Veire la font de Blu-ray

Lo '''disc Blu-ray ''' o {{en}}'''''Blu-ray Disc''''' (abreviacion oficiala ''BD'') es un format de disc numeric brevetat e comercializat per l’industrial japonés [[Sony]] permetent de servar e difusar de [[videograma]]s de [[Nauta Definicion]]. Lo seu nom ven del tipe de [[rai lasèr]] qu'espleita, de color espectrala pròcha del [[blau]].

Los primièrs prototipes de discs Blu-ray sortiguèron en octobre de 2000<ref>{{en}} [http://www.pcworld.com/article/id,105534-page,1/article.html|titre=Sony Shows 'DVR-Blue' Prototype, 17 d'octobre de 2007, PCWorld]</ref>, e lo primièr lector prototipe en abril de 2003 al Japon<ref>{{en}} [https://web.archive.org/web/20170202062709/https://www.pricenfees.com/digit-life-archives/sony-bdz-s77-recorder-review Sony BDZ-S77 Recorder Review, 19 d'octobre de 2007, Maxim Liadov, Pricenfees]</ref>.

Lo seu principal concurrent, l'[[HD DVD]] lança par [[Toshiba]] amb le sosten de [[Microsoft]] foguèt oficialament abandonat en febrièr de 2008<ref name="abandon_toshiba">{{en}} [http://www.tacp.toshiba.com/news/newsarticle.asp?newsid=198 Toshiba Announces Discontinuation of HD DVD Business]  sus [https://web.archive.org/web/20120305212936/http://www.tacp.toshiba.com/ Toshiba America Consumer Products]</ref>. Pauc après, Toshiba rejonguèt oficialament le consortium Blu-ray e presentèt a l'[[IFA]] de 2009 sa primièra platina Blu-ray, la BDX2000E.

Existís de lectors e d'enregistradors-lectors Blu-ray ''de salon'' e de lectors e [[enregistraire]]s Blu-ray destinats a equipar los ordinators. Los aparelhs Blu-ray devon permetre la lectura dels DVD vidèo e dels CD Audio ([[compatibilitat ascendenta|compatibilitat descendenta]]).

== Origina del nom « Blu-ray » ==
« Blu-ray » ven simplament de la tecnologia utilizada per legir e gravar las donadas: « Blue » (blau) e « ray » (rai lasèr). Segon la ''Blu-ray Disc Association'', l’ortografa « Blue-ray » foguèt retirada per poder depausar la marca<ref name="Blu-ray.com">{{en}} [http://www.blu-ray.com/faq/#bluray_name Blu-ray FAQ : Why the name Blu-ray?] - Blu-ray.com</ref>.
* Lo nom complet es « Blu-ray Disc », e non pas « Blue-ray Disk »<ref name="Blu-ray.com"/>;
* Lo nom cort es « Blu-ray » e non pas « Blu-Ray » o « Blue-ray »<ref name="Blu-ray.com"/> ;
* L’abreviacion corrècta es « BD » (per « ''Blu-ray Disc'' »<ref>[http://www.lesnumeriques.com/comparatif-films-dvd-blu-ray-bd-article-759.html Comparatiu: los filmes DVD e Blu-ray (BD)] - LesNumériques.com, 22 de setembre de 2011</ref>), e non « BR » o « BRD »<ref name="Blu-ray.com"/>.

== Principis e especificitats ==
[[File:Comparison CD DVD HDDVD BD.svg|thumb|Comparason de las caracteristicas fisicas entre CD, DVD, HDDVD e Blu-ray]]
Lo Blu-ray espleita un rai [[laser]] [[blau]]-[[violet]] ([[longor d'onda]]: {{unitat|405|nm}}), d’[[obertura numerica]] nauta (0,85). Al respècte amb lo lasèr [[infraroge]] (longor d’onda: {{unitat|780|nm}}) d’obertura numerica 0,45 utilizat pel CD e le lasèr [[roge]] (longor d’onda: 650/{{unitat|635|nm}}) d’obertura numerica 0,6 utilizat pel DVD. Lo Blu-ray permet de servar mai d’informacions sus la meteissa superfícia mercé a un rai mai prim (diamètre del punt laser: {{unitat|290|nm}}) indusent de regas de gravadura mai pichonas e mai serradas (escart: {{unitat|320|nm}}) e d'alveòlas mai cortas (longor minimala: {{unitat|149|nm}} — {{unitat|135|nm}} pel modèl {{unitat|27|[[Gigaoctet|Go]]}} ara abandonat). Los primièrs aparelhs pel public integrant aquela tecnologia apareguèron fin de 2006 e 2007, coma dins la [[PlayStation 3]].

=== Foncions tipicas del Blu-ray ===
Existisson diferentas foncions suls discs Blu-ray. Pr'amor que lo lector de discs Blu-ray utilizat siá compatible amb la foncion demandada.

