Listra de Gaza
| |||
  | |||
| Administracion | |||
|---|---|---|---|
| Capitau | Gaza | ||
| Lenga oficiau | arabi | ||
| Politica | |||
| • Cap (de facto) | Mahmud Abbas (ca)  (2004–) | ||
| Geografia | |||
  | |||
| 31° 27′ N, 34° 24′ E | |||
| |||
| Superfícia | 365 km² | ||
| Longor de còsta | 42 | ||
| Punt culminant | Abu Auda (105 m) | ||
| Hus orari | UTC+02:00 (Hora estàndard de Palestina (ca) ) UTC+03:00 (Hora d'estiu de Palestina (ca) ) | ||
| Demografia | |||
| • Totala | 2 098 389[1] ab. (2023 ) | ||
| • Densitat | 5 749,01 ab./km² | ||
| Economia | |||
| Moneda | shekel novèl | ||
| Autas informacions | |||
| Indicatiu telefonic | +970 | ||
| ISO 3166-2 | GZZ | ||
La Listra de Gaza[Nòta 1] (var. Lista de Gaza, Faissa de Gaza; en arab: قطاع غزة, Qita' Ghazzah; en ebrieu: רצועת עזה, Retzu'at 'Azza), o simplament Gaza, qu'ei ua listra de tèrra estreta situada en Orient Mejan, qui forma dab Cisjordania los Territòris Palestians en vertut dels Acòrds d'Òslo. Confronta au sud-oèst l'Estat d'Israèl e au nòrd-èst la peninsula de Sinai (Egipte), au oèst la Mediterranèa.
La soa superfícia qu'ei estimada a 350 km²[3] e que partatja 11 km de frontèra dab Egipte, 51 km de frontèra dab Israèl e 40 km de còsta dab la Mediterranèa.
En 2005 l'Armada d'IsraèI e los colons israelians que's son retirats de la Listra de Gaza. Actuaument aqueth territòri qu'ei governat peu grop Hamas, qui ei considerat com ua organizacion terrorista per Argentina,[4] Àustralia,[5] Canadà,[6] l'Union Europèa,[7] Israèl,[8] lo Reialme Unit[9] e los Estats Units d'America.[10]
Istòria
[modificar | Modificar lo còdi]Mènes, prumèr faraon representant dab la coha amassant lo Haut e lo Baish Egipte, que creè plaças hòrtas dens lo parçan. Que situan lo son règne de cap a -3150.
Que sembla la vila de Gaza qu'estó fondada de cap a -1500.
Dens l'Antiquitat, lo territòri que conegó las dominacions egipciana, pèrsa e macedoniana, abans de har partida de l'Empèri Roman puish de l'Empèri Bizantin. Puish, conquistat peus arabs, qu'estó devath la dominacion de l'Empèri Otoman de 1517 dinc a las batalhas de Beersheva e de Gaza, en 1917, quan los britanics acacèn l'armada turca.
A la fin de la Guèrra Israèloaraba de 1948, la Listra de Gaza qu'estó ocupada per Egipte e que vedó a arribar haut o baish 170 000 refugiats installats dens ueit camps. La Listra que demorè devath la dominacion egipciana dinc a l'ocupacion per Israèl pendent la Guèrra deus Sheis Dias (1967).
En 1950, la poblacion qu'èra de 254 000 abitants.
Totun, com dauvuas localitats deus Territòris Palestinians, qu'ei au dia de uei administrada en dret per l'Autoritat Palestiniana, mes lo poder que l'exerceish en fèit un govèrn deu Hamas, arron la victòria d'aqueth partit a las eleccions legislativas de 2006 e la formacion d'un govèrn gavidat per Ismail Haniyya.
Totasvetz, las frontèras terrèstras, maritimas e aerianas d'aqueth territòri que son tostemps contarotladas per Israèl qui decretè unilateraument l'estatut de frontèra a la fin de 2005.
Lo 17 d'agost 2005, aplicant ua decision presa plusors mes au davant, lo govèrn israelian gavidat per Ariel Sharon qu'ordonè a l'armada e a la polícia de har evacuar las colonias judivas de la Listra de Gaza, oficiaument dens l'encastre deus esfòrç en vista de l'aplicacion de la huelha de rota entà la patz iniciada peu quartet - Estats Units d'America, ONU, Russia e Union Europèa.
Que s'i avè construsit 21 colonias suu territòri pendent l'ocupacion israeliana consecutiva a la Guèrra deus Sheis Dias.
Lo 12 de seteme 2005, au cap de 38 ans d'ocupacion, las tropas israelianas que quitèn la Listra de Gaza, mes en conservant lo contròtle de l'espaci aerian e de las aigas territoriaus.
