Veire la font de Aiga doça

{{Dialècte Lengadocian}}

[[Fichièr:Disponibilite_eau_douce_carte_2000.png|vinheta|350x350px|Disponibilitat en aiga doça, m³ per persona per an du començament dels ans 2000
{{Legenda|#333366|de 50000 a 605000 m<sup>3</sup>}}
{{Legenda|#003599|de 15000 a 50000 m<sup>3</sup>}}
{{Legenda|#9999ff|de 5000 a 15000 m<sup>3</sup>}}
{{Legenda|#ccccff|de 2500 a 5000 m<sup>3</sup>}}
{{Legenda|#ececff|de 1700 a 2500 m<sup>3</sup> vulnérabilitat.}}
{{Legenda|#ffff99|de 1000 a 1700 m<sup>3</sup> - estrès idric.}}
{{Legenda|#ffcc66|de 0 a 1000 m<sup>3</sup>  - état de pénuria}}]]

L''''aiga doça''' es una [[aiga]] que la [[salinitat]] fèbla permet la consomacion. Es l'aiga dels [[Riu|rius]], dels [[Estanh|lacs]], [[Aiga pluviala|de la pluèja]], dels [[Glacièr|glacièrs]], de las [[Torbièra|torbièras]], etc. al contari de l'[[aiga de mar]]. Es un critèri de [[Aiga potabla|potabilitat]] essencial que de l'aiga qse lèva malaisidament lo sal en solucion. Una aiga es dicha doça se conten en general mens d'un grama de matèrias solidas dissolgudas (coma los sals, metals e elements nutritius) per litre. Per comparar, l'aiga de mar na conten mai de trenta e lo [[sérum fisiologic]] ne conten 9&nbsp;g/litre (0,9 %).

En [[Aqüariofilia|aquariofilia]], l'expression « aiga doça » es utilizada per destriar una aiga non salada de l'« [[aiga de mar]] » e de l'[[aiga saumastra]].

== Precision ==
L'aiga doça es pas l'invèrs d'una [[Dureta de l'aiga|aiga dura]] que, ela, se definís coma una aiga contenent d'ions [[magnèsi]] e/o [[calci]]. Atal, d'aiga salada (contenent de [[clorur de sòdi]] dissolgut) es ni doça ni dura.

== Ecosistèmas e biodiversitat de las aigas doças ==
[[Fichièr:Řeka_Topo.jpg|vinheta|Un [[riu]] en [[Eqüator (país)|Equator]].]]
Las aigas doças coma [[Abitat|abitats]] naturals son los [[Ecosistèma|ecosistèmas]] qu'abrigan las espècias aquaticas terrèstras, dicha [[Dulçaquicòl| dulçaquicòla]] e que provesisson una granda partida de l'aiga potabla o buguda pel mond. La biodiversitat de las aigas doças sembla aver estat sosestimada dins mai d'una regions del mond, quitament son gra de menaça<ref>Dudgeon, D., Arthington, A.H., Gessner, M.O., Kawabata, Z.I., Knowler, D.J., Leveque, C., Naiman, R.J., Prieur-Richard, A.H., Soto, D., Stiassny, M.L.J. and Sullivan, C.A. (2006) ''{{Lang|en|Freshwater biodiversity: importance, threats, status and conservation challenges}}''. Biological Reviews, 81, 163-182.</ref>. Unas espècias ([[Amphibia|amfibians]], [[Insecta|insèctes]]) podent aver una fasa de vida aquatica e una autra terrèstra. 

Una novèla mapa mondiala, de las ecoregions d'aiga doça foguèt producha en 2010 a partir de las donadas de reparticion de 13 300&nbsp;espècias de peissons. La crusada d'aquestas zonas amb de zonas sensiblas terrèstras de biodiversité es fréquent, subretot en region tropicala; aquestas zonas de fòrta ''congruéncia'' poiriá meritar d'eforces de conservacion integrada mai importants e priorizats, pledeja un estudi publicat en 2010<ref>Robin Abell, Michele Thieme, Taylor H. Ricketts, Nasser Olwero, Rebecca Ng, Paulo Petry, Eric Dinerstein, Carmen Revenga, Jonathan Hoekstra, ; ''Concordance of freshwater and terrestrial biodiversity '' Online: 2010-11-18 DOI: 10.1111/j.1755-263X.2010.00153.x (http://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1111/j.1755-263X.2010.00153.x/abstract Résumé)</ref>.

== Menaças, estat, pressions ==
[[Fichièr:Stream_without_conservation_buffers.jpg|vinheta|L'[[Agricultura|agriculture]] es una de las fonts màger de [[pollucion de l'aiga]] doça.]]
Los ecosistèmas d'aiga doça son victimes de fòrça fonts de [[pollucion]], individualas e collectivas, urbaina e industrialas (pollucions accidentalas, efluents insufisament depuradas, escuratge per las chavanas), agricòlas (nitrats, phosfats, erosion font de turbiditat, pesticids). 
Los filtraires netejan l'aiga e melhoran sovent la qualitat dels sediments, mas pòdon tanben bioconcentrar de contaminants, al benefici de la [[qualitat de l'aiga]], mas amb de riscs de bioconcentracion e de perturbacion.
Los [[Sediment|sediments]] pòdon i concentrar fòrça polluents (coma los elements de traças metallics<ref name="sediment2007">Canavan, R.W., Van-Cappellen, P., Zwolsman, J.J.G., Van-den-Berg, G.A., Slomp, C.P., 2007. </ref>, mai o mens durablement, coma dins las regions industrialas o dins las zonas tocadas per la pollucion rotièra o urbana. 

