Guèrras Intercolonialas
Lei Guèrras Intercolonialas son un ensemble de quatre conflictes qu'opausèron França e lo Reiaume Unit en America dau Nòrd en 1688-1697, en 1702-1713, en 1744-1748 e en 1754-1763. D'escaramochas regularas aguèron tanben luòc entre aquelei periòdes de guèrra dubèrta e lei combats impliquèron generalament d'aliats amerindians de París e de Londres. Aquelei guèrras son la consequéncia de guèrras europèas pus importantas (Guèrra de la Liga d'Augsborg, Guèrra de Succession d'Espanha, Guèrra de Succession d'Àustria e Guèrra de Sèt Ans) mai foguèron sostengudas per d'enjòcs locaus liats ai rivalitats marchands entre colons francés e britanics.
Causas[modificar | Modificar lo còdi]
La rivalitat entre França e lo Reiaume Unit en America dau Nòrd es la causa majora dei guèrras. D'efiech, lei doas poissanças avián fondat de colonias dins la region en vista d'establir de relacions marchandas amb leis Amerindians. França fondèt ansin plusors comptadors e fòrts dins la vau de Sant Laurenç e en Loïsiana. De missions d'exploracion lòng de Mississipí permetèron de liar lei doas regions. De son caire, Anglatèrra installèt de colonias sus la riba orientala deis Estats Units actuaus. Pasmens, lèu, la colonizacion anglesa s'orientèt vèrs lo poblament dei regions ocupadas. Lei persecucions e lei dificultats dau reiaume a aquela epòca favorizèron aqueu movement. Lei colonias anglesas venguèron donc rapidament de centres demografics pus importants que lei comptadors francés. Aquò entraïnèt de tensions comercialas, especialament dins la Baia d'Hudson, Tèrranòva e la vau Mississipí onte la preséncia francesa, assegurada per quauquei fòrts isolats, èra sovent nominala.
Debanament[modificar | Modificar lo còdi]
La Premiera Guèrra Intercoloniala (1689-1697)[modificar | Modificar lo còdi]
En 1689, la Guèrra de la Liga d'Augsborg en Euròpa permetèt ai colons anglés, principalament aquelei de Nòva York d'encoratjar una ataca deis Iroqués còntra lei vilatges francés situats a l'entorn de l'illa de Montreal. En aost de 1689, una armada iroquesa destruguèt donc totalament un vilatge francés e tuèt seis abitants. Aquò entraïnèt una respòsta menada per lei Francés, leis Algonquins, lei Mohaws e lei Saults. Aqueu conflicte durèt fins a la signatura de la Granda Patz de Montreal en 1701 que restabliguèt la patz entre lei Francés e leis Iroqués.
En parallèl, leis Anglés organizèron una ataca navala que prenguèt Port-Royal en Acàdia mai foguèt arrestada per lei defensas de Quebèc en 1690. Una ataca terrèstra, dirigida còntra Montreal, s'acabèt per un desastre en causa dei malautiás presentas dins la region. Aquò permetèt ai Francés de Pierre LeMoyne d'Iberville d'organizar plusors còntra-ofensivas de 1692 a 1696. Capitèron d'expulsar leis Anglés de la Baia d'Hudson e de destrurre plusors installacions destinadas a la pesca sus l'illa de Tèrranòva.
En 1697, lo Tractat de Ryswick restabliguèt lo statu quo ante bellum.
La Segonda Guèrra Intercoloniala (1702-1713)[modificar | Modificar lo còdi]
La Segonda Guèrra Intercoloniala aguèt luòc durant la Guèrra de Succession d'Espanha. Espanha i participèt dins lo camp francés e plusors nacions amerindianas jonhèron un camp. Localament, èra la seguida de la premiera guèrra qu'aviá reglat ges de problema. Se debanèt dins tres zònas principalas. En Florida, lei dos camps formèron d'alianças amb lei nacions amerindianas localas. Obtenguèron pas de succès vertadiers mai leis Amerindians foguèron grèvament afeblits en causa de sei pèrdas. Au nòrd, la situacion foguèt similara a aquela de 1689-1697 : Quebèc resistiguèt a plusors atacas mai Port-Royal foguèt prés per leis Anglés. Enfin, a Tèrranòva, lei dos camps menèron d'incursions còntra leis installacions de pesca advèrsas.
