Ermetisme
L’ermetisme es l’estudi e la practica de la filosofia oculta e magica, en relacion amb los escrichs atribuïts a Ermès Trismegist (Ermès Tres Còps Grand), una divinitat sincretica que combina d’aspèctes de la mitologia del dieu grèc Ermès e lo dieu egipcian Thoth. Aquelas cresenças influencièron la saviesa oculta dins l’Euròpa de la Renaissença, quan foguèron reviscoladas per de figuras coma Giordano Bruno e Marsilio Ficino.
Definicion[modificar | Modificar lo còdi]
L’ermetisme filosofic es bastit sus la basa d’un ensems d’escrichs que serián apareguts en Egipte jol periòde de dominacion romana (entre los sègles I e IV), e plaçat jol patronatge d’Ermès Trismegist. Benlèu, l’ermetisme seriá un "ensag ellenic" de sistematizar filosoficament de troces de doctrinas religiosas e misticas de la cultura egipciana (pasmens se se deu pas apartar d’autras influéncias "orientalas", coma la josieva, per exemple). E mai, es mai probable qu’aquela sistematizacion filosofica o "sabenta" se realizèt sus la basa d’autres escrichs anteriors de sciéncias ocultas (l’ermetisme tecnic o popular).
Doctrina[modificar | Modificar lo còdi]
Segon la filosofia Ermetica contenguda dins lo Corpus, l' Asclèpi, los Extraches d'Estobèu e las Definicions Armenia, se pòt definir los principis seguents.
La triada ermètica: Dieu, cosmos e òme[modificar | Modificar lo còdi]
«Primièr Dieu, segond lo cosmos, tresen l'òme (SH XI, sent. 6 ).»
L'Ermetisme es completament unitari al respècte de la triada fonamental qu'estructura la realitat. Se cal considerar Dieu coma un cosmos immobil, lo cèl coma un cosmos mòbil e l'òme coma un cosmos racional (DH I 1), capable de s'auçar fins al creator e demiürge. Dins aquela procession ipostatica l'òme es l'imatge del cosmos, e lo cosmos es lo producte de Dieu, lo buf (pneuma) condusís lo moviment dels astres (CH III 2) e unís totes los èssers dins una cadena simpatica. Aquela dependéncia, importanta per mantenir l'edifici ermetic e las seunas "aplicacions practicas", se repeta de contunh dins l'Ermetica. Las diferentas concepcions d'aquelas ipostasas fonamentalas e los èssers intermediaris (se referissent subretot al solelh coma segond demiürge entre lo cosmos e l'òme) se las cal pas confondre, mas son de temptativas de conciliar la nòstra triada primièra mejans d'entitats ligadas.
L'ermetisme deu èsser considerat coma una "filosofia" plena de la vida: l'univèrs ermetic es vivent, e las seunas entitats conselhèras agisson de contunh. La mòrt e lo vuèg an pas de plaça dins l'ermetisme.
La Teologia Ermètica: Dieu[modificar | Modificar lo còdi]
«Perque lo Ben es inalienable e inseparable de Dieu: es lo quita Dieu (CH II B 16 ).»
Lo Dieu Suprèma es lo principi fondamental sus que s'articula tota la doctrina ermetica. Dieu es a l'encòp Paire e Ben, creator e demiürge. Dieu es lo Ben suprèma e l'artesan màger de la creacion.
L'autra denominacion de Dieu es aquela de paire, per la seuna capacitat de crear totas las causas. Doncas lo ròtle d'un paire es de crear (CH II B 17). E atal son maldichs los òmes esterils, que sabèron pas imitar la seuna òbra.
Dieu utilizèt lo Vèrbe per engendrar lo cosmos: -El creador faguèt la totalitat del cosmos no pas de la seunas mans mas amb la paraula. Se pensa doncas qu'es present, qu'existís eternalament, que creèt totas las causes, qu'es un e unic e que creèt totes los èssers per la seuna pròpia volontat (CH IV 1).