; BD-Live: Aquela foncion permet de connectar lo lector Blu-ray a Internet podent apondre de contengut al programa pendent sa lectura. Pòt èsser d'anecdòtas sul filme, d'una nòva pista sonòra, d'un jòc, de scènas ineditas, de nòus sostítols, d'un documentari exclusiu, d'entrevista, de comentaris, etc. Existisson encara d'autras possibilitats coma la compra de produchs derivats. Totas las grandas companhiás cinematograficas creson pas mai a l'avenir del BD-Live e la fin es ineluctable.

; MovieIQ: Aquela foncion espleita le BD-Live e es desvelopada per [[Gracenote]]. MovieIQ permet als utilizaires d'accedir en temps real a una basa de donadas en linha amb la connexion Internet presenta suls lectors Blu-ray Profile 2.0. I a d'informacions sul filme, lo realizator, los actors, eca.

; SeasonPlay: Aquela foncion Blu-ray mesa al punt per Buena Vista Home Entertainment a per objectiu de permetre de totjorn saber ont n'essem dins la sason e de tornar a la lectura al bon moment, quitament se lo disc foguèt retirat del lector.

;  Cinechat: Aquela foncion Blu-ray permet amb la connexion BD-Live de discutir en linha en surimpression del filme. Aquela foncion es editada per Sony Pictures Home Entertainment.

; Facebook : Aquela foncion desvolopada per la Warner permet a l'utilizaire d'importar sa lista d'amics dins lo mitan del BD-Live<ref>{{fr}}[[http://www.01net.com/editorial/503450/quand-les-films-blu-ray-se-connectent-a-facebook/ Quand les films Blu-ray se connectent à Facebook.]]</ref>.

; BD-Java : Es un mitan de desvelopament interactiu derivat de [[Java (technologia)|Java]]. Dona accès suls discs compatibles a de foncions coma l'imatge dins l'imatge ([[Picture In Picture]]), la connexion a Internet per recuperar lo contengut suplementari o las informacions dins la memòria del lector. Es complementari a la foncion BD-Live.

=== Zònas de restriccion comerciala ===
[[Imatge:Blu-ray regions without key.svg|thumb|upright=1.8|Regions pels discs Blu-ray estandard :
A (en vilolet): [[Asia de l'Èst]] (levat [[China]] e [[Mongolia]]), [[Asia del Sud-Èst]], las [[Americas]] e de lors [[dependéncias]].
B (en verd): [[Africa]], [[Asia del Sud-Oèst]], [[Euròpa]] (levat Russia), [[Oceania]] et leurs dépendances.
C (en jaune): [[Asia Centrala]], [[Asia de l'Èst]] (sonque [[China]] e [[Mongolia]]), [[Asia del Sud]], [[Eurasia]] centrala (que [[Russia]]) e lors dependéncias.
]]
Coma pels lectors [[DVD]] e segon lor zòna de comercializacion, los lectors Blu-ray intègran un verrolh electronic, que venon incompatibles amb los discs comprats fòra de las zònas que son previst. Atal, tres zònas geograficas son definidas pel Blu-ray:
* {{nobr|Region A}}: subretot lo continent american, una partida de l’Asia del Sud-Èst e d’Oceania
* {{nobr|Region B}}: l’Euròpa, l’Africa, l’Austràlia e rèsta de l’Oceania
* {{nobr|Region C}}: lo blòt rus e eurasian, Índia e Asia.

Es utilizat per la segmentacion del mercat, per la discriminacion pel prètz, mas permet tanben als estúdios de cinèma de contrarotlar los diferents aspèctes de la liurason (coma lo contengut ea la data de sortida) en foncion de la region.

Los discs pòdon tanben èsser produchs sens la region de codatge, de biais que pòdon èsser legits per totes los periferics. Los païses dels grands fabricants de discs Blu-ray (Japon, Malaisia, la Corèa del Sud, eca) son dins la meteissa region que las Americas.

A la fin de 2008, près de 70 % de totes los discs èra liurats sens région (« ''region free'' »). Qualques estúdios mantenon las zònas de comercializacion, depend dels títols.
{{clr}}

=== Profils dels lectors ===
Lo ''BD-ROM specification'' definís cinc perfils de lector Blu-ray Disc, e tanben pels lectors audio (BD-Audio) que demanda pas de desencodatge vidèo o de [[BD-java]]<ref>{{en}}[url=https://web.archive.org/web/20071220182634/http://www.gizmorepublic.com/media/blu-ray-profiles-everything-you-wanted-know-1270 Blu-ray profiles, everything you wanted to know] 19 de decembre de 2007</ref>.
Los quatre perfils de lector vidèo (BD-Video) son tenguts d’aver una plana mesa en òbra del [[BD-java]], mas amb diferents nivèls de supòrt material.

