Veire la font de Ans 1460

{{Dialècte Provençau}}

<center>[[Ans 1420|../..]] | [[Ans 1430]] | [[Ans 1440]] | [[Ans 1450]] | ''' Ans 1460''' | [[Ans 1470]] | [[Ans 1480]] | [[Ans 1490]] | [[Ans 1500|../..]]</center>

== Istòria ==

'''1458-1460''' : conquista dau [[Despotat de Morèa]] per leis [[Empèri Otoman|Otomans]].
<br/>
'''1460''' : en [[Mesoamerica]], conquista de la region de [[Zacatula]] per lei [[Reiaume Tarasc|Tarascs]].
<br/>
'''1461''' : en [[França]], mòrt dau rèi [[Carles VII de França|Carles VII]] que foguèt remplaçat per son fiu [[Loís XI de França|Loís XI]].
<br/>
'''1461''' : dins l'[[Civilizacion maia|espaci maia]], fin de la crisi entraïnada per l'afondrament de la [[vila]] de [[Mayapan]], cremada e abandonada après la revòuta d'[[Ah Xupan]]. Lo territòri maia dau nòrd de la [[peninsula]] de Yucatan foguèt d'ara endavant devesit entre 16 [[estat]]s rivaus dominats per lei tribüs dei [[Cocomes]], dei [[Xius]], dei [[Chels]], dei [[Canuls]] e dei [[Chontals]].
<br/>
'''1463''' : dins l'[[Empèri Inca]], reorganizacion dau govèrn. [[Pachacutec]] fisèt lo comandament deis operacions militaras a son fiu [[Tupac Yupanqui]] per se concentrar sus un programa ambiciós de construccion ([[Temple dau Soleu (Cuzco)|Temple dau Soleu]], [[Sacsayhuamán]] e [[Machu Picchu]]).
<br/>
'''1465''' : en [[França]], revòuta de la [[Liga dau Ben Public]], una coalicion de senhors poderós qu'èran ostils au renfòrçament de l'autoritat reiala. Indecís, lo conflicte s'acabèt oficialament per un succès deis insurgents qu'obtenguèron la restitucion de certanei vilas e [[impòst]]s per lo rèi [[Loís XI de França|Loís XI]]. Pasmens, en realitat, lo rèi capitèt rapidament d'annular sei concessions.
<br/>
'''1466''' : en [[Majapahit]], mòrt dau rèi [[Girisawardhana]] que foguèt remplaçat per [[Singhawikramawardhana]].
<br/>
'''1466''' : fondacion dau [[Khanat d'Astrakhan]] per [[Mahmud bin Küchük]], un pretendent desfach au [[Khanat de l'Òrda d'Aur]]. Aquò afebliguèt leis estats mongòls occidentaus.
<br/>
'''1467''' : en [[Mesopotamia]], destruccion de la federacion tribala dau [[Turcomans dau Moton Negre|Moton Negre]] per aquela dau [[Turcomans dau Moton Blanc|Moton Blanc]].
<br/>
'''1468''' : mòrt dau [[negus]] [[Kwestantinos Ièr|Kwestantinos I{{èr}}]] que foguèt remplaçat per son fiu [[Baede Maryam]] (1468-[[1478]]). Aprofichant la patz amb leis estats [[islam|musulmans]] d'[[Africa]] Orientala e la poissança militara legada per son paire, lo negus novèu ordonèt una campanha còntra lei pòbles de la region de [[Semien]] e còntra lei pilhards que menaçavan lo comèrci caravanièr en Tigre.
<br/>
'''1468''' : en [[Insulíndia]], scission de [[Majapahit]] a l'eissida d'una [[guèrra civila]] entre lo rèi [[Singhawikramawardhana]] e un prince usurpator dich [[Kertabhumi]]. Divèrsei revòutas comencèron dins lei rèstas dau reiaume de part de pòbles desirós de retrobar son [[independéncia]].
<br/>
'''1469''' : en [[Mesoamerica]], [[mòrt]] dau ''[[tlatoani]]'' [[Moctezuma Ièr|Moctezuma I{{èr}}]]. [[Axayacatl]], felen dau ''[[tlatoani]]'' [[Itzcoatl]], li succediguèt.
<br/>
'''1469''' : conquista dei regions occidentalas de l'[[Empèri Timurida]] per lei [[Turcomans dau Moton Blanc]].

== Cultura ==

== Sciéncias e tecnicas ==

'''1460''' : premiera descripcion [[medecina|medicala]], per lo [[cirurgia]]n militar [[Alemanha|alemand]] [[Heinrich von Pfolspeunt]], de bleçaduras entraïnadas per de [[bala (projectile)|balas]] d'[[Arma de fuòc|armas de fuòc]].
<br/>
'''1464''' : publicacion d'un tractat de [[trigonometria esferica]] dich ''De triangulis omnimodis'' per lo sabent [[Alemanha|alemand]] [[Regiomontanus]] ([[1436]]-[[1476]]). Aquela òbra permetèt de difusar largament en [[Euròpa]] lo trabalh dei matematicians arabs sus lo subjècte.
<br/>
'''1466''' : en [[criptologia]], invencion dau [[quadrant chifrant]] per lo sabent e [[filosofia|filosòf]] [[Itàlia|italian]] [[Leon Battista Alberti]] ([[1404]]-[[1472]]). Son sistèma foncionava amb dos discs marcats de letres e de cifres que son alinhament podiá èsser modificat. Aquò creèt lo metòde de la substitucion polialfabetica. Dins aquò, tot l'interès d'aqueu sistèma foguèt pas comprés avans lo sègle XIX.

== Decès ==

<div style="-moz-column-count:3; column-count:3;">
* [[Gilles Binchois]], [[musica|musician]] [[França|franco]][[Flandra|flamenc]].
* [[Nicolas de Cues]], sabent e cardenau [[Alemanha|alemand]].
* [[Girisawardhana]], rèi de [[Majapahit]].
* [[Kwestantinos Ièr|Kwestantinos I{{èr}}]], [[negus]] d'[[Etiopia]].
* [[Johannes Gutenberg]], inventor [[Alemanha|alemand]].
* [[Moctezuma Ièr|Moctezuma I{{èr}}]], ''[[tlatoani]]'' [[Civilizacion astèca|astèc]].
* [[Georg von Peuerbach]], [[astronomia|astronòm]] e [[matematicas|matematian]] [[Àustria|austrian]].
* [[Heinrich von Pfolspeunt]], [[cirurgia]]n [[Alemanha|alemand]].
</div>

== Liames intèrnes ==

== Bibliografia ==

== Nòtas e referéncias ==
<references/>