Mai qu'en mar ont las barrièras fisicas artificialas son raras, la [[Barrèra ecologica|barrièra ecologica]] per de grandas [[Paissièra|paissièras]] impassablas, lo caufament o la pollucion contribuisson a empachar la liura circulacion dels organismes aquatics, que los peissons migrators. E localament, dins las [[zonas umidas]] e sus lors penjals, los plombs de [[Pesca|pèsca]] e de [[caça]] perduts son una font de saturnisme pels animals, los ausèls d'aiga essent mai tocats. Son tanben una font de pollucion durabla dels sediments. 

Fin finala, las aigas regolantas sus de sectors tocats per las guèrras: camps, lacs, paluns, braces mòrts, poses que pòdon èsser polluits per de toxics coma las municions abandonada o perdudas.

Las aigas caudas tendon a perdre lor [[oxigèn]] que se disòlv naturalament melhor dins l'aiga freja. Lo caufament mejan, nocturn subretot, dins la zonas caudas e temperadas es un factpr suplementari de degradacion de la [[biodiversitat]]. Facilita la dissolucion del CO{{ind|2}} de l'aiga, e la fa mai acida. 

Fòrça peissons d'aiga doça fan partit de las espècias que mermant di gaireben totes los païses desvolopats e lo venent, quitament los [[Amphibia|amfibians]] considerats coma de bons indicators de qualitat de las aigas doças.

== Origina de las aigas doças ==
[[Fichièr:A_beautiful_morning_for_a_wander._(5833092394).jpg|vinheta|Una font d'aiga doça.]]
Après l'apareisson de la vida, lo cicle de l'aiga foguèt modificat per son utilizacion per las plantas e los animals. Suls mitan emergats, l'aiga doça es vitala per gaireben totas las espècias. Ven de la [[condensacion]] de vapor d'aiga atmosferica. Ela meteissa es eissida de l'evaporacion de las aigas marinas e terrèstras, mas tanben de la novèla condensacion ciclica de l'evapotranspiracion e de la respiracion / transpiracion de las plantas e animals. Ven tanben dels cicles de nòva evaporacion del rosal e de las [[Aiga meteorica|aigas meteoricas]] que s'evaporèron abans de rejónher los [[Jaç freatic|jaces freatics]] o los cors d'aiga que provesisson los [[Estanh|lacs]] interiors, los [[Riu|rius]] e [[Flume|fumes]], coma los jaces d'aiga sosterranhas prigondas, o dirèctament, o a la seguida de la fonda de las nèus o glaçs (vejatz lo [[cicle de l'aiga]]). Sus [[Tèrra]], 97 % de l'aiga de superfícia es salada; los 3 % autres constituisson las sèrvas d'aiga doça de la planèta.

== L'accès a l'aiga (doça, sana e pròpra) ==
L'accès a l'aiga doça es un problèma sempre mai critica per la subrevida de fòrça espècias (« estrès idric »), ye tanben per l'[[èsser uman]], subretot dins los [[Desèrt|desèrts]] e autres contradas [[Ariditat|aridas]], polluidas, o dins las zonas en via de salinizacion après desboscament, l'assagatge o l'assecament. 

L'aiga doça essent plan inegalament espandida e accessibla sus la Tèrra, es una de las grandas fonts d'inégalitat ecologica e de conflictes per l'avenir segon l'[[Organizacion de las Nacions Unidas|ONU]].

L’agricultura es tanben la font de pression sul provisament que lèva gaireben 70 % de l’aiga doça planetària (fins a 90 % dins gaireben totes los païses mens desvelopats)<ref>{{Revista}}</ref>.

== Aquariofilia ==
En [[Aqüariofilia|aquariofila]], l'expression « aiga doça » es tanben utilizada per designar una aiga non salada en oposicion a l'« [[aiga de mar]] » e l'[[aiga saumastra]] per destriar tres tipes d'[[Aqüari|aqüaris]] qu'utilizan d'equipaments diferents, dich alara « aqüaris d'aiga doça », « aqüari d'aiga saumastra » e « aqüari d'aiga de mar ».

== Nòtas e referéncias ==
<references />

== Vejatz tanben ==

=== Bibliografia ===
* {{Fr}} Jean-Claude Lefeuvre et Nicolas Pion, ''L'eau douce en France : histoire d'un long combat'', Milan, Toulouse, 2009, 116 p.  {{ISBN|978-2-7459-2940-2}}
* {{Fr}} Sylvie Paquerot, ''Eau douce : la nécessaire refondation du droit international'', Presses de l'Université de Québec, Sainte-Foy (Québec), 2005, 246 p.  {{ISBN|2-7605-1323-8}}
* {{En}} Gleick, P.H. (2006) The World’s Water (2006-2007): The Biennial Report on Freshwater Resources. Island Press, Washington, DC.
* {{En}} Gleick, P.H. (2009) The World’s Water (2008-2009): The Biennial Report on Freshwater Resources. Island Press, Washington, DC.

=== Ligams extèrnes ===
* [http://www.cnrs.fr/cw/dossiers/doseau/accueil.html Dossièr del CNRS sus l'aiga doça]
* [http://www.unesco.org/courier/2001_10/fr/doss01.htm Article de l'UNESCO sus la guèrra de l'aiga]
[[Categoria:Ecosistèma]]