{| class="wikitable"
|-
! rowspan="3"|Foncion
! rowspan="2"|BD-Àudio
! colspan="4"|BD-Vidèo
|-align="center"
| width="150"| ''Grace Period''
| width="150"| ''Bonus View''
| width="150"| ''BD-Live''
| width="150"| ''Blu-ray 3D''
|-align="center"
| width="100"| Profile 3.0
| Profile 1.0
| Profile 1.1
| Profile 2.0
| Profile 5.0
|-align="center"
| Memòria persistenta incorporada
| Non
| 64 Kio
| 64 Kio
| 64 Kio
| 64 Kio?
|-align="center"
| Capacitat de sèrva locala
| Non
| Facultatiu
| 256 Mio
| 1 Gio
| 1 Gio
|-align="center"
| Desencodador vidèo segondari ([[Picture in Picture|PiP]])
| Non
| Facultatiu
| Obligatòri
| Obligatòri
| Obligatòri
|-align="center"
| Desencodador àudio segondari
| Non
| Facultatiu
| Obligatòri
| Obligatòri
| Obligatòri
|-align="center"
| Sistèma de fichièrs virtual
| Non
| Facultatiu
| Obligatòri
| Obligatòri
| Obligatòri
|-align="center"
| Capacitat de connexion a Internet 
| Non
| Non
| Non
| Obligatòri
| Obligatòri
|}

=== La gestion dels drechs numerics ===
Lo Blu-ray Disc emplec divèrs sistèmas per de la gestion numerica dels drechs<ref name="dellbd-romprotection">{{en}}[url=http://www.dell.com/downloads/global/vectors/brcp.pdf Blu-ray Disc Next-Generation Optical Storage: Protecting Content on the BD-ROM] ed [[DELL]]}} {{pdf}}</ref>{{,}}<ref>{{en}}[https://web.archive.org/web/20070307102259/http://www.blu-raydisc.com/assets/downloadablefile/5th_japan_05-13343.pdf |Overview of BD-ROM security] AJIMA, Kosuke; 29 de març de 2006; ed: Blu-ray Disc Association Content Protection Group}} {{pdf}}</ref>.
[[Imatge:AACS dataflow.svg|droite|thumb|AACS decryption process.]]

==== AACS ====
'''Advanced Access Content System''' ([[AACS]]) es un estandard per la distribucion de contengut e de gestion dels drechs numerics. Foguèt desvelopat per l'administrator que balha las licéncias, LLC (AACS LA), un consòrci que compren Disney, Intel, Microsoft, Panasonic, Warner Bros, IBM, Toshiba e Sony.

Dempuèi 2006, lo dispositiu patiguèt d'atacs. Lo primièr atac se fondèt sus un logicial client esprovat. E mai, las clau de deschiframent foguèron extrachas dempuèi un lector pauc aparat (WinDVD). Dempuèi las claus foguèron revocadas dins las nòvas versions<ref>{{en}}[https://web.archive.org/web/20070430070403/http://www.aacsla.com/press/ RESPONSE TO REPORTS OF ATTACKS ON AACS TECHNOLOGY] ed: AACS</ref>. Èra una solucion temporariá e de nòvas claus non encara trencadas devon èsser de contunh realizadas per criptar. Aquela correguda passèt per mai d'un cicles.

==== BD+ ====
'''[[BD+]]''' foguèt desvelopat per [http://en.wikipedia.org/wiki/Cryptography_Research Cryptography Research Inc] e es basat sul concèpte de [http://en.wikipedia.org/wiki/Self-Protecting_Digital_Content Self-Protecting Digital Content]<ref>[[http://www.cryptography.com/technology/spdc/bluray.html Content Protection - BD+ and Blu-ray]</ref>. BD + es una pichona [[maquina virtuala]] integrada dins los lectors. Permet als provesidors de contenguts d'inclure de programas executables suls discs Blu-ray.
Aqueles programas pòdon:

* examinar lo mitan d'acuèlh, per veire se lo lector foguèt damatjat. Cada licéncia de lectura del fabricant deu donar a la BD + una autorizacion que n'i a de traças dins la memòria del lector que permeton d'identificar lors dispositius.
* verificar que lo lector de las claus foguèt pas modificat.
* executar un còde natiu.
* transformar la sortida audio e vidèo.

Las especificacions de la [[maquina virtuala]] BD + son disponiblas sonque jos licéncia pels fabricants de dispositius. Una lista dels titulars de permeses comercials a adoptar es disponible sul site Web de [https://web.archive.org/web/20071106054231/http://www.bdplusllc.com/home/list_of_adopters_content_participants_and_eligible_code_developers BD +].

==== BD-ROM Mark ====
'''BD-ROM Mark''' permet de servar una clau criptografica sus un BD-ROM sens qu'aquela clau pòsca èsser duplicadas cap a un BD-R. Aquel procès es possible mercé a l’usatge d’un format proprietari de BD-ROM, desencodable unicament amb una nièra especifica, presente suls lectors compatibles.

==== Cinavia ====
[[Cinavia]] còda dins la pista son un senhal qu'es detectat pel material. Aquel pòt alara acabar la difusion del contengut s'es pas "autorizat" pel contengut del messatge esteganografic.

