Camps de concentracion nazis
Los camps de concentracion nazis que hon centers de detencion puish d'execucion massiva creats a l'origina peu govèrn aleman deu IIIau Reich entà amassar, isolar, explèitar la hòrça de tribalh puish aucíder los sons presoèrs. Com camps de detencions que hon creats chic après l'arribada deus nazis au poder en 1933 contre los marginaus, los malauts de naissença, los opausants politics o religiós.
Après la debuta de la Segonda Guèrra Mondiau que hon emplegats entà controllar las populacions deus país ocupats, emplegar massivament lo tribalh deus presoèrs e acabar ua politica sistematica d'eliminacion fisica deus grops mei mespresats peus alemans nazis en se virant mei que mei de cap au genocidi deus Judius e deus Ròms.
Los principaus camps d'exterminacion que hon Auschwitz-Birkenau, Majdanek, Chełmno, Belzec, Sobibor e Treblinka.
Los purmèrs camps que hon centers a còps quasi clandestins tienguts per membres de la SA e qui s'i libravan en dehòra de nat encastre reglementari a las torturas mei bestiaus. L'objectiu qu'èra terrorizar las hòrças d'oposicion (mei que mei comunistas) en bèth proheitar deu pretèxte de l'Incendi deu Reichtag qui desboquè sus l'autrejament deus plens poders a Adolf Hitler.
Lo sistèma que ho formalizat e organizat per Theodor Eicke a partir de Dachau qui ho atau lo purmèr deus grans camps, bastit a partir de 1933. Los camps que hon hidats aus SS en 1937. La disciplina que ho alavetz basada sus la terror en bèth emplegar la tortura e l'execucion deus presoèrs revoltats o qui ensajan d'escapar. Las execucions e la repression qu'èran hidadas aus presoèrs de dret comun qui s' èran jà illustrats dens lo crime.
L'invasion d'Àustria e de Checoslovàquia seguidas d'autes país e pòbles que mièn a la creacion de navèths camps entà poder amplificar la represssion contre los resistents o opausants dens los navèths pòbles ocupats e somés.
L'intensificacion de l'esfòrç de guèrra (dab la pravada deus besonhs deus òmis alemans suu front e tanben un òp d'ua creishuda de la produccion industriau) que's portè suus presoèrs expleitats dinc au cap de las loas hòrças.
Au medish temps, de cap a 1941, quauques camps de concentracion que vadón camps d'exterminacion dab l'ensag puish la generalizacion de las execucions massivas de las crampas de gas. L'objectiu qu'èra de miar au cap la Solucion Finau, qu'èi a díser l'eliminacion deus judius e deus Ròms.
Dens cèrtes camps, los presoèrs, a despart de las torturas e autas atrocitats, que hon emplegats com cobais umans entà espravar navèras potingas ; dens d'autes cas, aquestas «experiéncias» que hon simplament torturas sadicas practicadas shens cap encastre scientific e shens desbocar sus cap descobèrta (com per exemple las «experiéncias» de Joseph Mengele qui, enter autas, consistivan en torrar presoèrs vius).
Lo 27 de genèr de 1945, l'Armada Arroia que liberè en purmèr lo camp d'Auschwitz. Suu front occidentau, l'armada americana que he çò medish un pauc mei tard. A l'arribada de las armadas aligadas, la descobèrta deus subervivents dab l'espiar vueit e dab sonque pèth e òs atau com la descobèrta de las atrocitats que creèn un hòrta impression suus sordats. A Dachau per exemple, los sordats americans en non se poder pas retiéner qu'executèn còp sec quauques oficièrs alemans responsables de las atrocitats descobèrtas.
En Occitània lo màger camp de concentacion que ho lo Camp de Gurs, en Bearn.