Veire la font de Andromèda (constellacion)

{{Infobox
|tematica=
|carta=
}}
[[Fichièr:Andromeda constellation map-fr.png|thumb|300px|Constellacion d'Andromèda]]
'''Andromèda''' es una [[constellacion]] de l’[[emisfèri nòrd]]. Longa, en forma de « A », Andromèda es una de las 48 constellacions identificadas per [[Claudi Ptolemèu|Ptolemèu]].

== Istòria ==
[[Fichièr:And bode.jpg|thumb|left|Andromèda, dessenhada per [[Johann Elert Bode]].]]
Tota la region descriu la legenda de la princessa [[Andromèda (mitologia)|Andromèda]], filha de la reina [[Cassiopèa (constellacion)|Cassiopèa]] (al nòrd) e de [[Cefèa (constellacion)|Cefèa]] (un pauc pus a l’oèst), rei d’Etiopia.

Cassiopèa se vantèt totjorn de la belesa de sa filha ; quand gausèt dire que despassava tanben las ninfas de las mars, aquelas demandèron a lor paire, [[Poseidon]], dieu de la Mar, de las vengar. [[Poseidon]] s’irrita e manda un mostre ([[Balena (constellacion)|Cetus]]) qu'a per mission de ravajar las còstas del reialme. Lo sol biais de salvar lo reialme èra d'ofrir Andromèda en sacrifici per apasimar la colèra del mostre.

Cefèa acceptèt de sacrificar sa filha en l’encadenant a un ròc (las cadenas d’Andromèda son en direccion de Cefèa) per daissar Cetus la devorar.

Per bon astre, l'eròi [[Persèu (constellacion)|Persèu]] (al nòrd-èst), passant per aquí, tua lo mostre Cetus en lo petrificant (amb la tèsta de la [[Medusa]]) e desliura la bèla.

Se ditz tanben que per son orguèlh, la reina Cassiopèa foguèt encadenada a son tròne, condemnada a virar a l'entorn del [[Pòl Nòrd]] e de còps a pendre a l'envèrs, d'un biais fòrça pauc digne.

== Observacion de las estelas ==
=== Localizacion ===
La constellacion se localiza a partir de [[Beta Persei|Algol]] e del grand carrat de [[Pegas (constellacion)|Pegas]]. Dempuèi aquel carrat, se pòt veire un immens « carri », tres còps pus grand qu'aquel de la [[Granda Orsa]], format per {{nobr|α And}}, α, β, et {{nobr|λ Peg}} (lo [[Grand carrat de Pegàs]]), puèi dins lo prolongament de sa diagonala, a partir de {{nobr|α And}}, {{nobr|β And}}, {{nobr|γ And}}, e fin finala [[Beta Persei|Algol]] ({{nobr|β [[Persèu (constellacion)|Persèu]]}}).

=== Alinhaments ===
Aquela diagonala d’Andromèda de 60° d’amplitud aparten a un alinhament immens que fa lo torn del glòbe, e que n'es un axe de localizacion major de la capa celèsta. Dempuèi lo [[Grand carrat de Pegàs]] passa per [[Beta Persei|Algol]], [[Alpha Aurigae|Capella]], [[Alpha Geminorum|Castor]] e [[Beta Geminorum|Pollux]], [[Alpha Hydrae|Alphard]] ([[Idra (constellacion)|Idra]]), l’extremitat de las [[Velas]] puèi [[Alpha Crucis|Acrux]] e [[Alpha Centauri]], [[Lambda Scorpii|Shaula]] ({{nobr|λ Scorpii}}), l’arc e la tèsta ({{nobr|σ Sgr}}) del [[Sagitari (constellacion)|Sagitari]], puèi torna montar per la tèsta del [[Capricòrne (constellacion)|Capricòrne]] ({{nobr|β Cap}}), lo long de l’axe de l'[[Aqüari (constellacion)|Aqüari]], per acabar sus la diagonala del [[Grand carrat de Pegàs]].

[[Fichièr:Andromeda.gif|thumb|Localizacion d’Andromèda]]

=== Forma ===
Las tres estelas principalas d’Andromèda, qu'apareisson dempuèi lo jorn falhit, se situan sus la granda diagonala, e correspondon a la tèsta (Alphératz, α, dins lo carrat de Pegas), l'anca (Mirach, {{nobr|β And}}), e lo pè (Almach, {{nobr|γ And}}), totas tres pro brilhantas ({{nobr|mag 2}}). Se vei pro rapidament aparéisser doas estelas intermediàrias ({{nobr|mag 3}}) sus aquel axe, l’espatla e lo genolh.

Los autres membres son pro flacs ({{nobr|mag 4}}) : se vei un primièr alinhament perpendicular a la diagonala d’Andromèda, al nivèl de l’espatla, que dessenha los dos braces. Del costat Sud, lo braç s’acaba sus un alinhament de tres estelas, la tresena (exteriora) aparten a la constellacion dels [[Peisses (constellacion)|Peisses]].

Del costat Nòrd, lo braç punta sus la cadena d’Andromèda, que se dessenha flacament ({{nobr|mag 5}}) entre lo carrat de Pegas e Cefèa. Las estelas un pauc pus brilhantas que semblan de limitar la cadena d’Andromèda forman la pichona constellacion del [[Lausèrt (constellacion)|Lausèrt]].