=== Utilizacion ===
Avans de partejar lo mercat naissent de la nauta definicion amb son concurrent [[HD DVD]], los Blu-rayes foguèron introduchs lentament e amb dificultat dins los fogals. Ambedoas tecnologias nòvas èran en efècte costosas mas tanben font d’inseguretat: causir l’un dels dos formats èra far una escomesa sus l'avenir car èra pas certan qu’un d'aqueles formats se mantenga longtemps.

Pasmens, la partida del marcat dels Blu-ray sul sector nauta definicion passava davant ja fin de 2007, aquela de l'HD DVD, que sián pels discs venduts que pels lectors, amb dos Blu-ray venduis per un HD DVD<ref>{{fr}} [https://web.archive.org/web/20091202013851/http://www.clubic.com/actualite-83704-hd-les-ventes-de-films-avantagent-le-blu-ray.html ''HD : les ventes de films avantagent le Blu-ray''.], segon Home Media Research, 24 d'octobre de 2007</ref>.

A partir de la victòria del mèdia en [[2008]] ([[Toshiba]] abandonèt l'[[HD DVD]] lo 19 de febrièr de 2008), fòrça constructors anoncièron la comercializacion de material compatible, e las ventas de Blu-ray constituisson ara la gaireben tota las ventas de mèdia Nauta Definicion.

En Euròpa, las ventas de Blu-ray dos ans après sa sortida fin finala èra superioras a aquelas del DVD a son epòca<ref>{{fr}} [https://web.archive.org/web/20090105044737/http://www.clubic.com/actualite-126256-blu-ray-2-millions-de-films-vendus-en-europe.html Blu-ray: 2 milions}} de films vendus en Europe], Clubic</ref>.
Mas, lo Blu-ray aguèt de mal a capitar. E la [[PlayStation 3|PS3]] es la sola consola dotada d’un lector de Blu-ray. Las ventas de Blu-ray discs als Estats Units d'America casèron de 40 % en febrièr de 2008, quitament se Sony dich aver aumentar las ventas lo mes seguent de 2 %<ref>{{fr}}[https://web.archive.org/web/20080621061437/http://www.gizmodo.fr/2008/05/01/les_chiffres_du_bluray_sont_si_mauvais_quils_sont_censures.html Les chiffres du Blu-ray sont si mauvais qu’ils sont censurés], Gizmodo.fr</ref>. 

Samsung, pr'amor promotor de la democratizacion del Blu-ray dins los fogals, anoncièt la mort del Blu-ray fins a 2013<ref>{{fr}}[http://www.linformaticien.com/Actualit%C3%A9s/tabid/58/newsid496/4913/blu-ray-mort-annoncee-dans-cinq-ns/Default.aspx Blu-Ray : mort annoncée dans cinq ans !], L’Informaticien.com
</ref>.

En mai, la tecnologia ''[[upscale]]'' totjorn mai apreciada pel public constituís una nòva concurréncia pels discs de nauta definicion <ref name="Inquirer20080429">{{fr}}[https://web.archive.org/web/20081028031103/http://www.theinquirer.fr/2008/04/29/nouvelle_menace_sur_le_bluray_lupscale.html Nouvelle menace sur le Blu-ray : l’« upscale »], The INQUIRER}}</ref>. Amb los lectors DVD equipats de presa [[High-Definition Multimedia Interface|HDMI]], l’imatge d’un DVD sus una Tele HD es sensiblament melhorat<ref name="Inquirer20080429" />. 

En 2008, sonque 9 % de las personas avent pas de lector Blu-ray pensavan ne comprar un<ref name="01net.9%">{{fr}}https://web.archive.org/web/20080917052734/http://expert.01net.com/expert/post/20080516/Sony-a-la-peine-pour-faire-decoller-le-Blu-ray Sony peine à faire décoller le Blu-ray] 01net.}}</ref>. Los discs Blu-ray demoran cars, pauc nombroses<ref name="01net.9%"/>. Mas, lo ritme mensual de las sortidas Blu-ray s’accelèra.

L'an 2009 marquèt un cambiament vertadièr dins l'istòria del Blu-ray: amb la bassa del prètz plan significatiu de lectors e un catalòg s'enriquissent, lo supòrt es pas vertadièrament un escac e l'aument de las ventas, mai tardiu que previst, es plan real.

=== Blu-ray 3D ===
La ''Blu-ray Disc Association'' anoncièt en [[decembre de 2009]] l'arribada del nòu estandard Blu-ray 3D. Lançat en [[2010]], permet de visionar de filmes [[Estereoscopia|estereoscopics]] dins una resolucion en [[Full HD]] ([[1080p]]). La resolucion verticala de l'imatge es de 1080 linhas per cada uèlh.

De fabricants de [[Television en 3D]] prepausan de sistèmas 3D amb lunetas passivas full HD<ref>{{fr}}[https://web.archive.org/web/20110715022818/http://www.hd-motion.com/2011/07/11/lg-cinema-3d-desormais-certifie-full-hd-en-mode-3d/ LG Cinema 3D désormais certifié Full HD en mode 3D]</ref>. La resolucion verticala es de 540 linhas per cada uèlh.

