Narcís Monturiol
| Narcís Monturiol | |
| File:NarcisMonturiol.jpg Retrach de Narcís Monturiol | |
| Naissença | 28 de setembre de 1819, [[Fichièr:Modèl:Country flag alias Catalonha|20x18px|border|Modèl:Country alias Catalonha]] Figueres |
|---|---|
| Decès | 6 de setembre de 1885, Sant Martí de Provençals, Barcelona |
| Occupacion | engenhaire e inventor |
| Genre | sosmarins |
Narcís Miquel Joseph Monturiol i Estarriol (Figueres, Naut Empordan, 28 de setembre de 1819 – Sant Martí de Provençals, Barcelonés, 6 de setembre de 1885) foguèt un engenhaire, intellectual, estampaire, editor, pintor, politician e inventor catalan. Es famós mai que mai per son invencion del primièr sosmarin amb equipatge e mogut per una forma primadièra de propulsion autonòma amb un motor quimic anaerobic, que se sonava "Ictíneo".
Monturiol aguèt una influéncia notabla sus la societat catalana de son temps qu'a l'encòp foguèt tanben un divulgador e defensor d'idèas modèrnas, e revolucionàrias per aquela epòca, coma lo pacifisme e lo feminisme.
Biografia[modificar | Modificar lo còdi]
Enfància e adolescéncia[modificar | Modificar lo còdi]
Narcís Monturiol nasquèt dins lo carrer de Sant Guillem de Figueres en 1819, dins una familha d'artesans. Èra lo segond enfant de Joaquim Monturiol, un barricaire, e de Mariana Estarriol, qu'aprèp l'ainat, Joaquim, e Narcís aguèron tres autres enfants: Francesc, Rosa e Joan. Per encausa de sa posicion d'ainat, Joaquim deguèt perpetuar la profession del paire mentre que Narcís deviá anar far d'estudis. Sos parents lo mandèron a Vilabertran en cò d'un capelan que li ensenhava lo latin, e puèi, quand venguèt mai grand, tre que faguèt 11 ans, partiguèt a Cervera per i preparar lo bacheleirat amb un autre dròlle de l'airal, Sebastià Gibert, que lèu venguèt son grand amic.
L'engatjament politic[modificar | Modificar lo còdi]
A Cervera comencèt d'estudis de medecina mas, influenciat per Gibert, decidiguèt de los abandonar per far una carrièra dins lo drech a Barcelona. Obtenguèt son diplòma d'avocat en 1845. Pasmens, s'interessava pas gaire a aquela via nimai e s'orientèt lèu cap a la politica primièr, puèi cap a las sciéncias e subretot la sciéncia tecnica.
Lèu dintrèt dins la còla dels intellectuals catalans mai de l'epòca, e frequentèt lo compositor e escrivan Josep Anselm Clavé, lo mètge Francesc Sunyer i Capdevila e l'engenhaire e urbanista Ildefons Cerdà, engatjats totes en politica. Son amistat amb lo politician Abdó Terrades, originari coma el de Figueres, lo portèt a s'afiliar al Partit Republican, a far lo redactor del jornal El Republicano e a s'interessar al socialisme utopic.
Participèt a las revòltas de Barcelona que se debanèron durant las annadas 1842 e 1843. Aprenguèt lo mestièr d'estampaire e en 1846, lo meteis an que se maridèt amb Emília Mata, fondèt una estampariá amb un amic. I publiquèt de revistas e de panflets que li permetián de divulgar e propagar sas idèas radicalas en favor del feminisme, del pacifisme e del comunisme. Foguèt atrach lèu per las idèas d'Étienne Cabet e aguèt amb el una correspondéncia importanta. Vengut un partisan estrambordat de las idèas de Cabet, faguèt la difusion de l'ideal icarian a travèrs de sas publicacions, subretot dins la revista La Fraternidad (1847), que foguèt la primièra publicacion periodica comunista dins l'estat espanhòl. Dins las paginas d'aquel periodic publiquèt una traduccion en espanhòl del roman del filosòf francés, Voyage en Icarie, que faguèt en collaboracion amb son amic F. J. Orellana, e donèt son supòrt a la participacion catalana a las comunitats utopiques cabetianas "Icària" e "Nòva Icària" (foguèt lo pairin de l'expedicion de Joan Rovira en 1848 que se n'anèt amb Cabet als Estats Units per tal d'i fondar una comunitat). Fondèt tanben la revista La Madre de Familia (1846), qu'a dins i prometiá de "defensar las femnas de la tiraniá dels òmes", e foguèt lo coeditor, amb Joan Landa, de la sèria Hombres i mujeres célebres de todos los tiempos.
