Aquesta pagina e sas sospaginas mesadièras son consacradas a l’organizacion e a la mantenença del quadre Lutz sus... de la pagina d’acuèlh.
Aquesta es emplena per l'apèl de {{Wikipèdia:AcuèlhLutzSus/{{CURRENTDAY}} de {{CURRENTMONTHNAME}}}} (çò que significa que son contengut es lo del Wikipèdia:AcuèlhLutzSus/jorn, ont jorn es lo jorn e lo mes del jorn corrent (ora UTC)). La frequéncia de renovelament dels quadres es quotidiana.
Los articles presentats dins los diferents quadres son unicament los promouguts als labèls « Articles de qualitat » e « Bon article ».
Evitatz de metre mai de 500 caractèrs/100 mots dins los quadres per fin de manténer l'equilibri de las colomnas sus la pagina d'acuèlh ont aquestes quadres son transcluses.
Calendièr per setembre de 2013
Articles « Lutz sus... » ja pareguts sus l’acuèlh del mes de setembre de 2013 :
Lo lengadocian es lo dialècte occitan parlat sus una granda part del Lengadòc istoric (fòra Velai, lo nòrd de Vivarés e la region de Nimes), una part de Guiana (Roergue, Carcin e qualques parçans d'Agenés e de Peiregòrd) e dins lo sud-oèst d'Auvèrnha.
La lutz (dau latin lux, lucis) es l'agent fisic que rend visibles leis objèctes. Lo tèrme de lutz se referís a la porcion de l'espèctre electromagnetic visibla a l'uelh uman, mai pòt inclure d'autrei radiacions electromagneticas. Lei tres grandors de basa de la lutz (e de totei lei radiacions electromagneticas) son la luminositat, la color (o frequéncia) e la polarizacion. A causa de la dualitat onda-particula, la lutz mòstra de proprietats qu'apertenon quora ais ondas, quora ai particulas.
L’òrdi (var. uèrdi) o lo balharc(Hordeum vulgare) es una cereala de palha, planta erbacèa annala de la familha de las poacèas. Es la mai anciana cereala cultivada. Plan adaptada al clima mediterranèu a causa de sa rusticitat, constituissiá atal la principala cereala cultivada dins l'Antiquitat grèga, e consomida en galeta o en farinetas (maza). L'òrdi buta dels tropics fins a 4 500 m d’altitud en Tibet.
Neptun es la uechena e darriera planeta dau Sistèma Solar après Uranus. Es una planeta giganta gasosa que tèn una massa de 17,1 massas terrèstras per un diamètre de quasi 50 000 km. Son estructura es mau coneguda mai es possible qu sigue similara a aquela d'Uranus amb una atmosfèra espessa principalament facha d'idrogèn e d'èli, un mantèu de glaç d'amoniac e d'aiga enviroutant un nuclèu rocassós. Coma leis autreis planetas gasosas, son atmosfèra es caracterizada per de vents fòrça poderós e la preséncia de tempèstas importantas.
Lo World Wide Web, literaument "la telaranha mondiau", o simplament Web, o tanben la Tela o lo WWW, qu'ei un sistèma ipertèxte public qui fonciona sus l'Internet e qui pemet de consultar, dab un navigator web, paginas hicadas en linha dens sites. L'imatge de la tela que vien deus iperligams qui ligan las paginas web enter eras. Lo Web n'ei pas qu'ua de las aplicacions de l'Internet. D'autas aplicacions de l'Internet qu'existeishen, com lo corrièr electronic, la messatgeria instantanèa, Usenet, etc. Lo Web qu'estó inventat annadas arron de l'Internet, mes qu'ei eth qui aperè l'atencion deus mèdias e deu gran public sus l'Internet. Despuish ençà, lo Web e l'Internet que's sòlen con•hóner dens lo lengatge corrent.
Lo Grope Banca Mondiala (World Bank Group) es un grop de cinc organizacions internacionalas qu'an per ròtle de trobar de finançament a d'estats per de projèctes de desvolopament, reduccion de la pauretat e per promòure e salvagardar l'investiment internacional. Aquel grop, amb sas filialas, an lor sèti a Washington, DC
Frederic Mistral (Malhana, 8 de setembre de 1830 - 25 de març de 1914) foguèt un escrivan e lexicograf occitan (provençau), un dei grands menaires istorics dau renaissentisme occitan. Per encausa de la riquesa e de la qualitat de son òbra recebèt lo Prèmi Nobel de Literatura en 1904 a l'encòp amb l'escrivan espanhòu José Echegaray. Mistral escriguèt lo Tresaur dau Felibritge, lo diccionari mai complet de la lenga occitana.
Un tsunami es una èrsa o ondada provocada per un movement rapid d'un grand volum d'aiga (ocean o mar). Aquel movement es en general degut a un tèrratremol, una erupcion volcanica sosmarina de tipe explosiu o ben un fòrça grand emboden sosmarin o aerian.