Los filmes e discs Blu-ray 3D pòdon èsser legits sonque sus de lectors e ecrans compatibles. Los discs contenon mai de sisas e mai d'espaci de sèrva qu'un disc Blu-ray tradicional. Aquò demanda un sistèma optic mai complèxe del lasèr e una poténcia de tractament mai importanta.

== Capacitat, velocitat e aplicacions ==

Un disc Blu-ray doble sisa (abreviacion « DL », de l'anglés « ''Dual-Layer'' ») conten {{unitat|50|Go}}, gaireben:
* {{unitat|4|oras}} de vidèo HD al format [[MPEG-2]] amb un [[debit binari]] de {{unitat|25|Mb/s}}
* {{unitat|6|oras}} de vidèo HD al format [[H.264|H.264/MPEG-4 AVC]] amb un [[debit binari]] de {{unitat|18|Mb/s}}
* {{unitat|22|oras}} de vidèo SD (de l'anglés « ''Standard Definition'' ») al format [[MPEG-2]] amb un [[debit binari]] de {{unitat|5|Mb/s}} (equivalent del [[DVD]], o {{unitat|25|imatges}} per segonda a {{unitat|576|pixels}} de nautor).

Lo taus de transferiment es de {{unitat|36|Mbits/s}} ({{unitat|4.5|Mo/s}}) pels lectors 1X. Los estandards '''BD-R''' (disc enregistrable), '''BD-RE''' (reinscriptible) e '''BD-ROM''' (lectura sola) fan partit de las especificacions Blu-ray 2.0. Los discs preenregistrats BD-ROM èran disponibles al començament de 2007; lo primièr BD-ROM foguèt gravat en novembre de 2005 (''Sony Pictures Home Entertainment'').

Lo projècte de far de discs de {{unitat|100|Go}} e {{unitat|200|Go}} fin finala capitèt; lo disc de {{unitat|100|Go}}<ref>[http://www.clubic.com/actualite-81620-hitachi-blu-ray-100-platines-actuelles.html], Disc 100Go, Hitachi</ref> utiliza quatre sisas de {{unitat|25|Go}}, alara qu'aquel de {{unitat|200|Go}} utiliza sièis sisas de {{unitat|33.3|Go}}<ref>[http://www.pcinpact.com/archive/33895-BluRay-HD-disques.htm], Disc 200Go, TDK</ref>. Los discs de 100Go son utilizats pel la sèrva dels filmes de 3D.

=== Tecnologia e compatibilitat ===

Lo format BD-ROM especifica tres codècs per la vidèo: [[MPEG-2]] (l'estandard ara utilizat pels DVD), lo codèc [[H.264|H.264/MPEG-4 AVC]], e lo [[Video Codec 1|VC-1]] basat sul codèc Microsoft Windows Media 9. Lo primièr codèc autoriza sonque doas oras de contengut en [[nauta definicion]] sus un disc Blu-ray simpla sisa, mas amb los autres codècs un disc simpla sisa pòt contenir près tres oras. L'MPEG-2 nauta definicion a un taus de transferiment de gaireben {{unitat|25|Mbit/s}}, alara que los dos autres an un taus de transferiment de gaireben {{unitat|15|Mbit/s}} per la vidèo e {{unitat|3|Mbit/s}} per l’àudio.

Los discs BD-RE (e per extension los discs BD-R) suportan ara l'MPEG-2 SD e l'MPEG-4 HD mercé a la difusion per la [[TNT HD]] enregistrada sens modificacion del senhal d'origina que consèrva atal sa qualitat nativa, lo 16/9 e lo son 5.1 …

Los metòdes d’encodatge del flux àudio inclusisson lo [[Modulacion d'impulsion codada|PCM]] lineara, lo [[Dolby Digital]] (que lo [[Dolby TrueHD]] de compression sens pèrda), lo [[Digital Theater System|DTS]] (que lo DTS HD, d'en primièr DTS++, de compression sens pèrda).

La necessitat de compatibilitat ascendenta (lectura dels DVD) foguèt presa en compte pels formats audio:
* Coma per las extensions [[SD]] del [[Digital Theater System|DTS]] (DTS-ES, DTS-96/24, DTS NEO:6), lo DTS HD conten un flux DTS classic (core DTS). Los aparelhs non compatibles ignoran aquelas extensions.
* Dolby Digital+, conten tanben un senhal ''core Dolby Digital''. Coma pel DTS sufís d'ignorar aquela extension.
* Dolby Digital TrueHD es el radicalament diferent del Dolby Digital mas la nòrma Blu-ray impausa en cas de preséncia d’una benda son TrueHD la preséncia d’una benda son Dolby Digital SD. De notar qu’un certan nombre de platinas recentas sabon tanben convertir los Dolby Digital TrueHD en DTS pels mandar a un amplificador àudio numeric que sauriá pas descodar los formats HD.

