Golf de Panamà]], dins l’[[ocean Pacific]], a la [[mar Cariba]] e a l’[[Atlantic]]. La forma de l’[[istme de Panamà]], que serpateja, fa que le canal raja del sud-èst (dempuèi lo Pacific) cap al nòrd-oèst (cap a l’Atlantic). Per evitar tota confusion, las autoritats del canal classan los transits en doas categorias&nbsp;: ''direccion [[nòrd]]'' (del Pacific cap a l'Atlantic) e ''direccion [[sud]]'' (de l'Atlantic cap al Pacific).

Lo canal pòt aculhir de batèus de talhas divèrsas, anant dels [[yacht]]s privats fins a las gròssas [[nau de comèrci|naus de comèrci]]. Los batèus qu'an la pus granda talha admissibla pel canal son designats jos l’apellacion de ''[[Panamax]]''&nbsp;; un nombre creissent de naus despassa aquesta talha: son sonats ''post-Panamax''. En mejana una traversada del canal per un cargo dura aperaquí nòu oras. En 2005, {{formatnum:14011}} naus prenguèron lo canal per un tonatge total de 278,8 milions de tonas, siá una mejana de 40 naus per jorn<ref name="acptraffic">{{pdf}} [https://web.archive.org/web/20051201144112/http://www.pancanal.com/eng/maritime/reports/table01.pdf ''Trafic del Canal de Panamà&nbsp;— annadas fiscalas 2002-2004''], Autoritat del Canal de Panamà.</ref>.

== Referéncias ==
<references />

[[Categoria:Canal]]
[[Categoria:Geografia de Panamà]]