Substancion
Substancion o puslèu Sustancion o Sestancion (pron. [süstansi'u(n)] e localament [sëstan'siw]/[sëstan'siun]), en latin Sextantio, es una anciana ciutat dont los vestigis se tròban actualament dins la comuna de Castelnau de Les.
Toponimia[modificar | Modificar lo còdi]
Las fòrmas ancianas son : Sextantione, al segond sègle ap. J.-C. (Taulas de Peutinger), mutatio Sostantione (variacion : Sustancione), cap a 300 (Itineraria Antoninii), Sextantione, Sextatione al sègle IV (?) (Itineraria Burdigalense) ; Sextantio al sègle VIII (?), Substancionensis castri en 801, pago Substantionense en 848, Sustantionensis castri, pago Sustantionense en 873 o 875, castro Sustantione, abans 923, castro Substantionensi en 926, taverna de Sustancione, cap a 1083, S. Amantii de Sustancione en 1109, parochia S. Felicis de Substancione en 1120, in Sustansonez en 1129, villam de Sustancione (variacion : Sustantione) en 1129, villa de Sostanson en 1146, in Sostoniensem en 1153, grano de Substantione, cap a 1160, Sostantionensi comitatu en 1164, parrochia S. Felicis de Sustancione en 1167, Sustancionem, et villam de Sustancione en 1171, villam de Sostanzon, villa de Sustancione en 1178, Guillelmus de Sustanzon en 1196, de Sostanciono, de Sostantiono, au sègle XII, Castrum-novum et villam de Sustantione, de Sustancione, alias de Castronovo, sense data [sègle XII ?], parrochia et villa S. Felicis de Substancione en 1202, S. Johannis de Sustantione en 1228, decimaria S. Felicis de Sostancions en 1257, prior de Sustantione en 1331, Sostanson, au sègle XIV, Soubztansou, Soubztanson, Soubztanso, Soustansou au sègle XVI [1].
Segon Hamlin, l'etimologia es escura (veire J. C. Richard, La région montpelliéraine à l'époque préromaine, p. 34-36). Lo nom venguèt lèu Sestantione en latin vulgar; la primièira sillaba foguèt atirada per la preposicion sub (puòi sotz > sos); lo nom venguèt atal *Sostantione > Sostanson. La grafia francesa es influenciada per lo mot substance[1]. Segon d'autres, lo nom del site romanizat trobariá son origina dins lo fait que Sextantio èra la « sesena estacion de relais partissent dels Pirenèus sus la via Domícia »[2].
Lo site[modificar | Modificar lo còdi]
Substancion èra bastit sus dos tucs, las còlas del Mas del Diable e de la Gàrdia que separavan un talveg ont passava lo camin de Substancion que la religava a la Via Domícia, al nòrd del borg de Castèlnòu de Les. En 1834, las traças de las fortificactions de l'oppidum, qu'ocupava aquest suc a l'epòca gallesa, e los vestigis d'una glèisa de l'Edat Mejana èran encara visibles, mas de construccions pus recentas an recobèrt lo site que non a pas jamai pogut èsser completament excavat. Non i a, per consequent, cap de vestigi de Substancion que justificariá sa visita[3].
L'actual camin de Substancion, dins la comuna de Castèlnòu de Les, descobrís una partida del traçat que religava Substancion al pòrt antic de Lattara.
Istòria de la vila[modificar | Modificar lo còdi]
Abans los romans[modificar | Modificar lo còdi]
Lo luòc sembla ocupat dempuèi lo IIen millenari abans la nòstra èra, mas las poblaments se son sedentarizats en aquel luòc cap al sègle VII ab. J.-C. Lo luòc foguèt fortificat pels Vòlques Arecomics.
Epòca romana[modificar | Modificar lo còdi]
Substantion es una vila romana situada près de la via Domícia, sul trajècte de Nimes a Narbona. Apareis jol nom de Sextantio sus una estela trobada a Nimes, Sostantio dins l'Itinerari de l'Anonim de Bordèu, Sextantio e Sestancio dins l'Anonim de Ravena, Serratio sus la Taula de Peutinger e Sextatio sus l'Itinerari d'Antonin[4]..
La siá posicion sus la via domícia, e lo fach que siá citada dins los itineraris ancians, daissa pensar que Substancion foguèt una d'aquelas stationes o mansiones romanas que permetián lo lotjament de las tropas, un escala pels viatjaires e una plaça de cambiament de cavals e de carris pels corrièrs, ne fasent la borgada d'una vila d'importància. Aquela darrièra assercion es confirmada pel nombre d'inscripcions e d'objèctes trobats per lo site, aital coma la preséncia de mosaics reservats abitualament dins las bastissas publicas o a las personas distinguidas per la siá posicion o las siás riquesas.
Epòcas visigòtas, merovingianas e carolngianas[modificar | Modificar lo còdi]
En 739, Carles Martèl faguèt destrusir las fortificacions de l'abadia aital coma lo pòrt de Magalona amb la fin que pòscan pas servir de refugi als Sarrasins, causa qu'emmenèt lo transferiment de l'avescat de Magalona a Sustancion.
Jol regne de Carloman II (879-884), Sustancion (« Sustancione » sus las pèças de moneda) es un dels onze talhièrs monetaris ont se baton de pèças al sieu nom[5].
Edat Mejana[modificar | Modificar lo còdi]
Lo transferiment de l'avescat a Magalona, en 1037, per l'avesque Arnaud Ier, e l'impulsion economica de la vila de Montpelhièr[6] marquèron lo començament del declin de Sustancion.
Excavacions[modificar | Modificar lo còdi]
Personas associadas a Sustancion[modificar | Modificar lo còdi]
Veire tanben[modificar | Modificar lo còdi]
Articles connèxes[modificar | Modificar lo còdi]
Nòtas e referéncias[modificar | Modificar lo còdi]
- ↑ 1,0 et 1,1 Frank R. Hamlin, Toponymie de l'Hérault, Dictionnaire Topographique et Étymologique, Éditions du Beffroi e Études Héraultaises, 2000, p. 389
- ↑ Herault 2009 Petit Fute, Tristan Cuche, Madeleine Racat, Marie-Madeleine Lauprete, Alain Martinez, 2009, p.242
- ↑ (fr) La stratigraphie de Sextantio, Castelnau-le-Lez (Hérault).
J. Arnal, R. Majurel, H. Prades
Bulletin de la Société préhistorique française. Année 1964, Volume 61, Numéro : E&T 2, pages 385 à 421.. http://www.persee.fr/. - ↑ (fr) Un nouveau chenet d'argile « au cheval ». Audibert Jacques.
In Gallia. Tome 17 fascicule 2, 1959. pp. 237-241.. http://www.persee.fr/. - ↑ (fr)
- ↑ (fr) Sur les origines de Montpellier
Mémoires de la Société archéologique de Montpellier (Revue), 1928, Ser.2, Tome 9, page 8.. http://gallica.bnf.fr.