La bicicleta es un veïcul de doas ròdas que son normalament de la meteissa talha. Servís al transpòrt d'una o doas personas, demercé la fòrça que se realiza subre las pedalas e transmesa al pinhon de la ròda de darrièr per una cadena circulara. Las modalitats esportivas que se pòdon practicar amb aqueste veïcul son apeladas ciclisme. Son fachas las bicicletas amb fèrre, alumini, fibra de carbòni e quitament bambó o rotang.
La terralha es une tèrra cuèchaporosa, que pòt demorar bruta o recebre un revestiment esmaltat. Gres e porcelanas, que la pasta vitrifica a nauta temperatura, son pas de terralhas. La terralha, designant al meteis còp la fabricacion de vases e aisinas de tèrra faiçonada e cuècha al forn e, par metonimia, los objèctes produits amb aquela tecnica.
La Batalha de Murèth es un dels conflictes mai importants e crucials per l'istòria occitana e catalana. Se debanèt lo 13 de setembre de 1213 a Murèth a 15 km al sud de Tolosa. Es un episòdi màger de la Crosada dels Albigeses que s'i afrontèron l'union de fòrças occitanas, catalanas e aragonesas menadas pel rei Pèire II d'Aragon e lo comte Ramon VI de Tolosa als crosats, mai que mai franceses, menats per Simon de Montfòrt. Lo rei d'Aragon i moriguèt e las armadas de la coalicion occitanoaragonesa foguèron desfachas. La batalha marquèt lo preludi de la dominacion francesa suls territòris occitans e lo començament de la demesida de la preséncia catalana en Occitània.
La Crosada dels Albigeses foguèt una crosada, proclamada per la Glèisa Catolica per fin de far desaparéisser l'eresia catara en Lengadòc, que se debanèt de 1209 a 1229. Après de combats acarnats favorizats per l'oposicion dei populacions occitanas a una expedicion considerada coma una invasion francesa, entraïnèt una aumentacion importanta de l'influéncia dau rèi de França dins lo sud de son reiaume, de facto independent en 1209, ambé l'annexion d'una partida de Lengadòc au Domeni Reiau, la preparacion d'aquela dau Comtat de Tolosa e lo reculament de l'influéncia aragonesa dins lei regions situadas au nòrd dei Pirenèus. Puei, la Glèisa Catolica poguèt crear e installar dins la region d'institucions novèlas, que la principala foguèt l'Inquisicion, per luchar e finalament anientar lo catarisme occitan au començament dau sègle XIV.
Tinent Blueberry ei ua seria dessenhada franco-belga creada per Jean Michel Charlier (scénarios) e Jean Giraud (diboishi). Dempús dera mort de Charlier, autes scenaristes participeron tanben a sòn evolucion. D'autes diboshaires an tanben participat ena creacion d'albums (1-3). En 2011 Blueberry a estat editat de nau per Dargaud més d'autes editorials tanben an publicat albums de Blueberry.
L'anarquisme es un ensems d'idèas filosoficas e politicas qu'an en comun lo refús cap a l'Estat e a tota forma d'autoritat, ierarquia o coercicion fisica, mentala o esperituala, e mai la cresença en la supremacia de l'individú. L'anarquisme pòt èsser dividit en doas grandas brancas: l'anarquisme classic (tanben nomenat anarquisme social o socialista) e l'anarquisme individualista o anarcoindividualisme. Malgrat aquò, lo tipe d'anarquisme mai espandit es l'anarquisme classic. Los anarquistas considèran que la societat poiriá èsser plan mai organizada sens un govèrn provenent de l'Estat o tot tipe d'autoritat e ierarquia e prepausan diferentas manièiras d'o far.
La quadratura del cercle es un problèma geometric prepausat per de matematicians de la Grècia antica. Es lo desfís de far la construccion amb règla e compàs d'un carrat amb la meteissa aira qu'un cercle donat utilizant pas qu'un nombre finit d'estapas. En 1882 foguèt demostrat que lo problèma es irresolvable, en consequéncia del teorèma de Lindemann-Weierstrass que mòstra que Π es un nombre transcendent, al luòc d'esser un nombre algebric. Es a dire, pi (π) es la racina de cap de polinòm de coeficients racionals. Qualques decennias abans 1882 foguèt demostrat que se π es un nombre transcendent, alara la construccion amb règla a compàs seriá impossible. E foguèt aquel an que se demostrèt que π es transcendent. En consequéncia, se pòt pas far de construccions geometricas exactas de la quadratura del cercle. Pasmens, es possible dessenhar una bona aproximacion en un nombre finit d'estapas, qu'existisson de nombres racionals fòrça prèp de π.
Lo libre de l'Apocalipsi o Revelacion, es lo darrièr libre del Novèl Testament, e es pro diferent del rèsta, perque son contengut es profetic e simbolic sus la fin del monde. Istoricament, se sap que l'Apocalipsi foguèt escrita a la fin del reialme de Domician, vèrs 95, alara que las persecucions romanas contra los crestians, que negavan adorar lo Cesar coma un dieu, s'intensifiquèron.
Raffaello Sanzio, pus conegut coma Rafèl (Raffaello), (nascut lo 6 d'abril de 1483 a Urbin — mòrt lo 6 d'abril de 1520 a Roma) foguèt un pintre e arquitècte italian de la Renaissença. Es tanben nomenat Raffaello Santi, Raffaello da Urbino, Raffaello Sanzio da Urbino.