La camba nòrd d’Andromèda va de l'anca cap a Cassiopèa, e dessenha un pichon arc de cercle fins al pè drech ({{nobr|51 And}}), que tòca gaireben la man de Persèa. La celèbra '''galaxia d’Andromèda''' se situa al nivèl del genolh, a 2° cap a l’exterior, e s'i pòt veire, se las condicions de visibilitat son excellentas, jos forma d’una nèbla vagament luminosa.

A l'opausat del despart de la camba d’Andromèda, e dins lo meteis axe, se vei una pichona estela intermediària (qu'es la punta de la constellacion del [[Triangle (constellacion)|Triangle]]), puèi arribam sus la tèsta del [[Aret (constellacion)|Aret]].

Los dos pès d’Andromèda (51 e {{nobr|γ And}}) son dins l’alinhament del bòrd Oèst de Cassiopèa, pus al Nòrd. Inversament, la basa del W de Cassiopèa punta cap a la basa de la cadena d’Andromèda abans de tocar lo som del carrat de Pegas.

== Estelas principalas ==
{{Article detalhat|Lista de las estelas d'Andromèda}}
[[Fichièr:Andromeda Hevelius.jpg|thumb|Andromèda, dessenhada per [[Johannes Hevelius]].]]
=== α And (Alphératz / Sirrah) ===

La pus brilhanta [[estela]] d’Andromèda, [[alpha Andromedae|{{nobr|α And}}]], nomenada Alphératz, Alpharatz o Sirrah, constituís amb [[Alpha Pegasi|α]], [[Beta Pegasi|β]], e {{nobr|[[Lambda Pegasi|λ]] Peg}} un [[estelum]] nomenat lo Grand Carrat de [[Pegàs (constellacion)|Pegàs]]. Aquela estela foguèt alara inclusa dins Pegàs : Alphératz significa « espatla del caval » e Sirrah « monilh » en [[arabi]].

Es una estela fòrça cauda, de color blau blanc, brilhant 110 còps mai que lo [[Solelh]]. Es tanben una estela dobla, son companhon despassant pas la {{nobr|[[magnitud aparenta]] 11,3}}.

=== β And (Mirach) ===

[[Beta Andromedae|{{nobr|β And}}]], o Mirach, que son nom significa « la Centura » en arabi, es una giganta roja 30 còps pus granda que lo Solelh.

=== γ And (Almach) ===

{{nobr|γ And}}, o [[Almach]] o Alamak (de l’arabi {{lang|ar-Ltn|''Al Anak al Ard''}}, « lo linx del desèrt »), se tròba a l'extremitat de la camba sud del « A » de la constellacion. Es una bèla estela dobla de las colors contrastadas, irange e blau.

La principala estela del sistèma, {{nobr|γ¹ And}}, es una giganta irange 80 còps pus granda que lo Solelh e 2000 còps pus luminosa qu'aquel. {{nobr|γ² And}} es ela meteissa una estela dobla. {{nobr|γ²-A And}}, de {{nobr|magnitud 5,0}}, e {{nobr|γ²-B And}}, de {{nobr|magnitud 5,5}}, s'entornejan en 61 ans segon una [[orbita]] plan fòrtament [[Ellipsa|elliptica]]. Las doas estelas son totas doas blavas. {{nobr|γ²-A And}} es ela meteissa dobla, son companhon torneja a l'entorn d’aquela en solament 2,7 jorns.

=== Autras estelas ===

[[Upsilon Andromedae|{{nobr|υ And}}]] possedís un sistèma planetari amb per lo mens tres [[exoplanèta]]s, 0,71 còp, 2,11 còps e 4,61 còps pus massissas que [[Jupitèr (planeta)|Jupitèr]].

{{nobr|R Andromedae}} es una estela [[variabla de tipe Mira]] que sa [[Magnitud aparenta|magnitud]] passa de 5,8 a 14,9 segon un periòde de 409 jorns.

== Objèctes celèstes ==
L'objècte pus famós d’Andromèda es M31, la [[galaxia d'Andromèda|galaxia d’Andromèda]], un dels objèctes pus alunhats vesibles sens instruments (M33 es un pauc pus alunhat). Es d’una enòrma [[galaxia]] espirala semblabla a [[Via Lactèa|la nòstra]]. Per trobar la galaxia, se pòt traçar una linha entre [[Beta Andromedae]] e {{nobr|[[Mu Andromedae]]}}, e perseguir aquela linha a prèp de la meteissa distància dempuèi μ.

L'objècte {{nobr|[[NGC 7640]]}} es una autra [[galaxia espirala]] de tipe raiada SBb, pro facila de localizar.

La [[nebulosa planetària]] {{nobr|[[NGC 7662]]}} es un dels objèctes pus facils a veire amb un telescòpi amator e revèla un disc elliptic blau verd.

L’[[amàs dubèrt]] {{nobr|[[NGC 752]]}} cobrís una superficia pro larga. Semblant una centena d’estelas de {{nobr|magnitud 9}} a 10, se situa prèp de {{nobr|[[56 Andromedae]]}}.

== Vejatz tanben ==
=== Articles connèxes ===
* [[Lista de las estelas d'Andromèda]]

=== Ligams extèrnes ===
* {{en}} [http://www.allthesky.com/constellations/andromeda/ {{lang|en|''Andromeda''}}] ({{lang|en|''The Deep Photographic Guide to the Constellations''}})

{{Lista de las constellacions}}

{{Portal astronomia}}

[[Categoria:Constellacions]]
[[Categoria:Constellacion d'Andromèda|*]]