Mostre de Frankenstein

Lo Mostre de Frankenstein
Personatge de Frankenstein o lo Prometèu modèrne
Aliàs	La Creatura de Frankenstein
Origina	Soïssa
Espècia	Èsser artificial
Activitat(s)	barrutlaire
Familha	Victor Frankenstein (son creator)
Creat per	Mary Shelley
Filme(s)	Frankenstein (1931) Frankenstein s'escapèt Frankenstein (1994)
Roman(s)	Frankenstein o lo Prometèu modèrne
Seria(s)	Frankenstein

Lo mostre de Frankenstein (o Frankenstein, la creatura de Frankenstein o simplament lo monstre) es un personatge de ficcion qu'apareguèt pel primièr còp dins lo roman de Mary Shelley, Frankenstein o lo Prometèu modèrne. Es un èsser artificial, creat pel sabent Victor Frankenstein amb un ensemble de cadavre tornat a la vida.

Dins lo roman (ont es nomenat lo demòni, lo monstre e mai sovent la creatura) coma dans los primièrs films, lo monstre a pas de nom. Una confusion se realizèt dins l'esperit del public entre lo sabent e sa creatura, qu'es sovent, e per abus de lengatge, designat jol nom de « Frankenstein ». Aquesta confusion es entretenguda per unas adaptacions.

Intelligent e dotat de la paraula dins lo roman de Mary Shelley, lo mostre foguèt sovent presentat dins las adaptacions coma una bruta incapabla de parlar, o parlant amb dificultat. Aqueste cambiament, que data de la primièra teatrala en 1823, s'encontrèt dins los films de las annadas 1930, puèi dins la majoritat dels autres films utilizan lo personatge.

Roman original

Lo jove sabent Victor Frankenstein, se demandant quina es "la quita esséncia de la vida", decidís de crear un èsser vivent a partir de carns mòrtas, mas es espaventat per la laidor de la creatura a qui donèt la vida. Lo "mostre", tal que descrich dins lo roman, mesura uèit pès de naut (2,43 m); a la pèl jauna daissant veire sos muscles e venas, una cada rufa, de pèls abondants d'un negre lusent, de dents fòrça blancas, d'uèis sens color e un trach negre marca los pòts.

Frankenstein fugís, abandonant sa creatura. Lo mostre barrutla, ensag coma pòt de subreviure e patís de discriminacion, desgost e paur a causa de son aparéncia dins lis luòcs que visita. Fa demorança près d'una familha francesa, los De Lacey, apren pauc a pauc a parlar e a legir, se liga a eles e ensag de se far aimar, mas se fa violentament remandat.

Asirós e triste, decidís de cometre lo mal assassinant per començar lo pichon fraire de Frankenstein, William ("Pòdi ièu tanben crear lo desesper!") e encontrar aqueste darrièr, li explicant sos malaürs. Lo mostre promet de daissar los umans en patz se Frankenstein li fabrega una companha. Lo sabent la realiza, mas, pres de remòrs, destrutz al darrièr moment son òbra. Per se venjar, lo mostre assassina Clerval, lo melhor amic de Frankenstein, puèi sa promesa Elisabeth. Frankenstein decidís alara de percaçar la creatura, çò que lo mena al Pòl Nòrd. Alara qu'èra al morir de freg, Frankenstein es reculhit sus la nau de l'explorator Robert Walton, a qui raconta son istòria abans de morir. Walton trapa enseguida lo mostre que se lamenta sul còrs de Frankenstein. La creatura declara a l'explorator que sos crimes l'an fach sofrir el tanben e que, n'avent pas pus de rason de viure, se suicidarà s'immolant sul lenhièr: fugís alara de la nau e desapareis dins las tubas.

Adaptacions

L'adaptacion cinematografica de 1931 producha per Universal, ont lo mostre es interpretat per Boris Karloff, marcat fòrça l'imaginari collectiu, fins a èsser associat al personatge, que siá per son fisic o de sas trachs de personalitat. Lo maquilhatge concebut per Jack Pierce pels films de Whale, e utilizat enseguida dins tota la seria dels Universal Monsters, constituís dempuèi l'ora l'aparéncia mai familièra del mostre: sas principals trachs son una tèsta de forma cilindrica, un front fòrça espés, de bolons dins lo còl (o los timps segon las version) e un còrs cobèrt de punts de sutura.

Lo mostre de Frankenstein interpretat per Boris Karloff, qu'influenciarà gaireben totas las incarnacions futuras, presenta fòrça diferéncias amb son omològ literari:

• la vida li es dona per lo fólzer: çò qu'es pas jamai precizat dins lo roman, pasmens se lo doctor Frankenstein dobte de sas coneissenças scientificas vesent lo fólzer picar un arbre e desrevelhar lo mostre amassanr los "instruments de vida per ne comunicar la beluga a la causa inanimada"  (lo tèrme « beluga » podent èsser pres au figurat);
• es constituit de troces de cadavres desenterrats al cimentèri, qu tenon en plaça per de gros punts de sutura: dins la version escricha, pren d' "òsses dins un carnièr", dintra dins " l'umiditat infècta dels tombèls o [torturava] d'animals vivents per donar vida a l'argila inèrta". La creatura es donc a l'origina pas compausada sonque de troces de cadavres;
• A d'electrodes sul còl (inexistentas dins lo roman de Mary Shelley, publicat setze ans abans la creacion del tèrme per William Whewell en 1834) ;
• Possedís una intelligéncia plan limitada e parla amb dificultat, o pas cap (alara que dins lo roman, possedís una granda intelligéncia e un vocabular ric). Dins Frankenstein, lo mostre interpretat per Boris Karloff s'exprimís per de simples renadas; dins sa suite La Promesa de Frankenstein, pòt parlar, mas de biais imparfièch. Aquesta anomalia es explicada dins lo primièr film per una scèna ont l'assistant de doctor fa accidentelament càser lo cervèl qu'èra encargat de volar dins un laboratòri per bastir lo mostre, e lo remplaça alara per un autre, qu'es un cervèl malaut.

Lo desir del mostre d'aver una companha, ja present dins lo roman, vendrà realitat dins lo film La Promesa de Frankenstein, mas aquesta lo rebuta, afastigada, çò que li fa dire « She hate me » ("M'asira").

Boris Karloff tanben interpretèt lo mostre dins doas seguidas, La Promesa de Frankenstein e Lo Filh de Frankenstein. Lo personatge del mostre es enseguida utilizat dins de films de cinèma o de television jogat per fòrça autres actors, coma Lon Chaney Jr. (Lo Fantasma de Frankenstein), Bela Lugosi (Frankenstein encontra lo lop garon), Glenn Strange (L'Ostal de Frankenstein e dos autres films), Christopher Lee (Frankenstein s'escapèt) o Robert De Niro (Frankenstein).

La seria de romans publicat per Jean-Claude Carrière entre 1957 e 1959 se destria donant un nom a la créature, nomenada « Gouroull ». Lo monstre de Frankenstein es descriu coma un tuaire freg.

La seria de films de la Hammer fa la vedèta del doctor, interpretat en general per Peter Cushing, e non sa creatura: alara, cadun d'aquestes films met en scèna una creatura diferenta. Aquestes mostres an pasmens en comun amb la version d'Universal d'èsser presentats coma d'èssers d'intelligéncia redusida, mai sovent incapables de parlar. Aqueste punt es comun a fòrça autras versions: lo telefilm de 1973, quitament s'es mai pròche del roman que los precedents films, contunha de presentar un mostre parlant amb dificultat, e capita sonque dins una scèna a prononciar una frasa coerenta. Lo film de 1994 torna al concèpte d'un mostre intelligent, s'exprimissent aisidament. Le film Van Helsing (2004) lo presenta coma un èsser intelligent, conscient de sa monstruositat e cercant abans tot a viure sol e en patz. Dins lo film Doctor Frankenstein (2015), lo mostre, nomenat "Prometèu" e que ten pas qu'un ròtle segondari, es de nòu presentat coma una bruta muta...

Capacitats

Lo mostre de Frankenstein es dotat d'una fòrça subreumana que li permet de tuar aisidament qui que siá per escanament. Es tanben plan lèst e pòt se móure a una velocitat subrenaturala dins los fregs e ostils monts. Mai, es insensible al grand freg, çò qu'utiliza daissant lo doctor Frankenstein lo percaçar sus la banquisa.

Dins los films, garda sa fòrça subreumana, çò que li permet de cometre de murtres, mai per accident que per malvolença.

Citacions

Dins lo roman

• « Totes los òmes òdian los malauroses; que soi asirat! Ièu que soi mai miserable que tot èsser uman! »
• « Cossí t'ausas jogar atal amb la vida? Fai ton dever contra ièu, farai lo mièu contra tu e lo rèste de l'umanitat. »
• « Èra l'òme vertadièrament a l'encòp tan poserós e ta vertuós e pasmens tan crudèl e tan mespresable? De còps qu'i a, me pareissiá èsser una simpla incarnacion del mal, a d'autres çò que se pòt concebre de mai nòble e de mai semblable a Dieu. Èsser un òme vertuós me semblava l'onor mai grand que pòt escàser a un èsser vivent; èsser vil e crudèl, coma se conta que fòrça lo foguèron, me semblava la vergonha mai granda, un estat mai abjècte qu'aqueste de la taupa cèca o del vèrm inofensiu. »
• « Se cal pensar que soi sol copable alara que l'umanitat entièra pequèt contra ièu? [...] Mas ièu, paure miserable, soi pas qu'una creatura avortada, meriti d'èsser batut e pautrit. »
• « M'asiratz, mas vòstre fàstic pòt pas egalar aqueste qu'ai per ièu. »

Dins La Promesa de Frankenstein

• « Sol, marrit. Amic, bon. »
• « Ela asira ièu. »
• « Apertenèm mòrt. »

Bibliografia

• Claire Bazin, Christine Dupuit, Isabelle Labrouillère, Jean-Jacques Lecercle, Gwenhaël Ponnau, Isabelle Viville, Cahiers des paralittératures, n^o , « Actes du colloque Frankenstein littérature/cinéma », Céfal, coll. « Cahiers des Paralittératures », avril 2002, 128 p., ISBN 978-2-87130-054-0, présentation en ligne.