Benda dessenhada
Una benda dessenhada es una forma d'expression artistica basada sus la juxtaposicion de dessenhs articulats en sequéncia narrativa e acompanhats de tèxtes (narracion, dialògs, onomatopèas, etc.). Apareguda au començament dau sègle XIX, conoguèt un desvolopament important dins lo corrent dau sègle XX, en particular en Japon, ais Estats Units e dins l'espaci francobèlga. Es ansin desenant sovent considerada coma lo 9en art.
Istòria[modificar | Modificar lo còdi]
Lei formas precursoras[modificar | Modificar lo còdi]
L'existéncia de produccions picturalas umanas es atestada dempuei l'Antiquitat dins mai d'una region. Tre aqueu periòde, de formas de narracion ò de representacion mòstran de similituds importantas amb lei bendas dessenhadas modèrnas. Per exemple, en Egipte, lei racòntes ornant lei muralhas èran sovent constituïts d'un ensemble de bas-relèus, de dessenhs e de tèxtes decopats d'un biais sequenciau. Avián ansin un sens de lectura. Un autre exemple de racònte d'aqueu tipe, pus recent, es la tapissariá de Bayeux que presenta plusors scenas contant la conquista d'Anglatèrra per lei Normands. Lei scenas se seguisson d'un biais logic e linear. Pauc a cha pauc, amb lo desvolopament de l'estampariá, leis estampas compausadas de quauquei dessenhs illustrant un cònte ò una cançon populara se multipliquèron en Euròpa.
A partir dau sègle XVIII, lo desvolopament dau dessenh de premsa menèt a l'installacion d'una tradicion de dessenh dins lei jornaus. Generalament format d'una vinheta unica, aquelei dessenhs utilizavan de personatges caricataus dins una scena unica. Pasmens, certanei personatges venguèron pauc a cha pauc recurrents. Un tèxte acompanhava sovent lo dessenh. A l'origina, èra situada en dessota de l'imatge, mai l'usatge de filactèris venguèt mai e mai frequenta. La benda dessenhada apareguèt a partir d'aquelei doas evolucions d'un biais independent en Japon e en Euròpa. Dins la premiera region, se cita sovent de plancas dau pintre Hokusai (1760-1839) realizadas en 1814. L'objectiu de l'autor èra de presentar d'observacions realizadas durant sei viatges dins l'archipèla. En Euròpa, l'invencion de la benda dessenhada es sovent atribuïda au Soís Rodolphe Töpffer (1799-1846).
-
Exemple de dessenh sequenciau egipcian -
Scena de la tapissariá de Bayeux -
Detalh dei Hokusai manga de 1814 -
Detalh d'una benda dessenhada de Rodolphe Töpffer
L'emergéncia de la benda dessenhada modèrna[modificar | Modificar lo còdi]
Durant lo sègle XIX, lo dessenh de premsa evolucionèt e d'istòrias cortas, compausadas de plusors vinhetas, apareguèron dins mai d'un jornau. En Japon, se fau nòtar una occidentalizacion de la benda dessenhada après la Restauracion Meiji en causa de l'aparicion de jornaus a l'occidentala. Lei premierei bendas dessenhadas popularas apareguèron en Euròpa Occidentala, ais Estats Units e en Japon a partir dau començament dau sègle XX. En Euròpa, de revistas especializadas coma lo suplement periodic dau jornau bèlga Le Vingtième Siècle que publiquèt per lo premier còp leis aventuras de Tintin en 1929. Aquò menèt a l'aparicion dei Comics books estatsunidencs e dei jornaus de benda dessenhada europèus coma lo Journal de Spirou, Vaillant ò Pilote. Après 1945, s'afiermèron ansin lei corrents principaus de la benda dessenhada modèrna : manga en Japon, comics ais Estats Units e benda dessenhada francobèlga dins l'espaci francofòn.