=== Declinasons comercialas ===

Una especificacion per un disc Blu-ray de {{unitat|8|cm}} foguèt ja finalizada e aprovada. Ne resulta un disc de {{unitat|8|cm}} simpla sisa d'una fácia, capabla de conténer {{unitat|15|Go}}, o un còp e mièja la capacitat d’un DVD dobla sisa normal de {{unitat|12|cm}}. Aquel format seriá adaptat pels pichons aparelhs portables, coma los lectors vidèo o las camèras numericas.

Un disc ibrid Blu-ray/DVD foguèt desvelopat per [[JVC]] e [[Lucky-Goldstar|LG]] e espèran èsser reconegut per l’associacion ''Blu-ray Disc''. Aquó permetent d’utilizar un mème disc dins los lectors Blu-ray e DVD. Los utilizators poirián comprar un sol disc podent èsser legit en definicion normala o en nauta definicion, seguent lo material utilizat. Los utilizators possedisson sonque lo lector DVD poiràn gaitar la vidèo en definicion normala, puèi en nauta definicion quand compraràn un lector Blu-ray.

== Tecnologia ==
=== Longor d’onda de la lutz emesa pel laser ===
[[Fichièr:NanometerSquareZoom.gif|thumb|200px|right|Sus aquel imatge de {{formatnum:3500}}&nbsp;×&nbsp;{{formatnum:3500}} pixèls (es una miniatura), cada punt blanc es un carrat de {{unitat|405|nm}} de long. Aquó representa un zoom sus {{unitat|1|mm|2}} del disc.]]

La tecnologia utiliza una [[diòda laser]] foncionant a una [[longor d'onda]] de {{unitat|405|[[nanomètre|nm]]}} d’una color blava (de fach blau violacèu) per legir e escriure las donadas. Los [[Disc compacte|CD]] e los [[DVD]]s convencionals utilizan de lasèrs infraroges e roges de {{unitat|780|nm}} e 650/{{unitat|635|nm}}.

Al respècte de la compara son las colors, la color visibla d’un tube de lutz negre es dominada per las emissions violacèas del [[mercuri]] de {{unitat|435.8|nm}}. Lo diòde lasèr blau violacèu utilizada pels discs Blu-ray fonciona a {{unitat|405|nm}}, plan mai violet (mai pròche de l’extremitat violeta de l'[[Lutz visibla|espèctre de la lutz visibla]]) que la partida visibla de la lutz negra. Un efècte segondari del fach que la longor d’onda siá fòrça pichona es que de materials venon fluorescents, e lo rai apareis coma blanc blavenc se rebat sus una superfícia blanca (coma una fuèlha de papièr). Se las tecnologias futuras projectant l’utilizacion de supòrts fluorescents, los discs Blu-ray foncionan d’un biais similar a aquela dels CD e DVD e utilizan pas la fluorescéncia dels supòrts per legir las donadas.

Lo lasèr blau violacèu a una longor d’onda mai corta qu'aquela dels sistèmas CD o DVD, e aquela reduccion permet de servar mai de donadas sus un disc de meteissa talha ({{unitat|12|cm}}). La talha minimala del punt ont lo laser pòt èsser focalizat es limitada per la [[difraccion]], e depend de la longor d’onda de la lutz e de l’[[obertura numerica]] de la [[lentilha optica|lentilha]] utilizada per lo realizar. Mermar la longor d'onda (s'aprochant de l’extremitat violeta de l'espèctre), utilizant un sistèma de dobla lentilha amb una obertura numerica melhora (melhora qualitat) e fasent lo disc mai prim per evitar qualques efèctes optics, lo lasèr pòt èsser focalizat fòrça mai precisament sus la superfícia del disc. S'obten de puntatges luminoses mai precises, e atal se sèrva mai d’informacions sul disc dins un meteis espaci. En mai de las amelioracions opticas, lo disc Blu-ray presenta de amelioracions sus l’encodatge de las donadas e l'aprochament de las pistas entre elas, çó que permet de servar encara mai de donadas.

=== Tecnologia de revestiment de proteccion renforçada ===
Donat que la tecnologia Blu-ray demanda que la sisa de donadas percorrida pel lasèr blau siá mai pròche de la superfícia qu'aquela del DVD, lo Blu-ray es mai vulnerable a las raiaduras. A l'origina, èra envisatja que lo disc siá integrat dins una cartocha de plastic, al biais de las [[disquetas]]. Mas aquela opcion auriá aumentat lo prètz d'al qual mèdia ja costós a son lançament.

L’introduccion de [[TDK]] al sen de la fondacion Blu-ray, anonciat lo 19 de març de 2004, foguèt acompanhat d’un grand nombre d’indicacions podent melhorar de biais significatiu l’avenir del disc Blu-ray. La tecnologia de proteccion renforçada (nomenada DURABIS) de TDK permet als discs Blu-ray de resistir melhor a las raiaduras. Consistís a apondre sus la superfícia de lectura una sisa de [[polimèr]] fòrça prima e dura, que lo ròtla es d'aparar lo disc. Es possible de netejar las detadas amb un simple teissut sens damatjar la superfícia causa que daissariá de microraiaduras sus un CD o un DVD classic. Dempuèi, Sony e Panasonic tanben desvolopèron las lors tecnologias de sisas protectrises.

