Veire la font de Bodisme

{{Dialècte Lengadocian}}
{{1000 fondamentals}}

[[Fichièr:Bodnath, Katmandu in 1996.jpg|thumb|right|300px|Temple de Bodnath a Katmandó en [[Nepal]]]]

Lo '''bodisme''' es la [[religion]] mas tanben la [[filosofia]] basada suls ensenhaments de [[Siddharta Gautama]] (que venguèt [[Boda|Buddha]]).
Es una religion [[non-teista]] que les ensenhaments fondamentals son las [[Quatre Nòblas Vertats]] e lo [[Nòble Camin Octuple]]. La tòca ultima de l'ensenhament bodista es la realizacion del [[nirvana]].

Aquesta religion espeliguèt en [[Índia]], coma refòrma de l'indoïsme al sègle V abans [[Jèsus Crist]] e s'escampilhèt cap a l'[[Asia]] [[Asia Centrala|Centrala]], [[Tibet]], [[Sri Lanka]], l'Asia del Sud-Èst, [[China]], [[Corèa]] e [[Japon]]. Es vengut lo bodisme, a l'ora d'ara, una religion (o almens un biais de viure) relativament populara en Occident. Lo bodisme es pas una religion monolitica, se distinguís tres escòlas majoras: [[Bodisme theravada|theravada]], [[Bodisme mahayana|mahayana]] e [[vajrayana]].
S'estima que son mai de 500 000 000 los bodistas dins lo mond en 2015.

== <big>Istòria</big> ==
=== Naissença ===

Lo bodisme es nascut en Índia e foguèt fondat per [[Siddharta Gautama]]. 

Se coneís pas exactament la data de naissença de Siddharta Gautama. Tradicionalament se dòna - 563 mas aquela data es pro contestada. Nasquèt a [[Lumbini]] dins una familha rica e aguèt la revelacion de sa mission a [[Bodh Gaya]]. Son ensenhament s'espandiguèt rapidament e, a sa mòrt, i aviá ja de nombroses seguidors de sa doctrina.
Pauc après sa mòrt, en 483 ab. Jèsus Crist, lo primièr concili, lo [[parinirvāṇa]], se tenguèt.
[[File:Bodhitree.jpg|thumb|Bodhitree| Arbre plantat al lòc que lo [[Boda]] i aguèt la Revelacion pel primièr còp, vila de [[Bodh Gaya]]]]

=== Lo bodisme presectarian ===
Lo bodisme presectarian constituís la primièra  fasa del bodisme. Comencèt après la mòrt de Boda e durèt un pauc mai d'un centenat d'annadas. Pendent aquest periòde, de libres fondamentals foguèron escriches: lo [[Vinaya Pitaka]] e los quatre principals [[Nikayas]] o [[Agamas]].

=== Lo bodisme sectarian ===
Pauc après lo segond concili, que se debanèt al sègle IV ab. Jèsus Crist, segon la tradicion [[pali]] del [[Dipavamsa]], l'esquisma apareguèt. La tradicion [[savarstivada]] plaça l'esquisma mai tard, del temps de l'emperaire [[Ashoka]].
Dos clans s'acarèron: los [[Sthaviras]] e los [[Mahāsāṅghikas]].
Los Sthaviras donèron naissença a mai d'una escòla, demest las qualas l'escòla [[Theravāda]].

=== La primièira expansion internacionala ===

A partir de 250 ab. J.-C., lo bodisme se difusa delà [[Índia]]. Lo [[bodisme theravada]] ajonh [[Asia Centrala|l'Asia Centrala]] (dusca [[Xinjiang]]) e [[Asia del Sud-Èst|l'Asia del Sud-Èst]] (dusca [[Bali]]). En [[Índia]] s'acara amb l'indoïsme que tornarà èsser la religion dominanta après lo sègle XII.
En [[Afganistan]] e dins la regions vesinas d'aquest país, lo bodisme se desvolopa sos una fòrma sincretica, nomenada [[grecobodisme]] ( -250 a + 600).
En Asia Centrala, lo [[bodisme de la rota de la seda]] (- 250 a + 700) se desvolopa parallelament.
Lo theravada se desvolopa tanben en China a partir de - 100 mas serà remplaçat per lo Mahayana après l'an 600.
[[File:Asoka Kaart.png|thumb|left|[[Proselitism]] bodist del temps de l'emperaire [[Ashoka]] (260–218 BCE).]]