La maturacion de la benda dessenhada[modificar | Modificar lo còdi]
Entre leis ans 1950 e 1990, la benda dessenhada conoguèt un important periòde de maturacion marcat per una aumentacion rapida dei vendas, especialament durant leis 1970-1980. Pasmens, aqueu periòde veguèt tanben lo declin dei jornaus e publicacions aparegudas après la Segonda Guèrra Mondiala. Dins leis ans 1980, plusors títols istorics dispareguèron. Per faciar aquelei dificultats, d'autors decidèron de publicar d'òbras pus seriosas coma lei graphic novels nòrd-americans. En parallèl, lei tecnicas picturalas e narratius venguèron pus divèrsas. Aquò permetèt de tocar un lectorat novèu durant leis ans 1990. De mai, aquelei transformacions permetèron de legitimar la plaça de la benda dessenhada, desenant citada coma lo « 9en art », dins lo monde culturau. Per exemple, dempuei leis ans 1990, leis adaptacions de racòntes eissits de la benda dessenhada son vengudas frequentas au cinèma (Asterix, Univèrs Cinematografic Marvel, etc.), au teatre ò dins la literatura generala.
Lei tradicions principalas[modificar | Modificar lo còdi]
La benda dessenhada francobèlga[modificar | Modificar lo còdi]
La benda dessenhada es un ensemble d'estils e de genres apareguts dins l'Euròpa francofòna après la Segonda Guèrra Mondiala. Lo supòrt de publicacion principala èra de jornaus periodics, coma lo Journal de Tintin ò lo Journal de Spirou, que publicavan de tròç de plusors istòrias. Puei, leis istòrias complètas èran publicadas sota forma d'albom. Pauc a cha pauc, la publicacion dirècta en albom venguèt pus frequenta.
Aqueleis alboms son una particularitat importanta de la benda dessenhada francobèlga car condicionan son format. Contènon generalament un quarantenau de paginas aguent un grand format (aperaquí 21 x 29 cm). Lei paginas tènon tradicionalament entre 9 e 12 casas e lei dessenhs son colorizadas. Lei cubèrtas son cartonadas e rigidas e lo papier es de qualitat. Leis alboms de benda dessenhada francobèlga son sovent considerats coma una publicacion « de luxe ».
Lo format narratiu es generalament aqueu dau volum unic, es a dire que cada albom contèn una istòria complèta e independenta. Pasmens, aquò es variable e existís d'arcs narratius de plusors alboms. Tanben, d'autors pòdon de còps faire de referéncia a un racònte pus ancian. L'estatut deis autors ofrís una independéncia larga ai creators e lo trabalh de produccion es sovent mens informatizat que dins leis autrei país.
Lei comics estatsunidencs[modificar | Modificar lo còdi]
Lei Comics designan lei bendas dessenhadas originàrias deis Estats Units. Pasmens, lo tèrme a una istòria complèxa e l'acceptacion d'aqueu sens es relativament recenta. Apareguda durant lo sègle XIX, la benda dessenhada estatsunidenca gardèt lòngtemps la forma dau « comic strips », de bendas dessenhadas umoristicas cortas de quauquei casas publicadas dins la premsa. Pasmens, quauquei comic strips preferiguèron contar d'istòrias, sovent d'aventuras, sota forma de fulheton.
A partir deis ans 1930, d'istòrias desvolopadas foguèron publicadas dins de fasciculs especializats, dichs comic books. Se totei lei genres i èran representats, leis istòrias de supereròis i prenguèron rapidament una gròssa importància. Aquò permetèt la formacion d'editors poderós coma DC Comics e Marvel Comics. La benda dessenhada de supereròis s'exportèt ben e lo tèrme « comics » la designèt durant la segonda mitat dau sègle XX. Per leis òbras pus seriosas, lo tèrme « graphic novel » foguèt chausit a partir deis ans 1970. Dins aquò, dins lo corrent deis ans 1990, « graphic novel » e « comic books » venguèron la meteissa causa per lo public, en particular en defòra dau territòri estatsunidenc.