Las especificacions de fabricacion del Blu-ray demanda de passar un tèst de resisténcia a las raïaduras<ref>{{pdf}} {{ligam web|lenga=en|url=http://www.blu-raydisc.com/Assets/Downloadablefile/BD-ROMwhitepaper20070308-15270.pdf|titre=Blu-ray Disc, Physical Format Specifications for BD-ROM, 5th Edition|éditeur=Blu-ray Disc Association}}</ref>. Es pas lo cas del DVD, pr'amor que de fabricants de DVD apondon la quita sisa de proteccion per aumentar lor resisténcia.

=== Costes descreissents ===
Los membres de la fondacion Blu-ray concentrèron lors esfòrts sus la reduccion dels còstes de produccion, jogant sus diferents aspèctes. Lo 15 d'abril de 2004 per exemple, [[Sony Corporation|Sony]] e [[Toppan Printing]] anoncièron la capitada del desvelopament d’un disc Blu-ray compausat a 51 % (en massa) de papièr, çò que poiriá mermar los còstes de produccion.

=== Compatibilitat amb lo DVD ===
La fondacion Blu-ray modifiquèt los equipaments Blu-ray per assegurar una retrocompatibilitat. Aquel aspècte fa la migracion mai atractiva pels utilizators, car son pas obligats de remplaçar lor colleccion de DVD.

== Criticas ==
La necessitat d’una tan granda capacitat poiriá ''a priori'' aparéisser discutible, per que lo fach qu’un simple [[DVD]] pòt caber un filme de nauta definicion s'es encodat en un format del tipe [[H.264]]. En efècte, la causida d’un encodatge melhor qu'o [[MPEG-2]] (utilizat suls DVD vidèo) permet d’aumentar la quantitat d’informacions servadas dins un mème volum de donadas. Per exemple; l'enregistrament d'un filme sus ARTE HD (son esterèo, enregistrament *.mp4 1080p) ocupa 4Go de memòria per 1h15 de filme. La capacitat de memòria dels discs Blu-ray permet pasmens d'espleitar los formats sonòrs « Dolby true HD » e « DTS HD » que tornan una qualitat sonòra superiora. Mas lo contengut dels discs evolua, amb per exemple mai d’interactivitat o de presas de vistas alternativas dels filmes. E alara los filmes son ja copats sus dos discs per manca de plaça. 

Mas l'arribada dels filmes 3D, e de formats sonòrs nauta definicion (per la V.O., mas tanben per d'autras lengas), menèt a l'utilizacion frequenta de gaireben l'ensems dels 50 Go prevists en dobla sisa: atal ''[[Avatar (filme, 2009)|Avatar]]'', alara qu'encodat en AVC, utiliza 47,5 Go sus 50 disponibles, la V. O. en DTS HD MA demanda 5 Go per la sola version 2D<ref>{{fr}}''Les Années Laser'', n° 169, « Le Blu-Ray décortiqué », p. 54</ref>.

[[Richard Stallman]] crida a boïcotar los Blu-rays alara que l’[[Advanced Access Content System|AACS]] aviá pas estat trencat<ref>{{fr}}[https://web.archive.org/web/20120419004114/http://www.zdnet.fr/blogs/2009/03/01/richard-stallman-la-loi-creation-et-internet-exemple-de-menottes-numeriques/ Richard Stallman : la loi Création et Internet, exemple de menottes numériques], ZDNet.fr, publié le {{date|1|mars|2009}}.</ref>.

Los biais de proteccion genèran de constrenchas pels utilizators:
* L'obligacion d'una connexion a Internet per metre a jorn dels firmwares.
* L'obligacion de verificar se tot l'equipament es compatible amb las proteccions utilizadas.
* L'abséncia de gestion de periferics coma la mirga sus qualques discs.

== Sosten dels studios ==
Dempuèi febrièr de 2008, totes los principals estúdios sostenon lo Blu-ray. Pasmens, aquel sosten foguèt a vegada tardiu a causa de la concurréncia del HD-DVD.

Coma s'o podiá preveire, [[Sony Pictures Entertainment]] e [[Metro-Goldwyn-Mayer|MGM]] anoncièron ambedós lor sosten del format Blu-ray a sa creacion.

Lo 3 d'octobre de 2004, la [[Twentieth Century Fox|20th Century Fox]] anoncièt que rejonhiá la fondacion Blu-ray, mas aviá pas encara decidit quin format sosténer.

Lo 7 de genièr de 2005, ''Vivendi Universal Games'' e ''Electronic Arts'' anoncièron lor sosten al disc Blu-ray.

Lo 10 de març de 2005, ''Apple Computers Inc.'' rejonguèt la fondacion Blu-ray<ref>{{en}} {{ligam web|url=http://www.apple.com/pr/library/2005/mar/10blu-ray.html |títol=''Blu-ray Disc Association Welcomes Apple to Its Board of Directors''|site=apple.com}}</ref>.