Per'mor de la hòrta posicion deu partit Hamas dens lo territòri, uns quants observators que cranhón que l'Autoritat Palestiniana e perdosse influéncia au darrèr de l'evacuacion israeliana. Los eveniments que confirmèn aqueras cranhenças, dab afrontaments interpalestinians qui mièn, au mes de junh de 2007, a la presa de contaròtle completa de la Listra de Gaza peu Hamas, au darrèr d'eveniments qualificats de guèrra civila palestiniana peus mèdias internacionaus.
Lo 19 de seteme 2007, per'mor de la persisténcia suu territòri de tirs de roqueta en direccion d'Israèl, la Listra de Gaza qu'estó declarada "entitat ostila" per Israèl. Deu 27 de deceme de 2008 au 18 de genèr 2009, lo territòri qu'estó sometut a un deluvi de bombas, puish d'artilheria au sòu de las parts de las fòrças armadas israelianas (operacion Plom durcit). Per'mor de la hauta densitat de poblacion, que i avó un gran nombre de victimas civilas, domaus materiaus considerables e ua agravacion clara de la situacion umanitària.
Dissensions
[modificar | Modificar lo còdi]L'Hamas qu'estó creat dens la Listra de Gaza e qu'a tostemps avut ua influéncia hòrta dens aqueste territòri. Quan se n'apoderè en 2007, que declarè que n'èra pas a las intencions d'impausar la lei islamica, mes lo fèit ei qu'au gusmeth deu temps qu'a introdusit elements de legislacion d'inspiracion religiosa e format "brigadas de la vertut"[11].[12] Aquestas darrèras annadas, grops qui's reclaman d'Al Qaida qu'an apareishut au sud de la Listra e que s'opausan, a bèths còps per la violéncia, au poder deu Hamas.
Demografia
[modificar | Modificar lo còdi]
Dab mei de 3800 abitants/km², la Listra de Gaza que constitueish lo territòri mei densament poblat deu Monde. Que i viven haut o baish 1,4 milion de palestinians, la majoritat deus quaus e son refugiats qui huejón lo territòri d'Israèl en 1948 e los lors descendents.
Arron la despartida de las poblacions de las colonias israelianas en 2005, l'immensa majoritat deus abitants que son musulmans, dab ua minoritat crestiana de mensh d'1%.
- Taus de natalitat: 41,85 neishenças per 1 000 abitants
- Taus de mortalitat: 4,12 decès per 1 000 abitants
- Bilanç migratòri: 1,73 migrant per 1 000 abitants
- Mortalitat infantila: 24,76 decès per 1 000 neishenças
- Indèx de feconditat: 6,29 mainatges per hemna
- Taus de creishença: haut o baish 4 % l'an
Economia
[modificar | Modificar lo còdi]L'economia de la Listra de Gaza qu'ei tradicionaument agricòla e ne i avó pas tà díser nat desvolopament industriau deu temps de l'ocupacion egipciana.
A comptar de 1967, que s'integrè au mercat israelian mes que'n vadó dependenta. Gaza qu'exportava essenciaument tà Israèl produits agricòlas mes tanben produits fenits fabricats devath licéncia israeliana dens la zòna industriau fronterèra d'Erez. Totun, la prumèra hont de revienuts de la Listra qu'èra la soa man d'òbra pòc qualificada, utilizada dens l'indústria deu bastiment e l'agricultura israeliana.
Despuish lo començament de la Segonda Intifada, las frontèras enter la Listra de Gaza e Israèl que son estadas en ua tropa de vegadas barradas au passatge deus bens e de las personas, per rasons de seguretat. Los pòsts frontèra e la zòna industriau d'Erez, en particular, que son estats mantun còp atacats peus grops armats palestinians. Per'mor d'aquò, l'ensemble de l'economia de la Listra que s'ei esbonit. L'Autoritat Palestiniana qu'a assegurat la subervita artificiau de l'economia en ipertrofiant lo sector public, mei que mei los servicis de seguretat, mercés a las ajudas internacionaus. Dens la Listra, un abitant sus tres o pòc se'n manca que seré remunerat per l'Autoritat Palestiniana.
Com consequéncia de la presa deu poder peu Hamas en junh de 2007, los hornidors de fons internacionaus qu'an abandonat los transferiments financèrs dirèctes a las autoritats publicas de la Listra de Gaza, e aquestas ne's veden pas mei vias de pagar los lors emplegats e lo taus de caumatge, segon dauvuas honts, qu'auré aumentat dinc a passar la hita deu 60 % de la poblacion activa.
La Listra de Gaza que demora totaument dependenta d'Israèl entà l'electricitat e lo carburant. La persisténcia de tirs de roqueta qu'a miat las autoritats israelianas a copar lo provediment de manièra pontuau, çò qui a provocat reaccions internacionaus de las vivas per'mor deu perilh de provocar un desastre umanitari dens aqueth territòri.