Lei particularitats de la benda dessenhada estatsunidenca son liadas a son aspècte comerciau. Lo supòrt principau de publicacion es lo fascicul de 50 a 80 paginas. Lei formats de pòchi (13 x 19 cm) ò ibrids (17 x 24 cm) son privilegiats amb un papier de qualitat ordinària. Lo ritme de publicacion es rapid amb una predominança dei serias e dei cicles. Lei tèmas dau western, de la ficcion e dei supereròis son encara fòrça frequents. La composicion es sovent lineara e lei dessenhs son rarament colorizats (a l'excepcion dei comics de supereròis qu'utilizan una colorizacion informatica). Leis istòrias presentan sovent de personatges tormentats dotats de capacitats excepcionalas dins d'univèrs recurrents e maniquèus. Leis autors forman de còlas que trabalhan sota la direccion d'un cap redactor. D'efiech, lei personatges e leis univèrs son sovent la proprietat deis editors que pòdon donc impausar de cambiaments d'autors ò d'intrigas segon sei besonhs.
Lo manga japonés[modificar | Modificar lo còdi]
Lei mangas son un estil de benda dessenhada caracteristica de Japon[1]. Aparegut a la fin dau sègle XIX, son un mèdia fòrça popular dins l'archipèu amb un nombre important de genres que s'adreiçan a totei lei categorias de populacion. Lei mangas s'exportan tanben relativament ben dins de país coma França ò Itàlia. Leis istòrias son generalament devesidas en episòdis fòrça nombrós que son publicats a un ritme rapid[2].
Lei mangas son generalament publicats sota format de volum cada setmana ò mes. Lo format de pòchi (13 x 19 cm) es fòrça frequent. La cubèrta es generalament colorizada e facha de papier espés. Lo rèsta dau volum, generalament un centenau de paginas, es fach de papier de qualitat bassa ò ordinària. Lei paginas contènon generalament 3 a 6 casas e lo dessenh es despulhat. La composicion lineara es pas sistematica. Lei tèxtes son pauc nombrós e lei dessenhs interiors son en negre e blanc. Lo sens de lectura es pas identic ai comics ò ai bendas dessenhadas francobèlgas. Va de la quatrena de cubèrta a la premiera.
Lo format narratiu principau es aqueu dau cicle. Lei tèmas de predileccion deis autors son fòrça variats e pòdon anar de la mitologia anciana a de problematicas ultra contemporanèas. Lei publics visats son tanben divèrs e lo mercat es fòrça segmentat : existís de manga per cada categoria de la populacion japonesa. Leis autors son generalament salariats d'un editor especializat e trabalhan sovent en còla. Lo ritme de publicacion intens necessita d'utilizar un dessenh simple qu'es caracteristic dau manga (uelhs de granda talha, mentons ponchuts, etc.).
Annèxas[modificar | Modificar lo còdi]
Liames intèrnes[modificar | Modificar lo còdi]
Bibliografia[modificar | Modificar lo còdi]
- (fr) Thierry Groensteen, L'univers des mangas : une introduction à la bande dessinée japonaise, Casterman, 1991.
- (fr) Matthieu Pinon e Laurent Lefebvre, Histoire(s) du manga moderne (1952-2012), París, Ynnis, 2015.
- (fr) Karyn Poupée, Histoire du manga, Tallandier, 2010.
Nòtas e referéncias[modificar | Modificar lo còdi]
- ↑ En Japon, lo tèrme « manga » designa totei lei tipes de benda dessenhada que que siegue son origina nacionala. Pasmens, dins leis autrei país, lo mot designa especificament la benda dessenhada nipona.
- ↑ La màger part dei mangas an pas de fin prevista au començament de sa publicacion. Se lei vendas son bònas, un manga pòu aisament passar un centenau d'episòdis.
