Eqüator terrèstre
En geografia, l'eqüator es un parallèl, una linha imaginària traçada a l'entorn d'una planeta, a mièja distància dels pòls. L'eqüator marca la separacion entre l'emisfèri nòrd e l'emisfèri sud. La latitud de l'eqüator es zèro gra per definicion.
Definicion[modificar | Modificar lo còdi]
L'eqüator es l'interseccion de la superfícia d'un objècte celèst amb lo plan perpendicular a son axe de rotacion e contenent son baricentre.
Dins lo cas d'un objècte de forma gaireben esferica, coma la Tèrra, es una linha imaginària eqüidistanta de son pòl Nòrd e de son pòl Sud.
Eqüator terrèstre[modificar | Modificar lo còdi]
Geodesia[modificar | Modificar lo còdi]
La latitud de l'eqüator es egala a 0°. Sa longor es de gaireben 40 075 km. La distància amb los dos pòls terrèstres es de gaireben 10 002 km.
La posicion exacta de l'eqüator es pas fixa. Lo plan eqüatorial se definís coma perpendicular a l'axe de rotacion de la Tèrra. S'aquel axe es mai o mens estable, pr'aquò sa posicion muda dins lo temps, modificant del meteis còp aquela de l'eqüator, aquò d'un biais fòrça feble.
Longor[modificar | Modificar lo còdi]
L'eqüator terrèstre es modelizat d'un biais exacte dins dos sistèmas estandard jos la forma d'un cercle de rai tenent un nombre entièr de mètres. En 1976, l'Union Astronomica Internacionala estandardizèt aquel rai a 6 378 140 m, valor dempuèi afinada a 6 378 137 m per l'Union Geodesica e Geofisica Internacionala e adoptada pel sistèma geodesic WGS 84. Dins aqueles modèls, la longor de l'eqüator es, per definicion, egala a 2π lo còp de la longor d'aquel rai, siá 40 065 035,535 m dins lo primièr cas e 40 065 016,686 m dins lo segond (en arredondissent al pus pròche millimètre).
Efèctes astronomics[modificar | Modificar lo còdi]
Dins una annada, lo Solelh passa dirèctament al zenit de l'eqüator dos còps, al moment dels equinòccis de març e de setembre. Los luòcs situats sus l'Equator coneisson las sortidas e los falits del solelh mai rapids del monde. Son tanben los luòcs del glòbe ont lo Solelh se desplaça dirèctament del zenit al nadir, e lo contrari. En teoria, coneisson una durada de jorn e de nuèit de dotze oras tota l'annada. Pr'aquò, pr'amor de la refraccion atmosferica e de la talha del solelh, aquelas duradas vàrian de qualques minutas.
Los oraris de sortida e de falit del solelh a l'eqüator seguisson pas las variacions encontradas jos las latituds pus temperadas : venon de mai en mai lèu de mièg febrièr a mièg març, venon pus tardius entre mièg març e mièg julhet abans de tornar mai en mai lèu fins al començament de novembre ; dempuèi venon de mai en mai tard fins a mièg febrièr. Pasmens aquelas variacions despassan pas mièja ora.
La nuèit, totas las estelas travèrsan lo cèl d'Èst en Oèst, traçant un semicercle centrat al punt pus al Sud o pus al Nòrd de l'orizont.
Clima[modificar | Modificar lo còdi]
Entre l'equinòcci de prima e aquel d'automne, las latituds al nòrd del tropic del Càncer son enclinadas cap al Solelh, es doncas l'estiu dins l'emisfèri nòrd. Dins l'emisfèri sud, la situacion es inversada : las latituds al sud del tropic del Capricòrne son enclinadas cap al Solelh entre l'equinòcci d'automne e aquel de prima.
Los climas de las zònas situada a l'entorn de l'eqüator son nomenats clima eqüatorial (una sola sason umida). Lo clima tropical es aquel dels environs dels tropics ont i a doas sasons : una sason seca e una sason umida. Pr'aquò, los climas càmbian en foncion de fòrça factors coma l'altitud e la proximitat d'una espandida d'aiga (ocean).
Païses traversats[modificar | Modificar lo còdi]
Generalitats[modificar | Modificar lo còdi]
Sus Tèrra, l'eqüator copa principalament los oceans, sols 20% gaireben de sa longor es situat sus de tèrras emergadas.
Lo punt pus elevat situat sus l'eqüator es situat sus lo costat sud del volcan Cayambe, en Eqüator, a 4690 m (0° 00′ 00″ N, 77° 59′ 31″ O). Aquel punt es l'unic situat en dessús de l'altitud necessari per las nèus eternalas dins aquela latitud, es lo sol luòc de l'eqüator ont la nèu existís al sòl tota l'annada.