=== Lo grand declin del theravada ===
L'espandiment del theravada prenguèt fin a partir del sègle V.
Dins totas las regions occidentalas a Índia declinèt e desapareguèt progressivament. L'arribada de l'islam trobèt un bodisme aflaquit e s'impausèt progressivament. En [[Afganistan]], lo bodisme desapareguèt gaireben completament al sègle XII.
Çaquelà, a [[Sri Lanka]] e en [[Asia del Sud-Èst]] se mantenguèt.

=== Declin e expansion internacionala del mahayana ===
Lo [[Bodisme mahayana|mahayana]] venguèt l'escòla dominanta d'Índia entre 500 e 700 de nòstra èra. S'espandiguèt parallelament en [[China]] que i remplacèt lo theravada. 
Pasmens, après 700, es lo [[vajrayana]] que s'impausèt en Índia e que se difusèt tanben a Tibet e demest los Mongòls. Aquest triomfe del vajrayana durèt pas gaire vist que Índia venguèt tornarmai indoïsta après lo sègle XII. Dins qualques regions ( Bengal...) es l'islam que s'impausèt sul bodisme.
Lo [[Bodisme mahayana|mahayana]] coneguèt çaquelà un brave reviscòl en Asia de l'Èst ( [[China]], [[Corèa]], [[Japon]]) que s'i installèt d'un biais duradís. Es dins aquestas regions que lo bodisme foguèt mai creatiu entre 1200 e uèi. Diversas escòlas ( [[Zen]], [[Chán]], [[Tiantan]], [[Tendai]]...) se desvolopèron. Lo theravada aguèt un dinamisme mendre e lo bodisme desapareguèt tanben d'[[Indonesia]] e de [[Malàisia|Malàisia]] après lo sègle 15.
[[File:Buddhist Expansion.svg|thumb|right|320px|Expansion del bodisme, de la region de naissença en ĺndia (irange), dusca las regions bodistas uèi(jaune fosc), e las regions que bodisme occupèt tanben provisariament (jaune clar). Mahayana (sageta roja), Theravada (sageta verda), e Tantric-Vajrayana (sageta blava).]]

Als sègles XX e XXI, lo bodisme s'es internacionalizat amb l'aparicion de minoritats bodistas en expansion dins mantuns países gràcias a l'immigracion de populacions bodistas. Per exemple, [[Austràlia]] a una minoritat de 2,5% de bodistas, los [[Estats Units d'America|Estats Units]] an gaireben 2 500 000 bodistas.
I a de conversions al bodisme dins de países ( esp. occidentals) que foguèron pas jamai bodistas.

== <big>Doctrina</big> ==
Lo bodisme es sortit de l'indoïsme e, per aquesta rason, a servat e eiretat de nombroses concèptes indoïstas coma la [[reincarnacion]], lo [[karma]], lo [[samsara]]...
La refòrma bodista respond a una volontat de salir del camin òrb de la liberacion indoïsta. La revelacion del [[Boda]] passa d' en primièr per la [[Via Mejana]] que defugís los excèsses de la [[mortificacion]] e de l'[[ascèsi]] pròpris a l'indoïsme. A la seguida d'aquesta [[revelacion]], lo Boda desvolopa una [[ontologia]] de l'existéncia, las [[Quatre Nòblas Vertats]] e un camin de seguir per obténer la liberacion, lo [[Nòble Camin Octuple]].

=== [[Quatre Nòblas Vertats]] ===

1. [[Dukkha]]: tota existéncia es impregnada de patiment, de pena, de frustracion davant la caducitat d'un mond en constant cambiament. Tot es essencialament fugidís.

2. [[Samudaya]]: l'origina del patiment se tròba en la desirança de viure, en la set d'accion, de plaser, de possession.

3. [[Nirodha]]: lo patiment se suprimís en anequelissent la set de viure, de gaudir, d'agir. L'extirpacion radicala dels desirs e de las passions nos mena a una serenitat e a una tranquillitat absoludas. Es lo [[nirvana]].

4. [[Aria stanga marga]] o [[Nòble Camin Octuple]]: lo camin que mena al nirvana es lo nòble camin dels uèch passes. Lo que lo seguís s'apropria de l' illuminacion.