La patz foguèt restablida per lo Tractat d'Utrecht. França abandonèt sei revendicacions sus Acàdia, la Baia d'Hudson e Tèrranòva. Anglatèrra reconoguèt lo contraròtle francés de plusors illas importantas de Sant Laurenç. Pasmens, lei limits entre lei colonias dei dos país èran pas totjorn claras, çò que venguèt la causa d'autrei conflictes.
La Tresena Guèrra Intercoloniala (1744-1748)[modificar | Modificar lo còdi]
Durant lo periòde de patz anant de 1713 a 1744, lei dos camps renforcèron sei posicions. Ansin, se la question dei drechs de pesca demorèt un problema, lo contraròtle de la vau Mississipí venguèt pauc a pauc l'enjòc principau dei tensions. Pasmens, a aquela epòca, la diferéncia de populacions entre colonias francesas e anglesas èra venguda fòrça importanta. Durant aquela guèrra, lei Francés poguèron donc pas d'organizar d'operacions importantas. Amb de mejans superiors, leis Anglés prenguèron la fortalesa de Louisbourg sus l'Illa de Cap Breton. Una temptativa francesa de reconquistar la posicion foguèt organizada en 1746 mai lei defensors resistiguèron victoriosament.
Lo Tractat d'Ais d'Alemanha restabliguèt la patz. Louisbourg foguèt cambiat còntra Madras, conquistada per lei Francés en Índia, e lo statu quo ante bellum foguèt restaurat.
La Quatrena Guèrra Intercoloniala (1754-1763)[modificar | Modificar lo còdi]
_-_Teatre_d%27America_dau_N%C3%B2rd.png)
La Quatrena Guèrra Intercoloniala comencèt en 1754, dos ans avans la Guèrra de Sèt Ans (1756-1763). La vau d'Ohio onte d'escaramochas regularas se debanèron après 1744 èra la fònt principala dei tensions. Pus nombrós, lei Britanics aguèron inicialament de dificultats per conquistar lei fòrts francés. D'efiech, sei tacticas èran pauc adaptadas a la « guèrra pichona » adoptada per lei Francés e seis aliats indigèns. Pasmens, en 1758, l'arribada de renfòrç importants permetèt una ataca generala dau Canadà Francés. De mai, la superioritat navala de la Royal Navy empachèt l'avitalhament eficaç dei fòrças francesas. En 1759, una importanta armada britanica ataquèt vèrs lo nòrd. Prenguèt Quebèc en 1759 e Montreal en 1760.
Lo Tractat de París enterinèt la victòria britanica dins la region. Totei lei possessions francesas de la region, franc de Sant Pèire e Miquelon, foguèron annexadas per lei Britanics. Mai au sud, França deguèt cedir Loïsiana a Espanha en vertut d'acòrdis d'aliança concluts durant la guèrra entre lei dos país.
Consequéncias[modificar | Modificar lo còdi]
Lei Guèrras Intercolonialas s'acabèron per una victòria totala dei Britanics que capitèron d'annexar lo premier espaci coloniau francés en America dau Nòrd. Sa consequéncia premiera foguèt donc d'establir la dominacion de l'Empèri Britanic en America dau Nòrd. Pasmens, aquò durèt gaire car lo còst de la Guèrra de Sèt Ans per lei finanças de Londres traiguèt d'aumentacions importantas deis impòsts, especialament en America. Òr, lei colons refusèron de pagar, çò que menèt a la Guèrra d'Independéncia deis Estats Units (1775-1783) que veguèt la desfacha dau Reiaume Unit còntra una aliança gropant lei colons anglés de la region, França e Espanha. Ansin, 20 ans après lo Tractat de París, la preséncia britanica en America dau Nòrd èra reducha a Canadà e a Tèrranòva.
Annèxas[modificar | Modificar lo còdi]
Liames intèrnes[modificar | Modificar lo còdi]
Bibliografia[modificar | Modificar lo còdi]
- (fr) Gilles Havard e Cécile Vidal, Histoire de l'Amérique française, Flammarion, 2006.
- (fr) Robert Muchembled (dir.), Hélène Trocmé e Jeanine Rovet, Naissance de l'Amérique moderne, XVIe – XIXe siècle, Hachette, collection Carré Histoire, 1997.