Dins l'ermetisme, los biais d'evocar Dieu son d'aparéncia contradictòris, Dieu es alara visible dins la creació, pren totes los noms, es omnicorporal e gaudís de la feconditat amblos dos sèxes, mas tanben es impossible d'o conéisser, innombrable, invisible e es envolopat dins las brumas del mistèri. Veritadièrament, aquela forma de far referéncia a Dieu e als seus atributs sonque pretend exprimar que la totalitat de çò qu'es real es lo quita Dieu, seguent una tradicion teologica d'origina egipciana (Ra es "Aquel qu'es e qu'es pas").
Dins CH V 1/2 se dich que se Dieu èra pas invisible poiriá pas cobrir la totalitat de la creacion, poiriá pas èsser eternal, perque l'invisible es eternal. Dieu, alara, sonque pòt èsser arrapaire per las seunas pròpias òbras, d'un biais que se manifesta dedins e mejans elas e subretot a qui vòl o mostrar. L'òbra de Dieu es visibla en l'òme. Dieu se pòt far conéisser mejans los seus artefactes (CH V 6). Mas aquel Dieu es al delà de quina que siá denominacion, es la rason per que èsser invisible es a l'encòp mai evident. Aquel que se contempla per la pensada tanben es visible pels uèlhs (CH V 10).
Se Dieu es tot, principi de la creacion e la quita creacion, quand parlam de çò qu'es, parlam de Dieu, perque conten tot çò qu'es e res es possible fòra d'el, ni el fòra de res (CH IX 9). Aquò constituís pas una doctrina panteista, sinon puslèu una immanéncia absoluda de Dieu, una forma d'identificacion total entre lo creator e la creacion, que poiriá aver èsser inspirat de Giordano Bruno. Si Dieu es lo Ben suprèma, en consequéncia engendrèt de beutat e deuriá aver lo front d'afirmar, amb Asclèpi, que l'esséncia de Dieu, se Dieu n'a una, es la beutat, e qu'es impossible que lo bèl e lo bon se produga en pas cap dels èssers del cosmos, coma totas las causas quel nòstra nòstre agach abraça pas que de simples simulacres e d'aparéncias enganàiras (CH VI 4). La volontat de Dieu es lo principi creator, l'energia que desplega genera tota la creacion, e la seuna esséncia vòl que totes las causes sián, perque es Dieu paire, lo Ben, en mai d'èsser totas las causas, mas tanben aquelas qu'encara son pas, [quitament la realitat mai intima de totes los èssers]. Atal aquó es çò qu'es Dieu paire, lo Ben, e cal pas li atribuir autra causa (CH X 2).
Alara, e aquí se deu insistir, i a pas la mort en Dieu, perque la volontat de Dieu es la vida e se totes las causes son viventas, tan las terrèstras coma las celèstas, e la vida es una, atal la vida es generada per Dieu e Dieu per el meteis. Per resumir, totas las causas naisson de Dieu e la vida es l'union de la pensada e de l'alma, e doncas la mòrt consistís pas dins la destruccion de las causas reünidas mas dins la dissolucion de l'union (CH XI 14). Cossí poirián existir de causas mòrtas en Dieu, imatge del tot e la totalitat de la vida? (CH XII 16).
Una bèla allegoria nos mòstra Dieu coma un musician perfècte, que jamai defalhís, e que sonque executa l'armonia dels cants, e que marca lo ritme de la melodia apropiada per cada instrument (CH XVIII 1). E tanben, trobam dins l'Asclèpi: Saber la musica consistís, alara, en mai de conéisser la distribucion ordenada de l'ensems de l'univers e quin es lo plan divin amb que va assignar un luòc a cada causa, perque l'ordenança que, dins un plan artistic, reünís en un meteis ensems las causas singularas, realiza un concèrt fòrça suau e verai que dona una musica divina (Asc. 13).
La genèsi ermetica[modificar | Modificar lo còdi]
«Al principi i aviá Dieu e ilé -matèria en grèc-, amb lo buf vital acompanhava la matèria, o melhor, èra dins la matèria, mas pas del mèsma biais qu'èran buf e los principis originaris del cosmos en Dieu el meteis, perque encara qu'aquelas causas existissián pas de fach, e avián pas encara èsser generadas, existisson almens dins aquel que deviá los generar(Asc. 14 ).»