Aprèp las revolucions de 1848 que lo govèrn espanhòl atribuïguèt als icarians, las autoritats obliguèron a tampar La Fraternidad e Monturiol perseguit se vegèt constrench de s'exiliar de l'autre costat dels Pirenèus. S'installèt un temps amb la familha a Perpinhan e foguèt sonque l'an seguent, a partir del 8 de junh 1849 que poguèt tornar a Barcelona, gràcias a l'amnistia que li foguèt acordada. Aprèp l'installacion de totes al carrer Robador, Monturiol decidiguèt de fondar una autra revista, El Padre de Familia (1849 - 1850).
En 1855, pr'amor de sos problèmas politics, deguèt s'alunhar tornarmai de la capitala catalana. Se partiguèt refugiar sul litoral gironés, a Cadaqués. Visquèt dins la vilòta empordanesa en trabalhar coma pintor. Poguèt observar alara lo mestièr dificil e mai perilhós de las gents que pescavan lo coralh. Aquela situacion lo faguèt pensar a trobar de mejans mecanics qu'ajudèssen a reculhir lo coralh. Comencèt a soscar a las possibilitats d'o far gràcias a una navegacion sosmarina. En setembre de 1857 quand tornèt a Barcelona, organizèt, amb d'amics empordaneses, la primièra societat comerciala de l'estat espanhòl dedicada a l'explotacion d'aquesta mena de navegacion que foguèt batejada "Monturiol, Font, Altadill y Cía.", e que comptava sus un capital de 10.000 pessetas.
Lo projècte de sa vida: l'Ictíneo[modificar | Modificar lo còdi]
En 1858 presentèt son projècte dins un opuscul en espanhòl qu'aviá coma títol, El Ictíneo o barco-pez. Del temps qu'èra a se fabricar lo sosmarin dins los talhièrs Nuevo Vulcano, Monturiol fasiá de demandas a las autoritats per obtenir lo permés per far los ensages. L'autorizacion de procedir a de submersions foguèt finalament acordada lo 15 d'abril de 1859. Tres meses mai tard, lo 28 de junh, lo primièr sosmarin jamai creat, l'Ictíneo I, foguèt lançat a la mar dempuèi lo pòrt de Barcelona. Lo primièr ensag, amb un equipatge qu'a mai de Monturiol comptava sos amics Missé e Oliu, foguèt pro satisfasent malgrat qualques problèmas inicials. Observat per un public nombrós que compreniá d'autoritats de la Marina, d'accionaris e mai la premsa, lo sosmarin naveguèt jos l'aiga completament submergit durant doas oras e vint minutas e tornèr a la susfàcia sens cap de problèma.
D'autras submersions ulterioras coneguèron un resson encara mai considerable, çò que faguèt que lo govèrn d'Isabèl II se sentiguèt forçat de prometre d'ajudar lo projècte financièrament. Pr'aquò, las promesas se realizèron pas e l'engatjament financièr arribèt pas jamai; piéger encara se botèron d'empachas seriosas al projècte malgrat lo supòrt de personalitats tant prestigiosas coma Josep de Letamendi.
Lo fracàs economic[modificar | Modificar lo còdi]
.JPG)
Pr'aquò gràcias al capital obtengut poguèt constituir una entrepresa, La Navegación Submarina, qu'aviá per tòca de desvolopar un segond sosmarin, l'Ictíneo II, un objectiu que generèt un interès notable al sen de las nautas instàncias militaras. Aqueste novèl submersible, qu'èra dotat d'un sistèma de propulsion anaerobica, foguèt avarat al pòrt de Barcelona lo 2 d'octobre de 1864.
