Omicidi
Un omicidi es l'accion de tuar un autre èsser uman. Dins la majoritat de las societats, quina que siá la rason, l'acte d'omicidi se considèra coma un dels crimes mai greus podent èsser comés.
Segon los païses, les leis destrian los omicidis en categorias de diferentas gravetats.
En droit penal francés, per exemple, l'omicidi pòt aver quatre qualificacions juridicas diferentas, correspondent a tres grases dins l'intencion de tuar.
- 1èr gra: L'omicidi volontari, ont un èsser uman ne tua un autre volontariament; se qualifica de « murtre » s'i a pas de premeditacion, e d'« assassinat » s'es premeditat;
- 2d gra: Las violéncias volontàrias avent provocat la mòrt sens l'intencion de la donar, ont un èsser uman tua sens intention de tuar, mas fasent usatge d'una violéncia que, ela, es volontària;
- 3n gra: L'omicidi involontari, ont un èsser uman ne tua un autre per accident cometent un delicte o un crime o per negligéncia criminala.
- 4n gra: L'omicidi accidentala, ont un èsser uman ne tua un autre alara que podava pas preveire que son acte seriá la causa d'un decès (per exemple, far prene a qualqu'un un produch que provòca una allergia mortala); aquel acte pòt tanben èsser involontari (per exemple, caire sus un enfant e l'espotir jols son pes).
Los dos primièrs son de crimes passibles de sanccions donadas en Cort d'assisas, lo tresen es un delicte jutjat per un tribunal correccional, lo quatren es ni un delicte ni un crime (en França lo 4n punt existís pas, es un omicidi involontari donc un delicte).
Als Estats Units d'America, per exemple, se destria:
- lo « murtre al primièr gra » (first degree murder) correspondent a l'assassinat;
- lo « murtre a segond gra » (second degree murder) correspondent a murtre;
- l'involuntary manslaughter correspondent a las « violéncias volontàrias avent provocat la mòrt sens l'intencion de la donar ».
Crime e omicidi[modificar | Modificar lo còdi]
Un crime es de biais general una accion considerada coma fòrça greu per la lei. S'utiliza tanben lo tèrme crime per designar un omicidi, mas totes los crimes ne son pas de'omicidis: en França, per exemple, fòrça fachs son qualificats de crimes: lo viòl, lo proxemitisme, la tortura, l'excision, lo panatòri amb violéncia, la sequestracion o encara lo fals menedatge. Als Estats Units d'America, lo mot crime a un sens mai general que compren tanben los delictes.
Istòria de l'omicidi[modificar | Modificar lo còdi]
L'omicidi coma sa proïbicion son tan vièlh quitament coma l'umanitat. Pasmens dins son obratge Les homicides - Criminologie historique de la violence et de la non-violence[1], lo criminològ Maurice Cusson desvolopa l'idèa segon que la quantitat d'omicidis comesa a un ligam dirècte amb la preséncia o l'abséncia d'un Estat, e tanben de son accion o son inaccion. De civilizacions tradicionalas sens Estat coma los Hewea en Papoa-Nòva Guinèa i a un taus d'omicidis fòrça mai naut que dins los païses occidentals. Cusson defend l'idèa que la casuda del taus d'omicidi a partir del sègle XVI va ensems amb lo desvelopament de l'aparelh de l'Estat e de sas diferentas estructuras (justícia, polícia...).
En religion[modificar | Modificar lo còdi]
Judaïsme[modificar | Modificar lo còdi]
Dins le Judaïsme, lo murtre es un pecat greu que cobrís pas exactament l'omicidi. Es enonciat dins los dètz comandaments () : 20.13 Cometràs pas d'assassinat. La traduccion classica es « Tuaràs pas ». Es pas escrich "Lo taharog", verb utilizat per exemple quand Caín tua Abèl, dins Ge. 4,8 mas "Lo tirtza'h" - .
Es una nocion juridica mai complèxe, que cobrís pas l'omicidi en cas de guèrra, de legitima defensa, o prononciat per un tribunal regular (pena de mòrt).