Lo 20 d'octobre de 2005, [[Warner Bros. Pictures|Warner Bros.]] anoncièt<ref>{{en}} {{ligam web|url=http://www.timewarner.com/corp/newsroom/pr/0,20812,1121274,00.html |títol=''Warner Bros. Joins Blu-ray Disc Association and will Release its Films on Next Generation Blu-ray High Definition Optical Media Disc''|}}</ref> son sosten del format Blu-ray.

Lo 8 de decembre de 2005, [[Walt Disney Company]] (e sa division de distribucion audiovisuala, ''[[Buena Vista|Buena Vista Home Entertainment]]'') anoncièron un sosten exclusiu al format Blu-ray.

Lo 4 de genièr de 2008, [[Warner Bros. Pictures|Warner Bros.]] anoncièt<ref>{{en}} {{ligam web|títol=''Warner Bros. Entertainment to Release Its High-Definition DVD Titles Exclusively in the Blu-Ray Disc Format Beginning Later This Year''|url=https://web.archive.org/web/20080513085506/http://www.timewarner.com/corp/newsroom/pr/0,20812,1700383,00.html</ref> que produirà sonque de discs al format Blu-ray. La comercializacion dels DVD nauta definicion al format HD DVD s'acabèt lo 31 de mai de 2008.

Lo 20 de febrièr de 2008, [[Universal Pictures]] confirmèt<ref>{{fr}} {{ligam web|url=http://www.zdnet.fr/actualites/informatique/0,39040745,39378806,00.htm?xtor=RSS-1 |títol=Universal Pictures opte pour le Blu-ray |editor=ZDNet.fr}}</ref> son adopcion definitiva del Blu-ray, après l’abandon del format HD-DVD per [[Toshiba]].

Lo 22 de febrièr de 2008 [[Paramount Pictures]] foguèt la darrièra granda companhia a confirmar<ref>{{en}} [http://www.highdefdigest.com/news/show/DreamWorks/Paramount/Industry_Trends/Paramount_Goes_Blu/1496 ''Paramount Goes Blu''] </ref> son adopcion definitiva del Blu-ray, aprèp l’abandon del format HD-DVD per [[Toshiba]].

== Blu-ray Disc Associacion ==
Aquela associacion regropa los principals partenaris de la tecnologia Blu-ray e l’inventor del Blu-ray: Sony e Matsushita, e promòu las performàncias d'aquela tecnologia, fàcia al format rival [[HD DVD]]. Lo 8 de genièr de 2008, compta près de 200 membres que los mai importants son:

{{colomnas|talha= 25|
* Apple Inc.
* Hewlett-Packard
* Samsung Electronics
* DreamWorks SKG
* Lucky-Goldstar, (LG Electronics)
* Mitsubishi Electric
* Panasonic (Matsushita Electric Industrial Co., Ltd.)
* Paramount Pictures
* Pioneer Corporation
* Philips
* Sun Microsystems
* Walt Disney Motion Pictures Group / Walt Disney Studios Entertainment
* Warner Bros. Entertainment (Warner Home Video Inc.)
* Hitachi|Hitachi, Ltd
* Sharp Corporation
* Sony Corporation
* TDK Corporation
* Thomson
* Twentieth Century Fox
* Universal
* Dell
}}
==Blu-ray àudio 2013==
Universal Music France lancèt lo Blu-ray disc audio
Lo son es escandilhat sus 24 [[bit]]s a 96 kHz o l'estandard en estúdio d'enregistrament en 2013. Una ora de musica non compressada ocupa {{unitat|2.07|Go}}<ref>(2 canal × 24 bits × 96000 Hz) / 8000 > (576 kops × 3600 segondas) / 1 milion > 2,07 Go</ref> ([[Disc compacte|CD]]: {{unitat|635|Mo}} <ref>(2 canals × 16 bits × 44100 Hz) / 8000 > (176,4 kops × 3600 segondas) / 1 mila > 635 Mo</ref>). En general, lo son es en dos canals (estereo). Lo supòrt, conten tres formats: [[Modulacion d'impulsion codada|PCM]], DTS HD Master Audio e Dobly True HD. Lo supòrt conten sonque de musica (pas de fòtos) amb [[Gestion dels dreches numerics|DRM]] e un còde per obtenir la version numerica per internet en [[MPEG-1/2 Audio Layer 3|MP3]] o [[Free Lossless Audio Codec|FLAC]].

== Notas e referéncias ==
<references/>

== Annexes ==
{{commons|Blu-ray Disc}}
=== Articles connexes ===
* [[BD+]]
* [[Advanced Access Content System]] (AACS)
* [[HD DVD]]
* [[BD-java]]
* [[Television de 3D]]

=== Ligams extèrnes ===
* {{en}} [https://web.archive.org/web/20100110062005/http://www.blu-raydisc.com/en/Technical/TechnicalWhitePapers/General.html Fondacion del disc Blu-ray]