La question de la Creacion es una de las mai complèxas, difusas e contradictòrias de l'ermetisme. Los tractats CH I Poïmandres, CH III, e SH XXIII Kore Kosmou son los textes que reculhisson melhor las diferentas genèsis ermeticas. Se pòt veire en CH I d'influéncias de la Genèsi biblica, mas benlèu la resemblança seriá lo fruch de l'interés dels ermetics pel passatge de l'Ancian Testament.
«Lo principi de totes los èssers es Dieu, Pensada, natura, matèria e saviesa que mòstra totas las causas.»
«Lo principi es lo divin, natura, energia, necessitat, òrdre e novelum. I aviá una inextricabla tenèbra dins l'abisme, aiga e un buf vital, subtil e intelligent qu'existisson dins lo caòs pel poder divin. Alara foguèt projectada una lutz sacrada e, procedents de la substància umida, los elements se consolidèron [dins lo sable]. E los diferents dieus [destruiguèron] aquela natura seminala (CH III 1 ).»
En quin cas que siá, la casuda de l'òme es l'ais essencial de la genèsi ermetica. E aicí la diferéncia entre la gnòsi optimista e la pessimista sortís subte: casèt l'òme dins un torment d'umiliacions o al contrari foguèt assemblat dins una creacion meravelhosa e unica? Pels filosòfs de la Renaissença i aviá de dobte, dins quin cas que siá, èra acceptable de considerar pels ermetics de representar la tèrra coma essencialament marrida, una preson pels òmes, idèa mai pròcha dels corrents gnostics.
La Paraula (Logos)[modificar | Modificar lo còdi]
«Atal doncas, la paraula es imatge e pensada de Dieu ... (CH XII 14 ).»
«La paraula es l'instrument de la pensada, perque la paraula interprèta çò que la pensaada vòl (DH V 1 ).»
Se ditz que Dieu generèt lo cosmos mejans la paraula, es a dire, que la pensada venguèt activitat mejans lo Vèrb divin. L'òme es dotat de pensada e de paraula, e totes dos son dotats de la meteissa valor que l'immortalitat. La paraula es diferenta de la vòtz, perque la paraula que conten en se la valor de la pensada es plena de saviesa e poder (dinamís). La paraula abita la pensada, e atal es comuna a tote òme, e la sonque vòtz es diferenta: -En efièch filh, es diferent d'un a l'autre [la paraula], mas l'umanitat es una sola: de meteis es una paraula e se traduch d'una lenga cap a una autra, de biais que, en realitat, trobam un sol e mèsme concèpte e Egipte, Grècia o Pèrsia ... (CH XII 13). S'i a de diferentas formas d'exprimir la pensada, aquela lenga que garda dins la seunas entralhas lo mistèri divin serà la mai nauta e bèla de totes, la mai pròcha a Dieu; per Giordano Bruno, seguent lo passatge de CH XVI 2, aquela lenga èra l'egipciana, e per Pico della Mirandola l'ebuieu, esposa atal la tradicion cabalistica. Pasmens, segur que lo grèc, lenga barbara, manca de poder, èra pas la mai adequada per exprimar las "opinions ermeticas".
Jamblic definís la teologia egipciana coma una "mistagogia oculta dins los simbòls" (Suls mist. VII 1). L'ermetisme, a causa de la seuna raíç egipciana es debitor d'un lengatge simbolic, fòrça alunhat de la "lenga dels filosòfs". Aquel exemple mòstra clarament la mecanica e la separacion abstracha entre l'ermetisme nomenat tecnic e l'ermetisme filosofic. L'ermetisme es una "filosofia" de poder, pas un saber mas amb que se pòt demostrar e ensenhar los proceses cosmics mejans un lengatge cort racional. Los ermetics eran de teürgs, que sián o non filosòfs depend segon çò que son dispausats a acceptar jol tèrme de filosofia.