Veire la font de Aubergina

{{Dialècte Lengadocian}}

{{Taxobox debuta | vegetal | ''Solanum melongena'' | Solanum melongena 26 08 2012 (1).JPG | <!-- inserir una legenda descriptiva de l'imatge --> | classificacion=Cronquist }}
{{Taxobox | division | Magnoliophyta }}
{{Taxobox | classa | Magnoliopsida }}
{{Taxobox | òrdre | Solanales }}
{{Taxobox | familha | Solanaceae }}
{{Taxobox | genre | Solanum }}
{{Taxobox taxon | vegetal | espècia | Solanum melongena | [[Carl von Linné|L.]], [[1753]] }}
{{Taxobox filogenia bendèl | classification=APGIII }}
{{Taxobox | òrdre | Solanales }}
{{Taxobox | familha | Solanaceae }}
{{Taxobox fin}}

L’'''aubergina'''  (var. '''merinjana''',  '''vièch d'ase''', '''vièt d'ase''') (''Solanum melongena'' L.) es lo nom d'una [[planta]] d'òrt anadièra de la familha de las [[Solanaceae|Solanacèas]], e de son [[fruch (botanica)|fruch]] consomat coma un [[legum]]. 

Lo nom ven del [[catalan]] ''albergínia'', aqueste meteis eissit de l'[[arabi]] ''al-bâdinjân'', empruntat al [[persan]] ''bâdengân'' ( بادنجان ), que designava ja aquela planta.

== Istoric ==
Es derivada d'une espècia salvatge, ''Solanum incanum'', vivent en Africa del Nòrd e [[Orient Mejan]]<ref>{{fr}}Mangin L, ''L'épopée de l'aubergine sauvage'', Pour la Science, genièr de 2009, p94-95</ref>.
Sa domesticacion pòt èsser traçada mercé a d'ancians escrichs chineses<ref>{{en}}Jin-Xiu Wang, Tian-Gang Gao, Knapp S, [http://aob.oxfordjournals.org/cgi/content/abstract/102/6/891 ''Ancient chinese literature reveals pathways of eggplant domestication''], Annals of Botany, 2008;102:891-897 </ref>: la premièra mencion de la cultura de la planta data de [[-59]]. Per seleccion dels plants, lo legum grossiá de contunh, puèi s'alonguèt a partir del [[sègle XIV]].

== Descripcion==
[[Fichièr:EggplantFlower.jpg|thumb|230px|left|Flor d'aubergina]]
Planta cultivada coma anadièra dins los païses temperats, perque patís del gèl. Dins los païses tropicals, es una planta perenna. Aquela espècia es originària d'Asia miègjornala ([[Índia]], [[Birmania]]).

La planta, de portada rècta, atenh {{unitat|50|cm}} fins a {{unitat|1,2|m}} de naut. Las flors, de color blanca o violeta, solitària, son plaçadas a l'aissèla de las fuèlhas. Los fruches de la varietat mai comuna son alongats e de color violeta escura, mas existisson de varietats de formas (redondas cap a fòrça longas) e de colors diferentas (blancas, tigradas...).

La cultura de l'aubergina demanda de calor (la creissença s'arrèsta en dejós de 12°C) e d'aiga.
La plantacion se fa per tansplantacion de joves plants de 6 a 7 setmanas. 
Ara, la cultura se fa sovent per [[idroponia]] jos abric.
La culhida se fa prèp de 5 meses aprèp semenar.
Comença a partir del mes de març en [[Occitània]], e subretot dins la val de [[Durença]] e a [[Cavalhon]].

== Legum ==
[[Fichièr:Aubergines.jpg|thumb|right|230px|Aubergina]]

Las auberginas son de grands fruches penjant violets o blancs. Lo fruch crud a la textura d'una esponga e un gost pro desagradable, degut a la preséncia de [[saponina]]s. Cuèch, venon tendres e desvolopan un gost ric e complèxe, comparable a aquel dels [[mycota]]s [[Agaric]], veire de [[cep]].

Remarca: En fasent d'empèuts sus un pè de tomata, s'obten de fruches mai grosses. La pèl de las varietats rojas conten fòrça d'[[antociana]], per aquò l'aubergina es un excellent [[antioxidant]], si se'n manja la pèl.

<gallery>
Image:Aubergine.jpg|Fruch
Image:Eggplant (USDA OPC).jpg|Fruches
Fichièr:Variétés d'aubergines.JPG|Las quatre varietats comercializadas
Image:Solanum melongena, flower.jpg|Flor
</gallery>

== Economia ==
[[Fichièr:FarmWorker.JPG|thumb|Una trabalhadora agricòla contraròtlant la qualitat de las auberginas en [[Índia]]]]
Los primièrs païses productors d'aubergina al nivèl mondial son [[Republica Populara de China|China]],[[Índia]] e  [[Turquia]].
En [[Euròpa]], los principals productors son [[Itàlia]], [[Espanha]] e [[Grècia]]. En França, la produccion es concentrada en [[Occitània]] (vals de [[Ròse]] e de [[Garona]]).
Los rendements son en mejana de {{unitat|25|t/ha}}.

{| border="1" cellpadding="3" cellspacing="0" align="center"
|-----
| colspan="6" align="center" bgcolor=#DDFFDD |
'''Produccion en tonas. Chifras 2003-2004'''<br /> <small>Donadas de FAOSTAT ([[Organizacion de las Nacions unidas per l'alimentacion e l'agricultura|FAO]])</small> 
|-----
| {{China}}||{{unitat|16029929}}||56 %||{{unitat|16529300}}||56 %
|------
| {{Índia}}||{{unitat|7830000}}||27 %||{{unitat|8200000}}||28 %
|------
| {{Turquia}}||{{unitat|970000}}||3 %||{{unitat|970000}}||3 %
|------
| {{Egipte}}||{{unitat|710000}}||2 %||{{unitat|710000}}||2 %
|------
| {{Japon}}||{{unitat|395000}}||1 %||{{unitat|400000}}||1 %
|------
| {{Itàlia}}||{{unitat|376553}}||1 %||{{unitat|385000}}||1 %
|------
| {{Indonesia}}||{{unitat|301030}}||1 %||{{unitat|301030}}||1 %
|------
| Autres païses ||{{unitat|1984858}}||7 %||{{unitat|1966653}}||7 %
|-----
| '''Total'''||'''{{formatnum:28597370}}'''||100 %||'''{{formatnum:29461983}}'''||100 %
|}

== Notas e referéncias ==
<references />

== Ligams extèrnes ==
{{commons|Solanum melongena}}
* {{fr}}[http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/site/fr/consleg/1981/R/01981R1292-20050106-fr.pdf Normas de comercializacion] {{pdf}}

[[Categoria:Flòra (nom vernacular)]]
[[Categoria:Legum]]
[[Categoria:Planta ortenca]]
[[Categoria:Solanaceae]]