Veire la font de Botswana

{{Infobox_País
|carta=cap
|nom_local=''<small>Republic of Botswana<br />Lefatshe la Botswana</small>''
|lenga=
|nom_occitan=
|de=
|imatge_bandièra=Flag of Botswana.svg
|ligam_bandièra=Bandièra de Botswana
|imatge_blason=Coat of arms of Botswana.svg 
|ligam_blason=Escut de Botswana
|imatge_mapa=Location Botswana AU Africa.svg
|devisa=
|lengas= [[tswana]], [[anglés]]
|capitala=[[Gaborone]]
|coordenadas_capitala={{coord|24|38|S|25|54|E|type:city}}
| ligam_vilas=Gaborone
| títol_mai_granda_vila=Mai granda vila
| mai_granda_vila=[[Gaborone]]
|tipe_govèrn=[[Republica]]
| títols_dirigents=  [[Lista dels presidents de Botswana|President]]
| noms_dirigents= [[Mokgweetsi Masisi]]
|superfícia_reng=46
|superfícia_totala={{formatnum:581 726}}
|percentatge_aiga={{unitat|2,2|%}}
|populacion_reng=145
|populacion_totala={{formatnum:2 098 018}}
|populacion_annada=2012
|densitat=3.6
|tipe_independéncia=declarada
|país_independéncia= del [[Reialme Unit]]
|data_independéncia=[[30 de setembre]] de [[1966]]
|païses frontalièrs=
|gentilici= 
|IDH_annada=
|IDH= 
|IDH_categoria=
|IDH_reng=
|còde_país=BW
| moneda =[[Pula (moneda)|Pula]]
| còde_moneda=BWP
|fus_orari=+2
|imne_nacional=''[[Fatshe leno la rona]]''
|domeni_internet=[[.bw]]
|indicatiu_telefonic=267
| organizacions_internacionalas=
}}
'''Botswana''', oficialament la '''Republica de Botswana''' (pronóncia occitana: {{AFI|[botˈswana]}}), es un [[estat sobeiran|país]] d'[[Africa Australa]] sensa accès a la [[mar]] limitat per [[Sud-Africa]] au sud e au sud-èst, [[Namibia]] a l'oèst, [[Zambia]] au nòrd e [[Zimbabwe]] au nòrd-èst. A una superficia de {{formatnum:581730}} km² e una populacion d'aperaquí dos milions d'abitants (2010). Es principalament poblat per lei [[Tswana|Tswanas]] e sa [[capitala]] es [[Gaborone]]. La màger part de son territòri es situat dins lo [[Desèrt de Kalahari]] e lei condicions climaticas li son aridas ò semi-aridas. La formacion d'aqueu territòri comencèt a la fin dau sègle XIX amb l'establiment dau [[protectorat]] de [[Bechuanaland]] per lei [[Reialme Unit|Britanics]]. En causa de la manca de ressorsas, la colonizacion li foguèt limitada e entre leis annadas 1920 e 1960, lo protectorat aguèt mai e mai d'autonòmia. En 1964, un acòrd amb lei Britanics permetèt l'independéncia dau país en 1966. La descubèrta de jaciments importants de [[diamant|diamants]], lo mantenement d'institucions [[democracia|democraticas]] e la quasi abséncia de corrupcion favorizèron l'estabilitat politica e lo desvolopament economic. Au començament dau sègle XXI, la populacion botswanesa es ansin entre lei pus ricas dau [[continent]] [[Africa|african]].

Lo gentilici es '''botswanés, esa'''.

== Geografia ==

=== Geografia fisica ===

[[File:Botswana physical map.svg|thumb|right|Topografia de Botswana.]]
[[File:Kalahari Desert and Kalahari Basin map.svg|thumb|right|Extension dau desèrt de Kalahari (arange sorn) e de sei regions perifericas (arange clar).]]

Botswana es un [[estat sobeiran|país]] de {{formatnum:581730}} km² principalament format per de plans valonat situats entre 500 e {{formatnum:1500}} m d'[[altitud]]. Lo pus important es un plan centrau que son altitud es generalament superiora a {{formatnum:1000}} m. Lei montanhas principalas son de còlas situadas dins lei regions oèst e sud-èst dau plan centrau que son [[altitud]] es l'objècte de debats. La cima pus auta serà [[Monalanong Hill]] ({{formatnum:1494}} m ?) mai doas autrei [[montanha|montanhas]], [[Otse Hill]] ({{formatnum:1491}} m ?) e [[Tsodilo Hills]] ({{formatnum:1489}} m ?), son de còps citadas en plaça. 