=== [[Nòble Camin Octuple]] ===
{| class="wikitable"
|-
! style="background:#eee; text-align:center;" | Division'''!! style="background:#eee; text-align:center;" |Factors del Camin Octuple!! style="background:#eee; text-align:center;" |Factors aquesits
|-
| style="background:#cff;" rowspan="2" | Saviesa (sanscrit: ''[[prajñā]]'', pāli: ''paññā'')|| style="background:#cff;" |1. [[Vista drecha]] || style="background:#cff;" |9. [[Saber superior]]
|-
| style="background:#cff;" | 2. [[Intencion drecha]] || style="background:#cff;" |10. [[Liberacion superiora]]
|-
| style="background:#cfc;" rowspan="3" | Conduita etica (sanscrit: ''[[śīla]]'', pāli: ''sīla'')|| style="background:#cfc;" |3. [[Paraula drecha]] || style="background:#cfc;" |
|-
| style="background:#cfc;" | 4. [[Accion drecha]] || style="background:#cfc;" |
|-
| style="background:#cfc;" | 5. [[Vida drecha]] || style="background:#cfc;" |
|-
| style="background:#fc9;" rowspan="3" | Concentracion (sanskrit e pāli: ''[[samādhi]]'') || style="background:#fc9;" |6. [[Esfòrç drech]]|| style="background:#fc9;" |
|-
| style="background:#fc9;" | 7. [[Atencion drecha]] || style="background:#fc9;" |
|-
| style="background:#fc9;" | 8. [[Concentration drecha]] || style="background:#fc9;" |
|-
|}

=== Los Quatre [[Brahmavihāras]] ===
Los Quatre Bramavihara ( o los quatre immesurables) representan un ideal de pensada que deu demorar coma un modèl per las relacions umanas.

1. Benvolença, amistança

2. Compassion

3. Jòia

4. Equanimitat
=== Natura de l'existéncia ===
Los savis bodistas an produch mai d'una teoria intellectuala per entendre lo biais de viure lo mond. 

==== Los principis màgers ====
Lo concèpte de liberacion, [[Nirvana (bodisme)|nirvāṇa]], es la tòca del caminament espiritual del bodista. Es legat al concèpte d'[[avidyā]] ( o ignorància) que representa la malpercepcion de la natura de la realitat. Lo que pòt s'extraire de l'illusion e que pòt percebre la natura vertadièra de l'ego e de tots los fenomèns, desvolopa la despassion per los objèctes e se desliura del patiment ([[dukkha]]) e del cicle sensa fin de renaissenças ([[Samsara|saṃsāra]]). Per ajónher aquest objectiu, lo [[Boda]] recomandèt d'agachar las causas coma son caracterizadas per las [[Tres Marcas de l'Existéncia]].

==== Las Tres Marcas de l'Existéncia ====
Segon los ensenhaments del [[Boda]], tota existéncia es condicionada per tres factors indefugibles e inerents a tota vida. La tradicion bodista las nomena: las '''Tres Marcas de l'Existéncia'''.

===== L'impermanéncia =====
L''''impermanéncia''' ([[pali]]: [[anicca]]) es un concèpte fondamental per compréner lo pensada bodista. Tot çò qu'es manifestat es impermanent, inconstant e instable. Tot çò que los senses percebon es dependent de condicions extèrnas. Tota la Creacion es presa dins un flux continú e, en consequéncia, l'ego e las condicions extèrnas son en cambiament constant. Vist que tot es impermanent, s'estacar als objèctes fugidisses es futil e mena al patiment.
===== Lo patiment =====
Lo '''patiment''' ([[pali]]: दुक्ख dukkha; [[sanscrit]] दुःख duḥkha) es un concèpte essencial del '''bodisme'''. Lo tèrme es pro complèxe e podriá èsser revirat de mai d'un biais coma: patiment, dolor, sofrença, inquietud, angoissa, frustacion, misèria. Pasmens son sens s'apropria puslèu de 'abséncia de quietud' (en [[anglés]]: ''disquietud''). Per empedegar que l'òm lisque sus las connotacions negativas de las reviradas e que l'òm considere lo bodisme coma pessimista, mai d'un autor emplega le tèrme '''dukkha''' sens lo revirar.
===== Abséncia de l'ego =====
'''L'abséncia de l'ego''' o lo '''non-se''' ([[pali]]: ''anatta''; [[sanscrit]]: ''anātman'') es lo tresen concèpte de las Tres Marcas. Son sens es que res pòt pas vertadièirament èsser nomenat '''ego''' e que çò que nomenam ego es simplament una construccion de l'esperit.


=== Coproduccion condicionada ===
La doctrina de ''pratītyasamutpāda'', ([[sanscrit]]; [[pali]]: ''paticcasamuppāda''; [[tibetan]]: ''rten.cing.'brel.bar.'byung.ba''; [[Chinés]]: 緣起) jòga un ròtle essencial dins la metafisica bodista. Postula que tots los fenomèns son ligats entre eles per de relacions de causas e consequéncias.

Aquesta doctrina a donat naissença als [[Dotze Nidānas]] que representan lo cicle de las causas dels cicles de reincarnacion. Cadun dels nidānas crea lo seguent.