La gramatica ieroglifica qu'ei ua disciplina qui vadó mercès a l'egiptològoccitanJoan Francés Champolion. Mantuas genercions d'egiptològs com, per exemple Maspero, e Alan Gardiner, que desenvolupèn l'estudi de l'egician ieroglific qui ho emplegat haut o baish enter las annadas -3000 e lo sègle IVau e qui donc evoluè e cambiè dab la lenga egipciana (classificada com Semito-camitica) qui suberviscó dab lo nom de còpte mes en tot emplegar l'alfabet grèc.
L'aurelha es l'organ que permet d'ausir los sons e bruches. Es ligada al sens de l'ausida. Aqueste nom se pòt referir a la partida exteriora sonque o a l'ensems del sistèma de l'ausida. Dins lo regne animal sonque los vertebrats tenon d'aurelhas. Pasmens fòrça invertebrats pòdon ausir o almens detectar de sons gràcias a d'autras organs sensitius. Los insèctes, per exemple an d'organs timpanals que lor servisson per ausir de sons distants. Son pas per fòrça localizats sul cap mas se pòdon trobar sus divèrsas partidas del còrs (pòdon èsser de pels per exemple).
Swaziland es un pichon reiaume independent de l'Africa Australa situat entre Sud-Africa e Moçambic. Sa capitala economica e administrativa es Mbabane e sa capitala reiala e politica es Lobamba. Aquel estat si formèt dins lo corrent dei sègles XVIII e XIX quand lei Swaris capitèron de s'installar dins la region e de gardar son autonòmia politica maugrat la colonizacion europèa e l'establiment d'un protectorat britanic sus lo reiaume. Tornarmai independent en 1968, Swaziland formèt una monarquia constitucionala que venguèt rapidament absoluda. Dempuei aqueu periòde, lo país dèu faciar un desvolopament economic feble e una epidemia de SIDA que toca la màger part de la populacion adulta dempuei lo començament dau sègle XXI.
Lo Sistèma Solar es l'ensems de totei leis astres qu'orbitan a l'entorn dau Soleu e que i son ligats gravitatoriament. Es format de uech planetas, d'aumens 162 satellits naturaus o lunas e de centenaus de miliers de planetas menoras o planetoïdes, d'asteroïdes, de meteorits e de cometas. A mai, i a tanben çò que se sòna lo mitan interplanetari, format per de gas e de poussa. Aquel ensems tot es situat dins un deis braè de la galaxia de la Via Lactèa, que vira a l'entorn de son centre a 26 000 ans lutz de distància e a una velocitat de 220 km/s.
Los primates forman un taxon (un òrdre) dels mamifèrsplacentaris, caracterizats per una vida en general arboricòla, d'onglas als dets e artelhs, la prension per oposicion del poce, una predominància de la vision sus l'olfaccion. Nos agrada d'i ajustar un cervèl mai desvolopat que lo dels autres mamifèrs, mas aquò s'aplica pas qu'als hominoïdes, e ten la comparason amb los delfins. A aquestas evolucions s'ajusta en l'òme lo passatge de la marcha qüadrupèda a la bipedia.
Joana d'Arc (vèrs 1412, Domrémy - 30 de mai de 1431, Rouen) es una cap militar francesa de la premiera mitat dau sègle XV e una santa de la Glèisa Catolica Romana. Nascuda dins una familha de païsans de Lorena, capitèt de rescontrar Carles VII puei de dirigir l'armada francesa còntra lei fòrças d'Anglatèrra e de Borgonha pendent la Guèrra de Cent Ans. Entre 1429 e 1430, averèt unei batalhas permetent d'arrestar lei progrès anglés en direccion dau centre de França e de sacrar oficialament lo rèi Carles VII a Reims. Après aquelei succès, foguèt capturada e liurada ais Anglés qu'organizèron un procès per mascariá e la condamnèron au lenhier. Foguèt cremada a Rouen en 1431.
Lo Reialme Unit (var. Reiaume Unit), oficialament Reialme Unit de Grand Bretanha e Irlanda del Nòrd (en anglésUnited Kingdom, United Kingdom of Great Britain and Northern Ireland, UK) es un estat insular del nòrd-oèst d'Euròpa, compausat essencialament de l'illa de Grand Bretanha, del nòrd de l'illa d'Irlanda e de qualques illas pichonas adjacentas. L'estat se compausa de quatre païses o "nacions" oficialament reconegudas : Anglatèrra, Escòcia, lo País de Galas e l'Irlanda del Nòrd.
Cal notar que Cornoalha es pas reconeguda coma nacion: es oficialament una part d'Anglatèrra. En mai de las nacions çai subre, tanben lo Reialme Unit se compausa de possessions divèrsas coma Gibartar e divèrses territòris fòra Euròpa. L'illa de Man e las illas Normandas (dins las illas Britanicas) son de dependéncias de la corona e fan pas part del Reialme Unit.
.jpg)
.svg)