En fòra dau plan centrau, lei relèus principaus son de bacins fluviaus. A l'èst, si situa la vau auta dau bacin dau [[riu]] [[Limpopo]] qu'es la region pus bassa dau territòri botswanés e son relèu pus cavada. Au nòrd, si situa la zòna de depression formada per lo bacin d'[[Okavango]]. Es una region plana ont unei rius si dispersan, subretot [[Okavango]], formant un [[palun]] de {{formatnum:18000}} km². Enfin, au sud-oèst, si troban unei vaus fluviaus cavadas per de rius secs que fan partida dau bacin d'Aurenja.

Enfin, 70% dau territòri de Botswana es ocupat per lo [[Desèrt de Kalahari]]. Es un ensems de còlas [[ròca|rocassós]] e de [[palun|paluns]] salats secs. Aquelei regions [[desèrt|deserticas]] cuerbon principalament ansin lo centre, l'oèst e lo sud-oèst. Son enviroutadas per de regions semi-deserticas que fan partida dau [[bacin de Kalahari]] e que cuerbon la totalitat dau país levat dau bacin de [[Limpopo]].

=== Clima ===

[[File:Botswana - Clima (classificacion de Koppen).png|thumb|Clima de Botswana segon la classificacion de Koppen.]]

Situat dins la zòna tropicala de l'emisfèri sud e, per la màger part de son territòri, dins lo bacin dau [[Desèrt de Kalahari]], Botswana a un clima subtropicau sec marcat per una sason umida corta, una sason totalament seca d'abriu a octòbre dins lo sud e d'abriu a novembre dins lo nòrd, a una [[temperatura]] moderada per l'[[altitud]] e a de vents fregs de mai a aost. Ansin, la màger part dau país es desertica dins lo sud-oèst e lo centre e semidesertica dins lo rèsta dau país. Leis estius son relativament cauds amb una temperatura mejana de 26°C e leis ivèrns son pus fregs amb una mejana egala a 14°C.

=== Demografia ===

Botswana aviá en 2011 una populacion d'environ 2,024 milions d'abitants. Sa creissença èra importanta car lo país teniá solament 1,326 milions d'abitants en 1991 e 1,681 en 2001. Coma la màger part dei país [[Africa|africans]], èra una populacion fòrça jova amb una esperança de vida de 60,9 ans e formada de 32,6% de 0-14 ans e de 63,4% de 15-64 ans. L'urbanizacion agantava 60% e èra tanben en aumentacion rapida (+2,5%/an). Dins aquò, Botswana èra tocat per l'epidemia de [[SIDA]] que li causava aperaquí {{formatnum:11000}} mòrts cada an en causa d'un taus important (23,9%) de la populacion qu'es seropositiva. Aquò entraïnava pas de demenicion de la populacion car le taus de feconditat èra important mai aviá d'efèctes negatius sus l'esperança de vida. En mai de son nombre aut de naissenças, la demografia bostwanesa èra tanben sostenguda per l'arribada regulara de refugiats venguts de [[Zimbabwe]].

Totjorn en 2011, lei vilas principalas èran situadas dins lei regions orientalas dau país dins la vau de [[Limpopo]]. La [[capitala]], [[Gaborone]], formava l'aglomeracion pus gròssa amb mai de {{formatnum:421000}} abitants. [[Francistown]] ({{formatnum:150000}} abitants dins son aglomeracion), [[Molepolole]] ({{formatnum:67500}} abitants), [[Maun]] ({{formatnum:55800}} abitants) e [[Selebi-Phikwe]] ({{formatnum:52000}}) èran leis autreis aglomeracions importantas. 