Cristianisme[modificar | Modificar lo còdi]
« Dieu ten en son poder l'alma de tot vivent e l'alen de tota carn d'òme. (Job 12.10) » ; « Astrucs los artesans de patz, que serán nomenats filhs de Dieu. (Matèu 5.9) ». Segon un dels dètz comendaments (« Tuaràs pas. Aquel que tuarà serà passible de jutjament. »), tota vida umana, dempuèi de la concepcion fins a la mòrt, es sagrada per que la persona umana foguèt desirada tal que es a l'imatge e a la semblança de Dieu vivent e sant. Lo murtre d'un èsser uman es grevament contrari a la dignitat de la persona e a la santetat del Creator. Son considerats coma omicidi: Avortament volontari, eutanasia, guèrra, suicidi.[2].
Islam[modificar | Modificar lo còdi]
L'omicidi volontari sens rason de guèrra o de legitima defensa es punit en Islam per la pena de mòrt seguent la lei del talion, levat se los parents de la victima acòrdan lor pardon, dins aquel cas, una compensacion se deu pagar a aqueles. Vèrs 17:33 : "E, levat en drech, tuatz pas la viada qu'Allà faguèt sagrada. Quin que siá tuat injustament, alara Avèm donat poder a son pròche [parent]. Qu'aquel cometa pas d'excès dins lo murtre, perque es ja assistit (per la lei)". Pasmens, l'omicidi involontari fa drech sonque a la compensacion. Aquela mesura es venguda limitar lo recors a la vengéncia, autrescòps invocada en totas escasenças.
Se lo murtre es acompanhat de panatòri, lo copable pòt èsser crusificat: « La recompensa d'aqueles que fan la guèrra contra Allah e Son messatgièr, e que s'efòrçan de semenar la corrupcion sus la tèrra, es que sián tuats, o crucificats, o que sián copadas lor man e lor camba oposadas, o que sián expulsats del país. Serà per eles l'ignominia aicí bas; e dins l'al delá, i aurà per eles un enòrme castig » [5:33]. Abdullah ibn AbbasIbn Abbâs precisa al subjècte dels sacramands de carrièra: « Se tuan e panan l'argent: seràn tuats e crucificats »[3].
Estatisticas[modificar | Modificar lo còdi]
| Reng | País | Nombre total (environ) |
Taus per 100 000 |
Percentatge de l'ensemble |
|---|---|---|---|---|
| 1 | Colómbia | 26 539[5] | 60,8 | |
| 2 | Russia | 28 904[5] | 28,4 | |
| 3 | Brasil | 50 000 | 23,3 | |
| 4 | Cazacstan | 18,8 | ||
| 5 | Itàlia | 15,3 | ||
| 6 | Estònia | 13,9 | ||
| 7 | Ucraïna | 13,1 | ||
| 8 | Moldàvia | 11,9 | ||
| 9 | Bielorussia | 11,4 | ||
| 10 | Mexic | 13 144[5] | 10,8 | |
| 11 | Lituània | 9,3 | ||
| 12 | Quirguizstan | 7,7 | ||
| 13 | Estats Units d'America | 16 204[5] | 6,2 | 0,7 % |
| 14 | Letònia | 5,2 | ||
| 15 | Albania | 4,2 | ||
| 16 | Georgia | 3,3 | ||
| 17 | Republica de Macedònia | 3,0 | ||
| 18 | Polonha | 2,1 | ||
| 19 | Belgica | 1,9 | ||
| 20 | Peró | 1,8 | ||
| 21 | Corèa del Sud | 1,7 | ||
| 22 | Canadà | 1,5 | ||
| 23 | Païses Basses | 1,4 | ||
| 24 | Cuba | 1,2 | ||
| 25 | Suècia | 1,2 | ||
| 26 | Alemanha | 0,9 | ||
| 27 | Espanha | 0,9 | ||
| 28 | França | 430 | 0,7[6] | 0,08 % |
| 29 | Reialme Unit | 406 | 0,7 | 0,07 % |
| 30 | Japon | 0,6 |
Segon l'Organizacion mondiala de la santat (OMS), al mens 475 000 personas foguèron tuadas per murtre dins lo mond en 2012, fasent de l'omicidi la quatrena mai importanta causa de mortalitat pels individús de 15-44 ans[7]. L'OMS indica tanben que lo taus d'omicidi mermèt de 16 % pel mond entre 2000 e 2012 e qu'un omicidi sus dos se fa per arma de fuòc en mejana[7].