Israèl qu'a tanben copat tots los punts de passatge, çò qui a miat a ua restriccion deus provediments, qui transitan peu territòri israelian. Las autoritats egipcianas, qui an ahar suu plan interior aus Hrairs Musulmans dont lo Hamas ei ua emanacion, qu'an tanben barrat lo punt de passatge de Rafah. De las 3 900 fabricas de tot ordi qui existivan en junh de 2005, ne'n demora pas que 195 qui emplegan solament 1 750 personas au lòc de 35 000. Segon un rapòrt de la Banca Mondiau, lo 95 % de l'activitat industriau que s'ei arrestat.
Transpòrts e comunicacions
[modificar | Modificar lo còdi]A comptar de las annadas 90, entà pausar un tèrmi aus atemptats suicida cometuts per activitats palestinians en provenéncia de la Listra de Gaza, Israèl qu'a construsit ua barralha qui correspond a las termièras de 1967, qui enclaustra la Listra de Gaza.
La poblacion palestiniana que dispausa teoricament deus punts de comunicacion dab l'exterior seguents:
- le punt de passatge d'Erez au nòrd entà accedir a Israèl.
- la frontèra sud dab Egipte a Rafah, au cap deu correder long de 14 km, dit Correder de Filadelfia contarotlat per l'Autoritat Palestiniana despuish seteme de 2005. Qu'ei un punt sensible on Israèl e cercava de har la contracarra au trafec d'armas transitant per tunèls cavats peus contrabandèrs. La seguretat de la frontèra qu'ei tanben de la responsabilitat de l'armada egipciana.
- los punts de passatges de Karni, Sufa e Kerem Shalom que son reservats entau transpòrt de mercaderias.
- l'aeropòrt de Gaza, construsit au darrèr de la signatura deus Acòrds d'Òslo e metut en servici en 1998, n'ei pas mei utilizable despuish los prumèrs mes de la Segonda Intifada quan l'armada israeliana e laurè lo tarmac au bulldozer e destrusí la tor de contaròtle e los radars de l'aeropòrt. La soa reconstruccion, nat acòrd non la preved peu moment.
Nòtas
[modificar | Modificar lo còdi]- ↑ Lo Conselh de Lenga Occitana qu'indica la «Benda de Gaza» dens las soas publicacions,[2] qui s'alinha mei dab la denominacion francesa Bande de Gaza. Pasmens, lo mot occitan benda n'ei pas atestat pro clarament com hant referéncia a la forma d'un terrenh. Aqueste concèpte qu'ei designat per d'autes tèrmes, que semblan d'estar faissa (Lengadòc), lista (Provença), lo son doblet fonetic listra (Gasconha, Daufinat, Lengadòc) e correja (Gasconha, Lengadòc).
Referéncias
[modificar | Modificar lo còdi]- ↑ «Gaza Strip» (en anglés). [Consulta: 10 d'octobre de 2023]
- ↑ «Preconizacions del Conselh de la Lenga Occitana» (en occitan) p. 125. [Consulta: 5 de genèr de 2024]
- ↑ «Statistical Yearbook of Palestine 2015» (en anglés) p. 26, deceme de 2015. [Consulta: 5 de genèr de 2024]
- ↑ ««El gobierno argentino incluirá al grupo Hamás en la lista de organizaciones terroristas – frente a Cano»» (en espanhòl), 23-12-2023. [Consulta: 5 de genèr de 2023]
- ↑ ««Entirety of Hamas to be listed as a terrorist organisation»» (en anglés), 17-2-2022. ABC News. [Consulta: 5 de genèr de 2024]
- ↑ Govèrn de Canadà. ««Currently listed entities»» (en anglés), 21-12-2018. www.publicsafety.gc.ca. [Consulta: 5 de genèr de 2024]
- ↑ Conselh de l'Union Europèa. ««Fight against terrorism: Council adds two individuals to the EU terrorist list in response to the 7 October attacks»» (en anglés), 8-12-2023. www.consilium.europa.eu. [Consulta: 5 de genèr de 2024]
- ↑ Govèrn Israelian. ««Message to the Public Following Hamas' Terrorist Attack on Israel»» (en anglés), 7-10-2023. www.gov.il.
- ↑ Govèrn Britanic. ««Proscribed terrorist groups or organisations»» (en anglés), 15-9-2023. www.gov.uk. [Consulta: 5 de genèr de 2024]
- ↑ Govèrn deus Estats Units d'America. «Foreign Terrorist Organizations» (en anglés). www.state.gov. [Consulta: 5 de genèr de 2024]
- ↑ «Hamas set to compel Gaza women to wear head covering».
- ↑ Segon lo sit d'informacion israelian francofòn «Metula Press Agency»., lo Hamas qu'introdusí la condemnacion deus lairons a aver la man copada, qui ei prevista per la lei islamica. Aquera informacion qu'estó represa per l'ambaishador d'Israèl en França sus France Inter, mes ne sembla pas d'aver apareishut aulhors e qu'ei donc a considerar dab precaucion.