La màger part de la populacion (79%) èra formada per l'[[etnia]] [[Tswana]] installada dins la region dempuei 1600. Forman tanben de minoritats etnicas en [[Namibia]] e dins lo nòrd de [[Sud-Africa]]. Lei [[Kalangas]] formavan la premiera minoritat (11%). Vivián entre Botswana e [[Zimbabwe]] (ont èran tanben minoritaris). S'installèron dins aquela region après una tièra de migracions lòngas dins lo sud d'[[Africa]]. Li foguèron liats a unei reiaumes mai sei dinastias si son devesidas entre divèrsei principats locaus. Lei [[Sans]] (3%), lei [[Kgalagadi]] (3%) e lei Blancs eissits de colons europèus (3%) compausavan lei tres autrei grops minoritaris importants dau país. Lei premiers èran un pòble indigèn que sembla installat dins la region de Kalahari dempuei la [[Preïstòria]]. Lei segonds semblan tanben un pòble dau [[desèrt]] mai seis originas son mens conegudas. Enfin, lei Blancs son subretot installats dins lei vilas pus importantas.

=== Lengas ===

[[File:Botswana - Lengas.png|thumb|Esquèma generau dei lengas de Botswana.]]

La [[lenga oficiala]] de Botswana èra l'[[anglés]]. Pasmens, èra la lenga principala de solament de 2,1% de la populacion. Dins lei comunicacions de la vida vidanta, s'utilizava en plaça un vintenau de lengas indigènas generalament d'origina [[Lengas bantos|banto]]<ref>Leis excepcions principalas son lei lengas parladas per lei Sans. Li a tanben quauquei communautats que parlan [[afrikaans]].</ref>. La pus importanta èra lo [[setswana]] qu'èra la lenga dei [[Tswana|Tswanas]]. Èra la lenga principala de 79% de la populacion e èra considerada coma la lenga nacionala dau país. 

Leis autrei lengas frequentas au sen de la populacion bostwanesa èran tanben de lengas restacadas a una etnia especifica. L'[[ikalanga]] èra la lenga premiera de 7,9% deis abitants e lo [[sekgalagadi]] de 2,8%. Leis autrei lengas èran parladas per de fraccions feblas que representavan environ 9% de la populacion.

=== Religion ===

La libertat religiosa es assegurada per la constitucion. En 2001, 71,6% de la populacion èra [[cristianisme|crestiana]], 6% practiva una religion tradicionala dicha [[badimo]], principalament centrat sus un culte dei mòrts, e 1,4% aviá una [[religion]] fòrça minoritària au sen de la societat bostwanesa coma l'[[islam]] ò l'[[indoïsme]]. 20,6% deis abitants declaravan aver ges de religion. Lei crestians èran principalament devesits entre unei corrents [[protestantisme|protestants]] diferents. Lei pus importantas èran l'[[anglicanisme]], lo [[metodisme]] e lei [[glèisa]]s gropant au sen de l'Union de la Glèisa Congregacionnau d'Africa dau Sud. Pasmens, li aviá d'autrei brancas  coma lo [[luterianisme]] ò lo [[mennonisme]] e existiá pereu una minoritat [[catolicisme|catolica]]. En mai d'aquò, lei practicas religiosas eissidas dei rites tradicionaus badimos avián una influéncia importanta au sen dei crestians botswanés.

== Istòria ==

[[File:Tsodilo rock paintings 1.jpg|thumb|right|Pinturas preïstòricas dei [[Tsodilo Hills]].]]

La region de Botswana es poblat dempuei la Preïstòria per de populacions de caçaires-culheires khoisans coma va mòstra lei pinturas ancianas de la region dei [[Tsodilo Hills]] que son datadas d'aperaquí {{formatnum:20000}} ans. Lo clima desfavorable ais activitats agricòlas favorizèt lo mantenement d'aqueu mòde de societat dins lei regions aridas ò semi-aridas de Kalahari. Li foguèron a l'origina dau pòble actuau dei [[San|Sans]]. En revènge, dins lei zònas pus umidas a l'èst, permetèt l'aparicion d'una societat basada sus lo norrigatge. Leis interaccions entre caçaires-culheires e norriguiers èran generalament conflictualas.

A partir dau milleni I avC, lei populacions bantos comencèron de migrar lentament en direccion dau sud d'[[Africa]]. Formavan una societat fòrça ierarquizada basada sus lo norrigatge e sus un ret de vilatges. La fondacion de vilatges novèus a partir de colons quitant un vilatge tròp poblat foguèt lo motor d'aquela expansion que necessitava tanben de luchar còntra lei caçaires-culheires e lei norriguiers khoisans. Lei premiers foguèron chaplats d'un biais sistematic dins lei regions favorablas a l'alimentacion dei tropèus. La destinada dei segonds foguèt variabla e evolucionèt entre lo chaple, la captura coma esclaus ò l'assimilacion. Pauc a pauc, fins au sègle XIX, lei regions orientalas dau Botswana actuau foguèron donc poblats per de Bantos, subretot de [[Tswana|Tswanas]], mentre que de pòbles khoisans de caçaires-culheires, principalament lei [[San|Sans]], si mantenguèron dins lei regions pus ostilas dau bacin de Kalahari.