# [[Avidyā]]: ignorància, esp. ignorància de la natura de la realitat
# [[Saṃskāras]]: formacion, en relacion amb lo [[karma]], e volontat
# [[Vijñāna]]: consciéncia
# [[Nāmarūpa]]: nom e fòrma, esp. per l'èime e lo còs
# [[Ṣaḍāyatana]]: lo 6 senses: lo véser, lo tastar, lo tocar, lo sentir, l'ausir e l'èime
# [[Sparśa]]: sensacion
# [[Vedanā]]: sentiment, 
# [[Tṛṣṇā]]: set de viure, desirança
# [[Upādāna]]: inclinacions, estacament
# [[Bhava]]: generacion de factors de reincarnacion
# [[Jāti]]: generacion d'una novèla entitata dins lo [[samsara]]
# [[Jarāmaraṇa]]: vielhum, mòrt e tots los patiments

== <big>Escòlas</big> ==
Tradicionalament, los bodistas son classificats en tres escòlas: theravada, mahayana, vajrayana.


=== Theravada ===

Lo [[bodisme theravada]] ([[sanscrit]]: स्थविरवाद) es l'escòla mai anciana, considerada coma l'escòla mai fisèla al bodisme primitiu. Son nom significa "doctrina dels Ancians".
Es la fòrma dominanta de bodisme en [[Asia del Sud-Èst]] e a [[Sri Lanka]], [[Nepal]] e [[Bangladèsh]]. Es la segonda fòrma mai importanta numericament del bodisme amb aperaquí 30 % dels bodistas ( 150 000 000 de perosnas).

Lo bodisme theravada nasquèt après lo [[Tresen Concili Bodista]] ( -250) mas capitèt pas jamai de s'impausar en Índia que d'autras escòlas ( mahayana, vajrayana...) i foguèron totjorn majoritàrias. Son desvolopament es degut subretot a son implantacion a Sri Lanka e en Asia del Sud Èst pauc de temps après sa naissença.

Lo bodisme theravada seguís lo [[Canon Pali]].

=== Mahayana ===
Lo bodisme mahayana es la fòrma de bodisme dominanta en [[Asia de l'Èst]] e a [[Vietnam]]. Reconeisson la validitat teologica dels [[sutras mahayanas]].

Totun, lo [[bodisme mahayana]] es pas nascut en [[Asia de l'Èst]] mas en [[Índia]] al sègle V, jos la dinastia dels [[Gupta|Guptas]]. Floriguèt e aguèt mantuns centres demest los quals, l'universitat de [[Nalanda]] foguèt preeminenta.

S'espandiguèt après lo sègle VII en [[China]]. Lo centre chinés es a l'origina de la difusion dins los autres países ([[Corèa]], [[Japon]], [[Vietnam]]). L'emigracion de nombroses Chineses a difusat lo '''bodisme mahayana''' dins d'autras regions, esp. en [[Asia del Sud-Èst]] ( [[Malàisia]], [[Singapor]], [[Indonesia]]...) e dins los países occidentals ([[Estats Units]], [[Canadà]], [[Austràlia]]...). 
D'un biais general, lo bodisme mahayana coexistís amb las religions tradiconalas dels países ont s'implanta. Per exemple en China, lo [[taoïsme]] e lo [[confucianisme]] foguèron pas jamai amenaçats pel bodisme. Es la meiteissa causa a Japon ( amb lo [[shintoïsme]]), en Corèa o a Vietnam que servèron lors religions tradiconalas malgrat l'arribada del bodisme. Aiçò es puslèu una caracteristica del [[bodisme mahayana]] que del [[bodisme theravada]] que s'impausèt mai fortament sus las religions prebodistas. Aquesta tolerància es ligada a una vision dobèrta sus la fe amb un apròchi que considera que los camins espirituals pòdon èsser divèrses.

Lo bodisme mahayana es lo mai important numericament amb, aperaquí, 65% dels bodistas del mond ( siá 350 000 000 de personas).

=== Vajrayana===
Lo bodisme vajrayana es la fòrma dominanta de bodisme pels Tibetans e pels Mongòls.

Istoricament foguèt present tanben en China mas desapareguèt al profièch del [[bodisme mahayana]]. Qualques elements teologics vajrayana son pasmens encara presents dins lo bodisme mahayana.

Los seguidors del bodisme vajrayana son mai de 25 000 000 dins lo mond (China, Mongolia) amb de grops mai reduches en [[Índia]], [[Nepal]], [[Botan]], [[Russia]] e dins de países qu'an reçauput d'immigrants bodistas.
Malgrat son importància demografica reducha, lo bodisme vajrayana gaudís d'un brave prestigi dins lo mond bodista e delà.

