Sent Fermin
Sent Fermin o Sent Fermin de Pampalona o enqüèra Sent Fermin d'Amians qu'estó un avesque iberic, patron de la Navarra e d'Amians, que viscó a la segonda meitat segle III e que prediquè a Amians. Que seré neishut aproximativament en 272 a Pampalona e que's morí en martiri en 303 a Amians.
Que i avó, despuish bèth temps, ua confusion dens la tradicion populara enter Sent Fermin e Sent Sarnin qui son tots dus los Sents Patrons de Pampalona. Lo Sarnin (Saturninus, en latin, Saturnino o Cernín en castelhan), com lo Fermin, que viscó a Pampalona au sègle III. Qu’estó eth qui convertí la familha deu Fermin au cristianisme e que batiè lo petit Fermin dab l’aiga d’un potz anomenat desempuish "el pocico de San Cernín".
Sent Fermin, com Sent Sarnin, que deishè Pampalona entà anar a Tolosa, on estó ordenat caperan peu Sarnin. Puish, que se n'anè tà Picardia. Que vadó avèsque d’Amians, on se morí martirizat, per decapitacion, en 303 e on i estó enterrat.
Lo culte de Sent Fermin, qui ei tanben lo Sent Patron d'Amians, que sembla estar manlhevat peus Navarrés deus Picards. Quant au culte de Sent Sarnin, qu'estó probablament introdusit a Pampalona peus abitants deu barri pampalonés dit Burgo San Cernín, poblat a l'edat miejancèra per Francos (Occitans). D'aulhors, los prumèrs fòrs de Pampalona qu'estón escriuts en occitan. La tradicion que comencè de's har quauquas confusions enter San Saturnino, vadut San Cernín, e San Fermín.
Las corsas deus taurs, l'encierro, per las carrèras de Pamplona, qui començan quan las campanas de la glèisa San Cernín e'n hèn senhau, que commemoran la corruda deu taur a Tolosa. Lo prumèr dia d'aqueras Sanfermines que correspon dab lo dia de Sent Fermin, enqüèra que la victima n’estó lo Sarnin e non pas lo Fermin. Que cau totun arremarcar lo dia de Sent Sarnin qu'ei lo 29 de noveme, mes n'èra pas la data ideau tà hèstas d'aqueth tipe. Qu'estó causit donc ua data a l'estiu.
Uei lo dia, Sent Fermin qu'ei coneishut sustot pr'amor que las hèstas de la Sent Fermin de Pampalona deu 6 au 14 de julhet.