Vèrs la fin dau sègle XIX, lo país dei Tswanas comencèt d'interessar lei [[Reialme Unit|Britanics]]. D'efèct, [[Cecil Rhodes]] s'inquietava de l'expansionisme possible dei dos estats boers en formacion dins lo nòrd-oèst de l'estat sud-african modèrne. En 1885, per lei blocar e lei contornejar, obtenguèt dau govèrn de [[Londres]] lo drech d'installar de colons britanics au nòrd de Limpopo e d'establir de protectorats amb lei caps africans locaus. Lo protectorat de Bechuanaland foguèt creat sus la mitat nòrd dau país de Tswana dins aquel encastre tre 1885. Correspond alora au territòri actuau de Botswana sensa la region dau Palun d'Okavango que fèt partida d'un ensems important de territòris (amb lei [[Zimbabwe]] e [[Zambia]] modèrnes) administrats gràcias a una carta reiala per la [[British South Africa Company]] (BSAC) fondada en 1889 per Rhodes. La mitat sud foguèt integrada au sen de Sud-Africa. Enfin, entre 1885 e 1890, lei frontieras amb lo Sud-Oèst African (la [[Namibia]] actuala) colonizat per leis [[Alemanha|Alemands]] foguèron definidas.

[[File:Africa Australa - Colonizacion vèrs 1898.png|thumb|Colonizacion de l'Africa Australa vèrs 1898.]]

En causa de l'abséncia de ressorsas importantas, la colonizacion demorèt limitada. En 1910, Londres s'engatjèt a integrar pauc a pauc lei protectorats britanicas dau sud d'Africa (Bechuanaland, [[Basutoland|Lesotho]] e [[Swaziland]]) au sen de l'Union Sud-Africana. Pasmens, lo desvolopament dau regime d'[[apartheid]] entraïnèt l'ajornament d'aqueu projècte que foguèt finalament jamai realizat. Au contrari, si desvolopèron d'institucions localas. Dos conseus consultatius representant leis Africans e leis Europèus foguèron creats en 1920. Puei, una lèi reconoissèt en 1934 lei lèis e lo poder dei tribüs. Enfin, un conseu, comun african e europèu, foguèt creat en 1951 qu'entraïnèt l'adopcion d'una constitucion en 1961. En 1964, lo Reiaume Unit acceptèt l'eleccion democratica d'un govèrn autonòm e, en 1965, l'administracion de Bechuanaland foguèt transferida de [[Mafeking]] (en Sud-Africa) vèrs la vila novèla de Gaborone que venguèt la [[capitala]]. La mema annada, una [[constitucion]] novèla foguèt adoptada que permetèt lo debanament d'eleccions generalas e l'independéncia de Botswana lo 30 de setembre de 1966.

[[Seretse Khama]], fondator dau [[Botswana Democratic Party]] (BDP) e negociator important dau procès d'independéncia, foguèt elegit president. Va demorèt fins a sa mòrt en 1980. Adoptèt una politica prudenta condamnant l'[[apartheid]] mai refusant de rompre amb [[Sud-Africa]] en causa de l'importanta minoritat de Tswanas trabalhant sus lo territòri de son vesin dau sud. A partir de la fin deis annadas 1960 e dau començament deis annadas 1970, la descubèrta de jaciments importants de [[diamant|diamants]] permetèt de sostenir lo desvolopament dau país. Enfin, Khama respectèt la constitucion permetent de renfòrçar leis institucions democraticas botswanesas.

Sei successors foguèron [[Ketumile Masire]] (1980-1998), [[Festus Mogae]] (1999-2008) e son fiu [[Seretse Ian Khama]] (dempuei 2008) que gardèron sa politica conservatritz e nacionalista. Totei èran ò son eissits dau BDP que demora lo premier partit dau país dempuei l'independéncia. Capitèron de sostenir la creissença economica dau país gràcias au respèct dau sistèma democratic e a la perseguida dau desvolopament dei ressorsas minieras botswanesas. Pasmens, dempuei la fin dau sègle XX, lo país dèu faciar l'epidemia de SIDA que tocava 23,9% de la populacion en 2013.