== <big>Etica e practicas religiosas</big> ==

=== Etica bodista ===
Los bodistas an un '''còdi etic''' nomenat [[Sila|Śīla]] (sanscrit: शील, sīla en [[Pali|pāli]]). 'Sila' pòt èsser revirat per conduita etica, moralitat, comportament virtuós e constituís la basa de referéncia pel comportament personal dins la tradicion bodista.
Aquest còdi fa partida del [[Nòble Camin Octuple]].La [[Sila]] a mai d'un nivèl, segon la situacion personala: moralitat basica, monge novici e monge. 

==== Los Cinq Precèptes ====
Las règlas principalas son pel nivèl de moralitat basica ( o [[Cinq Precèptes]]):

1. S'absténer de préner la vida e privilegiar la practica de la [[non-violéncia]] ([[Ahimsa|ahimsā]]).

2. S'absténer de panar o de préner tot çò qu'es pas donat.

3. S'absténer de tota conduita sexuala fòraviada.

4. S'absténer de mentir (sempre dire la vertat).

5. S'absténer de consomar tota substància intoxicanta ([[Dròga|drògas]], [[alcoòl]]...).

==== Los Uèch Precèptes ====
Aquestes precèptes s'aplican a lo que vòl viure una vida mai ascetica, quitament s'es pas monge.

Los [[Cinq Precèptes]] demòran valids amb l'excepcion que lo tresen es aprigondit e es transformat en obligacion de [[celibat]].
Als cinq primièrs, s'ajusta:

6. S'absténer de manjar a una ora inapropriada ( esp. a nuèch falida).

7. S'absténer de musica, de dança, de portar de belaròias o de jòias e de se pimpar, d'assistir a d'espectacles.

8. S'absténer d'utilizar de sètis o de lièches, luxuoses o confortables.


==== Etica pels monges ====
Los precèptes pels monges son ben mai complicats amb qualques centenats de règlas. Son conegutsts sos lo nom de [[Vinaya]]. Los novicis seguisson una fòrma simpla d'etica, los [[Dètz Precèptes]].

=== Practicas religiosas ===
La practica religiosa bodista es pro variada. Los elements essencials son: la devocion, lo [[iòga]], la retira dins las [[Tres Jòias]].

==== Devocion ====
La devocion es una partida importanta demest la majoritat dels bodistas. Consistís en [[Pregària|pregàrias]], don de [[Flor|flors]] o d'[[encens]] dins los temples, [[Cant|cants]], [[pelegrinatge|pelegrinatges]].

==== [[Iòga]] ====
Lo '''iòga''', practica soventas fes associada a l'[[indoïsme]], es tanben largament practicat pels bodistas. La [[meditacion]] o absorpcion meditativa ([[pali]]: ''jhāna''; [[sanscrit]]: ''dhyāna'') es fòrça correnta.
Aquestas practicas foguèron conselhadas pel Boda<ref>Miller, Barbara Stoler (1996), Yoga: Discipline of Freedom: the Yoga Sutra Attributed to Patanjali; a Translation of the Text, with Commentary, Introduction, and Glossary of Keywords, University of California Press</ref>. Çaquelà una de las innovacions mai importantas del iòga bodista es que la meditacion deu ėsser associada amb una liberacion cognitiva. Segon l'ensenhament del Boda, sol lo iòga que permet d'ajónher la liberacion a una utilitat.
La meditacion èra un aspècte essencial de la vida dels [[iògui|iòguis]] ben abans la naissança del [[Boda]]. Las tecnicas d'introspeccion foguèron retengudas pel Boda mas deneguèt las teorias ioguicas de liberacion. La clartat d'esperit e la consciéncia clara (la [[sampajañña]]) debon èsser de contunh despartadas contràriament a çò qu'ensenha lo iòga indoïsta.

==== La retira dins las [[Tres Jòias]] ====
La primièira estapa dins la majoritat de las escòlas bodistas es la retira dins las [[Tres Jòias]] ([[sanscrit]]: tri-ratna, [[pali]]: ti-ratana). Aquestas jòias son concebudas coma etèrnas e incambiablas. Es considerat coma un camin de seguir per trobar lo nirvana. Acceptar la retira de las Tres Jòias es generalement considerat coma sufisent per endevenir bodista.