Malgrat totes aqueles succèsses, en 1867 sa companhiá faguèt falhida e doncas, confrontat a la manca de sosten, Monturiol decidiguèt de desmantelar lo sosmarin e d'abandonar lo projècte. En 1869 escriguèt lo primièr tractat de navegacion sosmarina, que foguèt publicat jol títol d'Ensayo sobre el arte de navegar por debajo del agua en 1891.
A partir de 1868 tornèt a l'activitat politica coma membre del Partit Federal. En 1873, venguèt deputat de Manresa a las Corts Constituentas de la Primièra Republica Espanhòla e, un pauc de temps aprèp, foguèt nomenat director de la Fabrica Nacionala de Moneda e Sagèl, de sedença a Madrid, carga qu'exerciguèt durant totes los meses que perdurèt lo regim republican e ont metèt en practica un procés de son invencion per aumentar la velocitat de produccion del papièr adesiu.
Monturiol contunhèt d'inventar mantun objècte e maquina mai o mens originals. Demest totes aquestes conven de citar una maquina per far de cigarretas que foguèt la sola invencion que patentèt, en 1866, d'aliment pels conilhs fabricats a partir de fusta de sauze, un procediment de fabricacion de sabon a freg, de sòles de sabatas sinteticas, de pega liquida per la fusta, de camisas per de cilindres de motor, de cerament per las sabatas, un velograf o aparelh destinat a l'obtencion de còpias d'un original escrich o dessenhat un projècte de tramvia funicular per Tarragona, un projècte per portar a Barcelona las aigas de Ter, un receptor giratòri de vapor e mai un sistèma de conservacion de las carns.
Son activitat frenetica contunhèt dins d'autres airals coma la premsa, e aital en 1882 publiquèt, tornarmai un jornal, El Anunciador Financiero.
Se moriguèt en 1885, completament ruïnat e completament doblidat, a Sant Martí de Provençals, una localitat qu'es actualament part de Barcelona. Viviá ailà que, durant las annadas 1846 e 1847, un grop de cabetians catalans i avián fondat una comunitat icariana.
Eiretatge e omenatges[modificar | Modificar lo còdi]
La vila de Figueres lo designèt coma son Filh Predilècte e faguèt auborar en son onor en 1918 un monument fach per Ricard Giralt e Enric Casanovas. La carrièra ont nasquèt recebèt tanben son nom.
Dempuèi 1917, divèrses sosmarins espanhòls foguèron batejats amb son nom.
Gaireben 50 ans mai tard, en 1963, foguèt la ciutat de Barcelona que volguèt omenatgar l'inventor, amb una òbra de l'artista Josep Maria Subirachs.
En 1972 sas rèstas foguèron portadas a Figueres e inumadas dins la seccion dels personatges illustres del cementèri municipal. La Generalitat de Catalonha donèt son nom als Prèmis Narcís Monturiol creats en 1982. Lo guerdon a per tòca de recompensar las personas o entitats que ajan portat de progrès a Catalonha dins los encastres scientific, amb la Placa Narcís Monturiol, e tecnologic, amb la Medalha Narcís Monturiol.
En 1987, per commemorar lo primièr centenari de sa mòrt, lo servici d'estat del corrièr espanhòl li consagrèt un saèl de 20 pessetas.[1]
L'omenatge mai important e complet pasmens, se realizèt probablament en 2010 quand foguèt organizada al Musèu Maritim de Barcelona l'exposicion Immersió, la conquesta del fons del mar en son honor. Existisson doas replicas de sos sosmarins a Barcelona; la primièra se tròba al Musèu Maritim mentre que la segonda se pòt contemplar al pòrt vièlh.
Finalament mantun centre educatiu, de l'ensenhament primari o segondari pòrtan son nom. Es lo cas en Catalonha subretot (a Figueres, Roses e Barcelona) mas tanben en Espanha, a Madrid.
Òbras[modificar | Modificar lo còdi]
- Un reo de muerte: las ejecuciones y los espectadores: consejos de un padre a sus hijos (1844)
- Reseña de las doctrinas sociales antiguas y modernas (1849)
- Proyecto de navegación submarina. El ictíneo o barcopez (1858)
- Memoria sobre la navegación submarina (1860)
- Ensayo sobre el arte de navegar por debajo del agua (1891), òbra postuma
Referéncias[modificar | Modificar lo còdi]
<references>