== Organizacions politicas e territòrialas ==

=== Organizacion generala dei poders ===

[[File:BotswanaParliament.jpg|thumb|right|Intrada dau Parlament de Botswana.]]

En 2014, Botswana èra una [[republica]] de regime presidenciau multipartita. Lo [[poder executiu]] èra tengut per lo president qu'es tanben lo cap dau [[govèrn]], lo [[poder legislatiu]] èra tengut per lo president e per lo [[parlament]] e lo poder judiciari èra tengut per una Cort Auta independenta. Au contrari de totei leis autreis estats africans actuaus, leis institucions democraticas foncionavan normalament e lei drechs umans fondamentaus èran respectats dempuei l'independéncia de 1966.

Leis eleccions generalas si debanan cada cinc ans. Lo Parlament es format d'una chambra unica que teniá 57 membres en 2007 (53 elegits au sufragi universau dirèct e 4 nomats). Lo president es elegit per aquelei deputats e lei ministres son chausits au sen d'elei. Existisse pereu una Chambra dei caps qu'es una assemblada consultativa formada per lei tribüs dau país. Sa consultacion es obligatòria per totei lei projèctes de lèis susceptibles regardant dirèctament la vida tribala.

Lo sistèma judiciari es dirigit per una Cort Auta qu'es l'instància suprèma per leis afaires civius e criminaus. Sei jutges son nomats dirèctament per lo president. Leis afaires pòdon èsser jutjadas segon lei tradicions tribalas dins de tribunaus dirigits per lei caps de tribüs ò segon lo drech formau d'inspiracion [[Reialme Unit|britanic]]. La [[pena de mòrt]] èra totjorn aplicada en 2014 per lei crimes pus grèus<ref>Lei murtres amb de circonstàncias agravantas son lei cas pus frequents. Dempuei 1966, li a generalament entre una e doas execucions anualas.</ref>.

=== Organizacion territòriala ===

Lo territòri botswanés es devesit entre 9 districtes ruraus e 6 districtes urbans. Son dirigits per d'autoritats localas elegidas. Lei pus importants son a son torn devesits entre de sota-districtes.

=== Simbòls nacionaus ===

Botswana a un drapèu, un blason, un imne e una devisa oficiaus. Lo drapèu foguèt adoptat en 1966<ref>Dins lo corrent dau periòde coloniau, lo territòri aviá ges de drapèus e utilizava l'Union Jack britanic.</ref>. Es format de cinc bendas orizontalas de largor diferenta. Lo blau li representa l'[[aiga]] e la [[plueja]]. Lo [[negre]] e lo [[blanc]] li representavan l'armonia entre lei diferenteis etnias botswanesas e lo [[zèbre]] qu'es un animau simbòl dau país. 

Lo blason de Botswana foguèt tanben adoptat en 1966. Es format d'un camp d'argent amb tres bendas d'azur ondejadas au centre. Representan la fisança dau país dins l'[[aiga]]. Au dessüs, li a tres [[ròda|ròdas]] caneladas que representan l'industria e, en dessota, li a una tèsta de buòu que representa lo norrigatge. Aqueu camp es enviroutat per dos [[zèbre|zèbres]]. Aqueu de senèstra tèn una defensa d'[[elefant]] qu'es lo simbòl de la [[fauna]] botsanesa e aqueu de drecha tèn una espiga de sòrgo qu'es un viure de basa de la populacion. Enfin, dins la partida inferiora, li a una cencha d'azur amb la devisa nacionala (''Pula''). Aquela devisa significa ''Plueja'' en [[occitan]].

Enfin, l'imne nacionau es un cant escrich per [[Kgalemang Tumediso Motsete]] totjorn per l'independéncia de 1966. Es dich ''Fatshe leno la rona''.