Las tres jòias son:

1. Lo [[Boda]].

2. Lo [[dharma]] i.e. las leis de la natura.

3. La [[sangha]] o communautat monacala.

== <big>Escripturas bodistas</big> ==
Lo bodisme a desvolopat una seria de tèxtes fondadors e exegetics. Diferon notablament dels tèxtes biblics per l'estil e la fòrma e prenon soventas fes l'aspècte de tractats comparables als escriches dels [[Sants Paires de la Glèisa]]. Las lengas utilizadas son mai que mai lo [[pali]], mas i a tanben de nombroses tractats en [[chinés]], [[tibetan]], [[sanscrit]], [[mongòl]] atal coma dins totas las lengas dels países que lo '''bodisme''' i es una religion tradicionala.
Contriàrament a d'autras religions, lo bodisme a pas de tèxtes centrals reconeguts per tots los cresents. Cada escòla seguís sos tèxtes pròpis: lo [[bodisme theravada]] privilegia lo [[Canon Pali]] mentre que lo [[bodisme mahayana]] seguís los  ''[[Sutras Mahayanas]]''.
Lo [[Canon Pali]] e los ''[[Sutras Mahayanas]]'' son, per aquestas rasons, los mai famoses.


=== Lo Canon Pali===
Lo '''Canon Pali''', o ''Tipitaka'' (çò que significa 'tres cestas') es lo libre mai important del [[bodisme theravada]].
Lo Canon Pali es pas un libre mas un ensemble format del ''Vinaya Pitaka'', del ''Sutta Pitaka'', e del ''Abhidhamma Pitaka''.
Lo [[Vinaya Pitaka|''Vinaya Pitaka'']] tracta de las règlas monacalas. Lo [[Sutta Pitaka|''Sutta Pitaka'']] tracta de discorses atribuits al [[Boda]]. L'''[[Abhidhamma Pitaka]]'' es una exposicion e una seguida de comentaris suls ensenhaments del [[Boda]].


=== Lo Sutra Mahayana ===
Lo ''Sutra Mahayana'' es un ensemble de [[sutra|sutras]] que lo tradicion del [[bodisme mahayana]] reconeis coma los ensenhaments originals del [[Boda]]. Mai de 600 sutras son estats servats dins aiceste libre.

== <big>Lo bodisme dins lo mond</big> ==
Lo bodisme es subretot una religion presenta en [[Asia de l'Èst|Asia orientala]] e en [[Asia del Sud-Èst]]. I a tanben 6 a 8 000 000 de bodistas en [[Euròpa]], en [[America]] e en [[Oceania]]. 
I auriá en 2015 aperaquí 550 000 000 de bodistas mas aquel nombre es solament una estimacion. Dins mai d'un país de tradicion bodista ( [[Republica Populara de China|China]], [[Vietnam]], [[Corèa del Nòrd]]) los recensaments religioses son parcials e contredison d'autras fonts. Dins d'autres las donadas son lacunaras. Totun, cal remarcar que lo nombre de bodista creis regularament.

[[File:Buddhism percent population in each nation World Map Buddhist data by Pew Research.svg|thumb|300px|Percentatge de bodistas per país, segon lo [[Pew Research Center]], 2010.]]
=== [[Índia]] ===

Lo país que [[Siddharta Gautama]] i presiquèt es a l'ora d'ara majoritariament indoïsta. Pendent l'empèri d'[[Ashoka]], lo bodisme èra pasmens vengut la religion dominanta mas son declin progressiu a partir del sègle XIII lo transformèt en una escassa minoritat. 
Uèi, los bodistas representan 0,77% de la populacion indiana<ref>Recensament de 2011</ref> siá aperaquí 9 900 000 personas en 2015.

=== [[Sri Lanka]] ===
Lo bodisme i es la religion dominanta amb 70,1% ( 14 700 000)<ref>Recensament de 2012</ref>. L'escòla [[Theravada]] es l'escòla tradicionala. La religion es marcada etnicament, los Singaleses essent mai que mai bodistas mentre que los Tamils son en majoritat indoïstas.

=== [[Bangladèsh]] ===

Lo bodisme representa 0,7% dins aquest país musulman (1 150 000 bodistas al total). Lo bodisme i es marcat etnicament, los Chakmas, los Marmas, los Tanchangyas essent mai que mai bodistas mentre que los [[Bengalins]] son musulmans o indoïstas.
Bangladesh èra un país bodista abans son [[islamizacion]].

=== [[Nepal]] ===
Lo bodisme es la religion de 9% de la populacion<ref>Census 2014</ref> siá de 3 000 000 de personas.
Es praticat subretot per las populacions tibetanas o aparentadas. 
Es lo país que [[Siddharta Gautama]] i nasquèt.

=== [[Botan]] ===
75% dels 750 000 abitants del país son bodistas ({{formatnum:570000}}<ref>''The World Factbook'', article « Bhutan », consultat lo 1{{èr}} de març de [[2018]], [https://web.archive.org/web/20101228202246/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/bt.html].</ref>). Seguisson lo bodisme [[vajrayana]]. Lo bodisme ten dins aquel país un caractèr oficial tot ben que la libertat religiosa siá parallelament reconeguda.