Los païses traversats par l'eqüator son, en començant de 0° de longitud, los seguents :
Africa[modificar | Modificar lo còdi]
L'eqüator travèrsa sèt païses africans :
- São Tomé e Príncipe : l'eqüator travèrsa l'illa de Rolas, un illòt situat a 5 km al sud de l'illa de São Tomé[1].
- Gabon
- La Republica de Còngo
- La Republica Democratica de Còngo
- Oganda
- Kenya
- Somalia
Asia[modificar | Modificar lo còdi]
L'eqüator travèrsa un sol país asiatic, Indonesia :
- Las Illas Batu[2] :
- Sumatra
- Lingga[3]
- Bornèo
- Sulawesi
- Dins l'archipèla de las Molucas del Nòrd :
- Waigeo, al nòrd de la Papoa Occidentala [4]
Oceania[modificar | Modificar lo còdi]
Pas cap de tèrra es traversada par l'eqüator en Oceania.
America del Sud[modificar | Modificar lo còdi]
L'eqüator travèrsa tres païses sud-americans :
- Eqüator :
- Las Illas Galapagos
- Eqüator, lo país continental, a 20 km al nòrd de sa capitala Quito
- Colómbia
- Brasil
Monuments[modificar | Modificar lo còdi]
Lo passatge de l'eqüator es commemorat per divèrses monuments sus la planeta :
- sus l'Ilhéu das Rolas, São Tomé e Príncipe, i a sul sòl una mosaïca representant una carta del monde ;
- en Indonesia, a Pontianak,illa de Bornèo,
- en Eqüator, la Mitad del Mundo es situada aperaquí vint quilomètres al nòrd de Quito ;
- en Brasil, lo Marco Zero a Macapá.
-
Indicatiu del passatge de l'eqüator sus l'illòt Ilhéu das Rolas, São Tomé e Príncipe. -
Mitad del Mundo, San Antonio de Pichincha, Eqüator.
Bombament eqüatorial[modificar | Modificar lo còdi]
La rotacion d'un objècte celèst sus el meteis indutz una deformacion de sa forma que tendriá pas se virava pas. Atal, un objècte esferic (una planeta, per exemple) se deforma en un ellipsoïde, amb un bombament al nivèl de son eqüator.
La Tèrra es modelizada d'un biais estandard per una esfèra aplatida de 0,336% lo long de l'axe. En consequéncia, l'équateur es 0,16% pus long qu'un meridian. Dins l'estandard WGS 84, la longor d'un meridian (jos la forma d'un grand cercle) es de 40 007 862,917 m, contra 40 075 016,686 m per l'eqüator, siá una diferéncia de 67 153,769 m, gaireben 67,154 km.
Basas espacialas[modificar | Modificar lo còdi]
La velocitat de rotacion d'un punt a la superfícia de la Tèrra es maximala a l'eqüator (gaireben 465 m/s), çò que rend aquela zòna economica interessanta pel lançament de cargas utilas espacialas. Tres sites de lançament se tròban particularament pròche de l'eqüator: lo centre de lançament d'Alcântara (latitud 2,3° S), la plataforma San Marco (2,9° S) e lo centre espacial Guaianés (5,2° N).
Eqüator celèst[modificar | Modificar lo còdi]
En astronomia, l'Eqüator celèst es la projeccion de l'eqüator terrèstre sus l'esfèra celèsta.
Passatge de la linha[modificar | Modificar lo còdi]
Una fòrta anciana tradicion de la marina francesa festeja lo passatge de l'eqüator amb un bateg pagan per los que passan la linha lo primièr còp. Aquela ceremonia joiosa, es presidida per un marin desguisat en Neptun, assistits per tritons, naïadas, etc.
Vejatz tanben[modificar | Modificar lo còdi]
Ligams internes[modificar | Modificar lo còdi]
Nòtas e referéncias[modificar | Modificar lo còdi]
- ↑ Carta de São Tomé-et-Príncipe, Departament d'Estat american (1991) [1]
- ↑ Indonesia 1/250 000, Series T503 - SA 47-2, U.S. Army Map Service (1954) [2]
- ↑ Indonesia 1/250 000, Series T503 - SA 48-2, U.S. Army Map Service (1954) [3]
- ↑ New Guinea 1:250,000, Series T504 - NA 52-16, U.S. Army Map Service (1954) [4]
![[1]](http://www.lib.utexas.edu/maps/africa/saotomeprincipe.jpg){kind=link}
![[2]](http://www.lib.utexas.edu/maps/ams/indonesia/txu-oclc-21752461-sa47-2.jpg){kind=link}
![[3]](http://www.lib.utexas.edu/maps/ams/indonesia/txu-oclc-21752461-sa48-2.jpg){kind=link}
![[4]](http://www.lib.utexas.edu/maps/ams/new_guinea/txu-oclc-6552576-na52-16.jpg){kind=link}