<gallery>
File:Flag of Botswana.svg|Drapèu oficiau de Botswana adoptat en 1966.
File:Coat of arms of Botswana.svg|Blason oficiau de Botswana adoptat en 1966.
File:Flag of the President of Botswana.svg|Varianta dau drapèu de Botswana utilizat per lo president.
</gallery>

== Afaires estrangiers e defensa ==

=== Afaires estrangiers ===

Botswana fa partida deis organizacions internacionalas e regionalas principalas de sa region coma l'[[ONU]] ò l'[[Union Africana]]. A d'acòrds economics amb leis estats vesins, especialament amb [[Sud-Africa]] qu'a una influéncia fòrça importanta dins leis afaires economics dau país. Pasmens, son sistèma demoratic li permet d'èsser pròche deis estats dau blòt occidentau, especialament leis [[Estats Units d'America]] que sostènon unei programas de desvolopament ò de formacion, e de mantenir de relacions bònas amb lo blòt sovietic<ref>Per exemple, Botswana participèt ai Jòcs Olimpics de Moscòu en 1980.</ref> que son a l'origina de relacions amicalas amb la [[Russia]] actuala que participa a de programas de cooperacion principalament dins lo domeni de l'educacion.

La relacion amb [[Sud-Africa]] es primordiala en causa de l'importància economica d'aqueu país per Botswana. Ansin, durant lo periòde d'[[apartheid]], lo [[govèrn]] botswanés deguèt mantenir un equilibri precari entre son sostèn ai movements anti-apartheid e la necessitat de mantenir sei liames economics amb [[Pretoria]]. En 1994, la fin dau regime d'apartheid e la formacion d'una democracia en [[Sud-Africa]] permetèt l'establiment de relacions oficialas entre lei dos país. Puei, divèrseis acòrds de cooperacion economic foguèron signats dins leis annadas 1990 e 2000. Favorizan lo desvolopament economic botswanés mai renfòrçan tanben la dependéncia dau país a respèct de Sud-Africa.

[[Zimbabwe]] representa l'autra question regionala importanta per Botswana en causa dei dificultats economicas recurrentas d'aqueu país. D'efècte, entraïnan de movements de populacion importants en direccion dau territòri botswanés. Gaborone assaia donc de sarrar sa frontiera amb son vesin per limitar lo risc de destabilizacion de sei regions orientalas. Li a pereu una cooperacion importanta amb [[Sud-Africa]] sus aqueu subjècte car Pretoria dèu faciar un problema similar.

=== Fòrças armadas ===

[[File:2 BDF soldiers on raid in Bakaara Market 1993-01-30.JPEG|thumb|Soudats botswanés en [[Somalia]] en 1993.]]

Lei fòrças armadas de Botswana foguèron creadas en 1977 per defendre la sobeiranet dau país dins un contèxte regionau de tensions marcat per lei conflictes de [[Sud-Africa]], de [[Namibia]] e de [[Rodèsia del Sud|Rodèsia dau Sud]]. Lo recrutament es basat sus lo volontariat e l'objectiu es de tenir una fòrça modèrna (a respèct deis autreis armadas africanas) e entraïnada per dissuadir una ataca ò intervenir rapidament per reglar una crisi. En 2012, Botswana teniá {{formatnum:8150}} militars devesits entre una fòrça terrèstra e una fòrça aeriana amb un budget representant 2,31% dau [[PIB]]. L'ajuda estatsunidenca li èra fòrça importanta. L'equipament terrèstre es generalament leugier mai permet una mobilitat importanta e l'equipament d'una bregada blindada, de tres bregadas d'infantariá (una mecanizada e doas motorizadas), de doas bregadas d'artilhariá, d'un batalhon d'engèni, de quatre batalhons independents e d'un batalhon anti-aerian<ref>Leis efectius d'aqueleis unitats son pus feblas que dins la màger part deis armadas actualas.</ref>. Lei fòrças aerianas son equipadas d'un quinzenau d'avions de combat, de 17 avions de transpòrt, d'un desenau d'elicoptèrs principalament destinats au transpòrt e de 3 drones.

Aquelei fòrças participèron a ges de conflicte sus lo territòri botswanés onte foguèron utilizadas mai d'un còp per ajudar de populacions victimas d'una catastròfa naturala importanta ò per luchar còntra lo [[braconatge]]. En revènge, d'unitats participèron au conflicte somalian en 1993 e a l'intervencion d'unei país dau sud d'[[Africa]] per luchar còntra lo còp d'estat [[Lesotho|basuto]] de 1998-1999.