=== [[Japon]] ===
Japon es un país majoritariament bodistas tot ben que lo bodisme siá practicat sovent amb lo [[shintoïsme]]. En 2013, i aviá 84 700 000 bodistas a Japon<ref>name="yearbook">{{cite book|last=総務省|title=第六十三回 日本統計年鑑 平成26年|year=2013|publisher=日本統計協会|location=東京|url=http://www.stat.go.jp/data/nenkan/index2.htm}}</ref> o 66,7% de la populacion. I a un fum d'escòlas. Lo [[zen]] es una de las mai famosas per son resson en Occident.

=== [[Republica Populara de China|Republica populara de China]] ===
Segon una enquèsta de 2010<ref>Chinese Spiritual Life Survey de l'universitat Purdue</ref>, los bodistas representarián 13,8% de la populacion chinesa (190 000 000). Lo govèrn comunista menèt una politica antireligiosa a partir de 1949 mas dempuèi un trentenat d'annadas i a un reviscòl sensible de las religions.
Segon d'autras sorças<ref>Pew Reserach Center</ref>, i auriá 18,2% de bodistas ( 250 000 000).
Lo bodisme [[Mahayana]] i es dominant mas lo [[bodisme tibetan]] es tanben important.

=== [[Republica de China]] ===
Los bodistas i representan 35,1% de la populacion<ref>Taiwan Yearbook 2006</ref> ( 8 200 000 personas).

=== [[Corèa del Sud]] ===
22,8% de la populacion es bodista (11 700 000 personas). Lo bodisme i a conegut un brave reviscòl dempuèi 1950. A las termièiras del sègle XX, èra moribond a la seguida d'una repression multiseculara pel poder politic.
En 1962 i aviá sonque 2,6% de bodistas (600 000).
Foguèt la religion oficiala pendent qualques periòdes de l'istòria coreana ( per exemple dins lo reialme de [[Silla (reialme)|Silla]] en 532).

=== [[Corèa del Nòrd]] ===
Lo país es oficialament ateïsta e mena una politica de repression de las religions. I auriá<ref>Religious Intelligence UK</ref> aperaquí 1 000 000 de bodistas (4,5%) de la populacion.


=== [[Mongolia]] ===
Segon le reconsament de 2010<ref>2010 Population and Housing Census of Mongolia. Data recorded in Brian J. Grim et al. Yearbook of International Religious Demography 2014. BRILL, 2014. p. 152</ref> 53% de la populacion es bodista (1 500 000 personas).
Lo bodisme practicat en Mongolia es lo [[bodisme tibetan]] mesclat d'elements [[shamanisme|shamanistas]]. Lo govèrn comunista ensajèt d'anequelir la fe bodista dins las annadas 1930 ( destruccion de temples, masèl de 18 000 [[lamà|lamàs]]). Dempuèi la fin del communisme en 1991, lo bodisme conéis una renaissença.

=== [[Tailàndia]] ===
Segon lo recensament de 2000, 94,6% de la populacion èra bodista. En 2015, i auriá al mens 93% de bodistas ( 63 200 000).

=== [[Laos]] ===
67% de la populacion seguís lo [[bodisme theravada]] ( 4 500 000 personas). La convivėncia amb las religions politeistas localas es sempre estada pacifica.

=== [[Cambòtja]] ===
Lo bodisme i es la religion oficiala e la religion de 96,5% de la populacion ( 15 000 000). Malgrat las persecucions dels [[Khmers roges]] fins a 1981, lo bodisme a sobreviscut e coneís a l'ora d' ara una renaissença amb mai de 4226 temples dins lo país en 2013.

=== [[Vietnam]] ===
Lo govèrn mena una politica ostila a la religion. Segon lo [[Pew Forum]], los bodistas representan 16% de la populacion<ref> The Global Religious Landscape 2010 - Buddhism. The Pew Forum.</ref> ( 15 000 000). Las donadas del govėrn son mai modèstas amb 9,6% segon lo recensament de 2010.

=== [[Birmania]] === 
89% de la populacion son bodistas ({{formatnum:46000000}}<ref>The World Factbook, article « Burma », consultat lo 1{{èr}} de març de [[2018]], [https://web.archive.org/web/20101006115241/https://cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/bm.html].</ref>). Pasmens segon lo [[Pew Forum]], los bodistas representarián 80% de la populacion. Son mai que mai de [[Bodisme theravada|bodistas theravada]].

