Joan Lahita (lingüista)
Joan Lahita (Jan, Jann - segon la soa nòrma - o Jean Gérard Lafitte en francés; Talança, 15 de seteme de 1930-Châtillon, 26 de març de 2023)[1] qu'ei un lingüista gasconista d’origina bearnesa. Vadut a Talança en 1930, que hasó de comissari (administrator e jurista) hens l’armada de l’aire puish de director deus servicis juridics d’ua institucion publica de recèrca. En 1982 qu’adherí a l'Institut d’Estudis Occitans (antena de París). En 1989 que vadó dinerèr de l’I.E.O.-Paris e qu’estó encargat d’apità’i un cors de gascon.[2]
Lo lingüista
[modificar | Modificar lo còdi]En abriu de 1992, que fondè Ligam-DiGaM, quadèrns semestriaus de lingüistica e lexicografia gasconas. Partidari de considerar lo gascon com ua lenga per se e non pas com un dialècte de la lenga occitana [3], que s’interessè aus sistèmas grafics deu gascon. Part d’aqueth tribalh qu’estó l’objècte d’ua tèsi en sciéncia deu lengatge titolada Situation sociolinguistique et écriture du gascon aujourd'hui (situacion sociolingüistica e escriptura deu gascon uei lo dia), dehenuda a l’Universitat de Rennes en 2005. Aqueth estudi que’u miè tà revisar la grafia classica occitana, qui Loís Alibèrt avè hargat tau lengadocian e arron avè adaptat tau gascon en collaboracion dab Pèire Bèc[4]. Mei particularament, lo sistèma grafic reformat per Joan Lahita, aperat sistèma classic gascon o grafia classica gascona, que diferéncia las n finaus velaras (generaument mudas en biarnés) de las dentaus e las r finaus mudas de las prononciadas. Enqüèra que d’usatge hèra minoritari, la grafia classica gascona qu’estó adoptada per quauques autors. Citem per exemple l’escrivan e editor Eric Chaplain qui l’emplega tau son metòde d’ensenhança deu gascon [5] e tanben hens lo son diccionari gascon-francés [6] o enqüèra Halip Lartiga (Lartigue) [7]. En 2002, Joan Lahita qu’anonciè la creacion de l'Institut Bearnés e Gascon, entitat sedent a Pau e creada tà dehéner la «lenga biarnesa e gascona ». De sistèmas grafics, aqueth institut, deu quau Joan Lahita hè partida coma membre deu comitat scientific- que’n preconiza dus: lo prumèr, deu tipe felibrenc, qu’ei dit « sistèma modèrne » e qu’ei lo adoptat a la debuta deu sègle passat per l'Escòla Gaston Febus. Aquera grafia, abandonada per aquesta medisha Escòla au profieit de la grafia classica occitana, decadas a, que demora preconizada per l’Institut Biarnés e Gascon pr’amor lo son usatge que seré mei aisit peus locutors naturaus e los començaires adultes. Lo segond qu’ei lo "sistèma classic gascon", qu’ei a díser la grafia classica reformada per Joan Lahita. Segon lo son autor, aquera segonda grafia que presenta l’avantatge de demorar pròishe au còp de las grafias occitana e catalana en tot arrespectar las particularitats de l’idiòma gascon.
Referéncias
[modificar | Modificar lo còdi]- ↑ Estat civiu: https://deces.matchid.io/id/uMixWI8Q6L7C
- ↑ Las entersenhas biograficas que vienen de la revista Ligam-Digam.
- ↑ LAFITTE J. & PEPIN G. Langue d’oc ou langues d’oc, mythe et fantasmes face à l’histoire, PyréMonde Princi Néguer Ed. 2008
- ↑ BEC P. & ALIBERT L. L'application de la réforme linguistique occitane au gascon, IEO, Tolosa,1952
- ↑ RIGOSTA J. & CHAPLAIN E. Que parli gascon. Iniciation à la langue gasconne (PyréMondePrinci Néguer Ed. 2001)
- ↑ CHAPLAIN E. Dictionnaire Gascon-béarnais français (Princi Negue Ed. 2002)
- ↑ LARTIGUE H. Les racines de la langue gasconne. Identité culturelle, limites lingüistiques – Les veas de le lenga gascona. Identitat culturau, hitas lingüisticas. (Pyrémonde – Princi Néguer Ed 1998- 2007 )