== Economia ==

Lo [[PIB]] botswanés èra egau a 15,53 miliards de dolars en 2013 siá aperaquí {{formatnum:7400}} $/ab. Dempuei son independéncia, lo país conoissèt una creissença economica importanta (+9%/an entre 1966 e 1999) que, segon l'ONU, li permetèt de quitar lo grop dei estats paures per venir un país de revengut intermediari. Lei finanças de l'estat èran tanben bònas amb de resèrvas fòrça importantas de devisas estrangieras e un dèute feble. Pasmens, aqueu desvolopament economic demora fòrça dependent de la produccion de [[diament|diamants]]<ref>En 2009, la demenicion de la demanda mondiala de diamants entraïnèt una tombada brutala dau PIB.</ref> e es menaçat per l'epidemia de [[SIDA]]. De mai, lo país despend de [[Sud-Africa]] per seis importacions (74% en 2004, compres 70% de son energia).

En 2012, l'[[agricultura]] representava 1,9% dau PIB, l'industria 35,7% e lei servicis 62,4%. L'agricultura es principalament formada de recòltas de subsisténcias (sorgò, milh...) en causa de la manca de regions drudas. D'efèct, en 2012, solament 0,7% dau territòri èra considerat coma lauradís e 90% de la consumacion de cerealas èran importats. Leis abitants dei zònas ruralas despendon ansin generalament dei membres de sa familha que trabalhan dins l'industria ò dins lei zònas urbanas. En revènge, lo [[norrigatge]] demora una activitat importanta en causa de son prestigi istòric dins la societat botswanesa amb mai de dos milions d'animaus.

L'industria miniera èra lo centre de l'economia de Botswana gràcias ai ressorsas naturalas importantas de son territòri. D'efèct, es lo premier productor mondiau de [[diamant|diamants]] dempuei leis annadas 1980. Divèrsei projèctes d'extension dei minas actualas ò de duberturas d'esplechas novèlas son menats. De mai, de jaciments importants de [[carbon]], de [[niquèl]], de [[coire]] e de [[soda]] son esplechats. Gràcias a l'estabilitat politica dau país, certanei companhiás internacionalas an tanben installat d'usinas sus son territòri.

Enfin, lo [[torisme]] es vengut un sector important de l'economia nacionala (12% en 2012) gràcias a la fauna rica dau país, especialament aquela de la region dau Palun d'Okavango. De programas son pauc a pauc desvolopats per estendre la proteccion de la fauna e favorizar l'arribada de toristas.

== Cultura ==

=== Pintura ===

La pintura botswanesa modèrna es pauc coneguda. En revènge, li a unei pinturas preïstòricas dins la region dei [[Tsodilo Hills]] que foguèron dessenhadas vèrs {{formatnum:20000}} avC. Representan subretot d'animaus e de scenas de caça.

=== Musica ===

Botswana a una musica rica gràcias a sa diversitat etnica, a l'importància d'aquel art au sen dau sistèma educatiu e a la volontat deis autoritats de desvolopar d'estiles musicaus nacionaus. Dins aquò, au començament dau sègle XXI, la màger dei musicas popularas botswanesas èran inspirats per [[Sud-Africa]], leis [[Estats Units d'America]], [[Eupòpa]] ò d'autreis estats africans.

La musica tradicionala botswanesa es principalament basada sus lo cant. L'utilizacion d'instruments li es occasionala mai existisse una gamma larga que van dei percussions ([[moropa]]) ai còrdas ([[setinkane]], [[segankure]]). Pasmens, dins lo corrent de la segonda mitat dau sègle XX, si desvolopèt unei corrents musicaus coma lo hip-hop, lo rap, lo metal, lo rock ò lo kwasa kwasa que son dirèctament inspirats per leis estiles internacionaus majors.

=== Literatura ===

Lo territòri botswanés e sei païsatges foguèron una fònt d'inspiracion per uneis autors anglosaxons dins lo corrent dau sègle XX coma [[Alexander McCall Smith]], [[Susan Williams]] ò [[Caitlin Davies]]. Pasmens, dempuei l'independéncia, lo país a una literatura pròpria fòrça activa amb d'autors que pòdon aprofichar lo raionament internacionau de l'[[anglés]] per obtenir una fama internacionala. La màger part d'aqueleis escribans, coma [[Unity Dow]] per exemple, an tanben un ròtle important dins lei debats politics sus la societat dau país.

== Liames intèrnes ==

== Bibliografia ==

== Nòtas e referéncias ==
<references/>

{{Païses d'Africa}}