=== [[Malàisia]] ===
19,8% de la populacion es bodista<ref>Recensament de 2010</ref> ( 6 000 000 de peronas). 83,6% dels Malaisians d'origina chinesa son bodistas. Aquesta communautat representa 96,2% dels bodistas del país ( i a tanben qualques grops bodistas d'origina tai o indiana).

=== [[Singapor]] ===
33% de la populacion<ref>''"Statistical Release 1: Demographic Characteristics, Education, Language and Religion"'', Census of Population 2010, Singapore Department of Statistics.</ref> ({{formatnum:1800000}} personas) es bodista. Son mai que mai de Chineses.

=== [[Indonesia]] ===
Segon lo recensament de 2010, 0,72% de la populacion ({{formatnum:1700000}}<ref>Badan Pusat Statistik, ''Sensus Penduduk 2010'', ''Populacion by Region and Religion'', [http://sp2010.bps.go.id/index.php/site/tabel?tid=321&wid=0]</ref>) es bodista, principalament de Chineses.

=== [[Russia]] ===
Qualques regions annexadas per Russia dins son expansion istorica cap a l'èst son de tradicion bodista. [[Boriatia]], [[Calmoquia]] e [[Tuva]] an de communautats bodistas importantas. Al total, 700 000 personas ( 0,5% de la populacion) son bodistas.

=== Autres países ===
Levat los países que lo bodisme i es la o una de las religions tradiconalas, lo bodisme es tanben practicat per de communautats d'emigrats. Dins los países occidentals, dempuèi 1970, lo bodisme a conegut una expansion demografica importanta ( [[Austràlia]], [[Canadà]], [[Estats Units]], [[Euròpa]]). Amb la mondializacion, i a tanben de minoritats bodistas dins un bèl nombre d'autres países. Los bodistas dinbs los países occidentals on estimats entre 6 e 8 000 000 en 2015 e a 1 ou 2 000 000 disn los autres países del mond ( Africa, Euròpa de l'Èst, mond islamic, illas d'[[Oceania]]).

Cal notar tanben la conversion d'Occidentals al bodisme. Tot ben qu'aquest fenomèn concernisca probablament mens d'un million de personas, son importància es notabla. Per exemple, en Anglatèrra e Gàllia, i aviá 59 040 blancs (''whites'') que se declarèron bodistas sus un total de 238 626<ref>Recensament oficial de 2011, religions</ref> bodistas ( siá aperaquí 25%). Los convertits pòdon representar una partida significativa de las communautats bodistas dins los países occidentals, mentre qu'un nombre important d'Asiatics adoptan lo cristianisme o an pas cap de religion. Los [[Chineses d'Anglatèrra]], al meteis recensament, avián coma religions: lo cristianisme per 25,1% e lo bodisme per 15,1% mentre que 52% declaravan pas cap d'afiliacion religiosa.

== <big>Lo bodisme en Occitània</big> ==
Lo bodisme es activament practicat en Occitània dempuèi un sègle amb l'arribada de populacions vengudas d'Asia. I a tanben qualques convertits.

A l'ora d'ara, i a tanben qualques monastèris e centres religioses installats sul territòri occitan.

Aquí una tièira de monastèris o de temples bodistas.
* [[Dhagpo Kagyu Ling]], centre europèu del [[Trinley Thaye Dorje]],  [[Dordonha]]
* [[Dhagpo Keundreul Ling]], monastèri de la tradicion [[Kagyupa]] (Auvernha)
* [[pagòda Hông Hiên Tu]] a [[Frejús]], [[Var]]
* [[Ho Sho Ji]], Temple Zen Soto a [[Belvés]] en [[Dordonha]]
* [[Institut Vajra Yogini]] e lo [[Monastèri Nalanda]] (centres [[gelugpa]], [[La Vaur]], [[Tarn]])
* [[Kagyu Rintchen Tcheu Ling]], [[Montpelhièr]]
* Centre Kadampa Vajrasattva, Montpelhièr
* Kanshoji Temple Zen Soto, [[La Barda]], a [[La Coquilha]] en [[Dordonha]]
* Karma Migyur Ling, temple Karma Kagyu [[Vercòrs]].
* [[Lo Jardin de Granda Compassion]], tradicion [[Kagyupa]] ([[Auts Alps]])
* [[Lerab Ling]], [[Lodeva]]
* Nyima Dzong, [[Castelana]]

==Referéncias==
<references />

[[Categoria:Espiritualitat]]
[[Categoria:Bodisme]]
[[Categoria:Mond indian]]
[[Categoria:Filosofia indiana]]
[[Categoria:Bodisme dins lo mond]]
[[Categoria:Religion]]