Ionia
L'Ionia es una region istorica del mond grèc antic situat a l'oèst de l'Asia menora, entre Focèa e Milet. Correspond a la région situada dins un rai de 170 quilomètres a l'entorn de la vila actuala d'Izmir. Lo seu nom ven de Ion, anjòl legendari dels pòbles d'aquela region. Es en Ionia que se desvolopèron las primièras formas de sciéncia e de filosofia en Occident, pels pensaires nomenats Presocratics.
Las còstas ionianas presentan fòça avantatges economics: de bons abrics naturals facilitant l'establiment de pòrts pel comèrci amb de communicacions aisidas cap al rèirepaïs, un climat agradable, de vals dobèrts per la cultura de las cerealas e l'elevatge de cavals, de planòls per l'elevatge dels motons, de puèges pels arbres fruitièrs e los olivièrs.
Originas[modificar | Modificar lo còdi]
Son poblament eissit de la segonda èrsa de migracion aquèa, al sègle XI AbC., avián integrat, après fòrça maridatges mixtes, de Dorians e de populacions preellenicas. Aquela populacion èra unida per un dialècte comun, e un sanctuari religiós comun, lo Panionion situat sul territòri de Prièna.
Dins l'Antiquitat, federava dotze ciutats grègas, del continent e de las ilas: Chios, Efès, Eritrè, Clazomènes, Colofon, Lebedos, Milet, Miont, Focèa, Prièna, Samos e Teos. Alicarnàs las rejonguèt mai tard. Fogal astrat de la civilizaion ellenica als sègles VII e VI, aparteniá a un ensems mai espandit « Grècia d'Asia » o « Grècia de l'Èst ».
Cada ciutat èra independanta amb lo seu govèrn e la seuna organizacion sociala, mas seguèron la meteissa evolucion politica, cap a la tirania, que las autras ciutats grègas, qu'èran unidas per una communautat de cultura, malgrat los nombroses conflictes frontalièrs.
Civilizacion[modificar | Modificar lo còdi]
L'Ionia es la primièra region de Grècia ont la filosofia, l'art (subretot l'arquitectura amb l'òrdre ionic) e las sciéncias se desvolopèron, beneficiant de las riquesas intellectualas de l'Orient Pròche e de l'Egipte. Las ciutats ionianas donèron fòrça grands pensaires presocratics, de grands artistas e de grands arquitctes, coma Tales de Milet, Anaximandre, Anaximèn, Leucip a Prièna, Eraclit a Efès, Anaxagòra a Clazomèns e Pitagòras dins l'illa de Samos.
L'Ionia foguèt cobejada per sa riquesa economica e son desvolopament intellectual, per de mejancièrs poderoses, ambicioses e ardits. Los Ionians desvolopèron los produichs de luxe e de qualitat, los banquets e las cortesanas elegantas e cultivadas fascinavan. Èran representatius del punt fòrça naut de sofisticacion atench per la civilizacion grèga. Mas, los Ionians èran de marrits combatents, pauc entraïnats, las ciutats èran sovent desunidas, lors carrièras facilitavan lo comèrci e escambis, mas tanben las invasions.
Istòria[modificar | Modificar lo còdi]
Après qu'espandiguèt de prospèras colonias cap al nòrd (Pont Euxin) e cap a l'oèst (Mar Ioniana; país Massaliòt), l'Ionia passèt d'en primir jol protectorat dels Lidians, puèi après la victòria de Cirus sus Cresus, jos dominacion dels Persians, que deguèt pagar de tributs pesucs e entretenir las garnisons, en escambi d'un biais d'autonomia e de la libertat daissada als tirans locals.
Aquela situacion venguèt pièger amb lo rei de Pèrsia Dàrius Ièr e acabèt en 499 AbC. en revòta d'Ionia, favorizada pels revèrs militars dels Persians dins l'estèpa danubiana, e l'ajuda militara d'Atenas e d'Eretria. Mas la revòlta faguèt fracàs malgrat unas victòrias e la populacion paguèt car l'episòdi: destruccion e encendi d'Efès e de Milet, desportacion de populacions coma esclaus en Mesopotamia en 494 AbC., fins a lor totala aleujança.
Fòrça abitants (mercands, artesans, poètas, pensaires), emigrèron, emportent amb eles los rafinaments de lor cultura. Atal s'arrestèt lo vam intellectual d'Ionia.
Foguèt sonque après las victòrias de las ciutats de la Grècia continentala a Maraton, puèi a la Batalha de Salamina, en -480, a la Batalha de Platèas, e a la Batalha de cap Mical en -479, que los Ionians tornèron trobar lor libertat, l'espandiement de l'Empèri persian cap a l'oèst s'acabèt alara.
Atenas qu'aviá tengut un ròtle màger dins la victòria, ne balhèt glòria e profièch, e en -478, amb la creacion de la Liga de Delos, comencèt a bastir al seu entorn un empèri maritim balhant egemonia sus la mar Egèa, ara enebidas a las naus persianas, e sa dominacion sul mond grèc. La guèrra s'acabèt en 449 AbC. e la desfacha dels Persians foguèt confirmida per la patz de Callias.
L'Ionia seguissiá alara l'astra del mond ellenistic, passant dels Seleucids al Reialame de Pergama, puèia l'Empèri Roman que, se cristianisant, venguèt Bizantin: passèt al sègle XIV als Genoveses e venguèt als mans dels Turcs al sègle XV, pasmens sens jamai perdre sa prosperitat nimai son caractèr ellenic.
Mai, après la desfacha otomana de 1918, la Grècia governada per Eleftherios Venizelos, demandèt l'annexion d'Ionia, qu'occupava militarament, dins un contèxte ont l'Empèri Otoman declinant semblava al punt d'èsser desmembrat entre las poténcias colonialas victoriosas (Tractat de Sèvras).
Mustafa Kemal Atatürk levèt en 1919 una armada nacionalista e comencèt de caçar las armadas grègas d'Anatolia: la guèrra s'acabèt en setembre de 1922 per la presa d'Esmirna/Izmir. La mitat de la vila (los quartièrs dels Europèus) brutlèt e tornèt èsser bastit pas que lentament. L'escambi de populacion que foguèt decidit entre Grècia e la nòva Republica de Turquia seguent lo Tractat de Lausana (1923) acabèt per l'exòde dels Grècs d'Asia menora (levat Istanbul), remplaçat pels Turcs - mens nombroses - venent de Grècia.
Après l'escambi de populacions, se pòt pas mai parlar de civilizacion ioniana, e lo mot desapareguèt del vocabulari administratiu turc. Mas pas sa prosperitat: l'Ionia demora una de las regions mai dinamicas de Turquia, los investiments europèus i son fòrça nombroses.
Ionia e Grècia[modificar | Modificar lo còdi]
- En aramèu, lo nom « ܝܘܢ » designa l'ensems del territòri grèc. Tot parrièr pel nom « يونان » (Yūnān) en arabi que designa Grècia, tot coma « Yunan » en turc e « יון » (Yawan, Yavane) en ebrieu. Passèt en sanscrit jos la forma Yavana (यवन), amb un sens secondari d'estrangièr o de barbar, que venguèt fins al khmer jos la forma Yuon (យួន), ara depreciatiu, que designa los Vietnamians. La forma arabi dona son nom a la medecina tradicionala yunâni (o unani) practicada en Índia.