Dis Pater
Dis Pater, o Dispater e abreujat en Dis, es lo nom roman d'un dieu dels Infèrns antics que venguèt amb lo temps Pluton.
Etimologia[modificar | Modificar lo còdi]
Ciceron dins son De natura deorum fa derivar lo nom Dīs Pater de dives, çò que suggerissiá lo sens de « Paire de las riquesas », correspondent al nom Pluton (del grec Πλούτων, Ploutōn, significant « riquesa »). Segon unes autors del sègle XIX, una granda partida de las etimologias propausadas per Ciceron se las cal pas prene al seriós, e poirián aver èsser simplament ironicas[1]. Pasmens aquesta etimologia foguèt acceptada per unes autors contemporanèus, que defendon que Dīs Pater es una traduccion literala de Ploutōn[2].
Son nom correspond exactament al Cèl diurn indo-europèu *dyew-pHtér-, primièr de totes los dieus[3].
Lo nom Jupitèr ven de l'evolucion d'un nom compauzat (Ζεὺς πατήρ / Zeùs patếr significant « Zèus paire »). La primièra partida del compauzat aparten a la familha formada sus *dyew, raiç indoeuropèa qu'es tanben format lo mot latin dies. Tanben se trapa Diespiter per Plaute e Varron per designer Jupitèr[4]. Lo tèrme Dis a la mèsma origina que Deus, es a dire « divin » en latin.
Dis Pater e los Galleses[modificar | Modificar lo còdi]
Pels Romans, Dis Pater es un dieu pro sorn assimilat a Pluton. E, segon Juli Cesar[5], « (...) Los Galleses se vantan d'èsser eissits de Dis Pater, tradicion que dison téner dels druidas. es per aquesta rason que mesuran lo temps, non pel nombre dels jorns; mai par aqueste de las nuèghs. Calculan los jorns de naissença, lo començament dels meses e aqueste de las annadas, de biais que lo jorn seguí la nuèch dins lor calcul (...) ». Quand Juli Cesar evòca los dieus dels Galleses, los designa jol nom de divinitats romanas. L'afirmacion relativa a Dis Pater faguèt unas interpretacions, los istorians e arqueològs cercant a identificar lo dieu gallés que Cesar presenta jos un nom latin.
- Segon l'arqueològ e cercaire al CNRS Jean-Louis Brunaux, la personalitat del dieu gallés que li es comparada se pòt comprene pas que se se plaça en relacion amb la cresença, transmesa pels druidas, de la transmigracion de las almas, una forme de metempsicòsi pendnet que l'alme del defunt s'installa dins un autre còrs umain a sa mòrt. Dins lo tèxte de Cesar, e aquesta teoria que seriá evocada, los còrs umans son pas que los veïculs de l'alme e lo dieu gallés seriá lo paire de totas las almas: aquestas serián eissidas del mond sosterranh que daissavan per ganhar la vida terrèstra[6]. Per Jean-Louis Brunaux, se pòt pensar qu'es dins lo reialme sosterranh de Dis Pater que las almas passavan d'un còrs a l'autre[7]. Las almas imortalas passarián atal de còrs en còrs fins a aténher un estat de puretat la fasent totalament divina: las almas dels guerrièrs mai braves essent tanban per escapar al cicle de las reincarnacions e a rejònher la demorança dels dieus.
- Segon l'arquivista paleograf Anne Lombard-Jourdan, lo dieu paire dels Galleses poiriá aver estat onorat jos de formas e de denominacions variadas: atal coma lo pòble podava celebrar son culte jos tel o tel nom segon de qualitats divinas mesas de relèu pels druidas locals[8]. Aquestes noms donèron naissença a de dieus mai coneguts: cadun d'aquestes dieus seriá de fach pas qu'una ipostasi del dieu Paire. Cernunnos poiriá tanben èsser una designacion de Dis Pater.
- Segon l'istorian Paul-Marie Duval, existís de parallélismes entre Dis Pater e Sucellos[9]. Sucellos es un dieu gallés, representat amb una maceta, divinitat grèga ctoniana que possedís lo don de tustar e de toranr far naícer.
Nòtas e referéncias[modificar | Modificar lo còdi]
- ↑ Laurenz Lersch, Die Sprachphilosophie der alten, 1838, pp. 153-155.
- ↑ Ernout-Meillet, Dictionnaire étymologique de la langue latine, Paris, Klincksieck, 2001, s.v.
- ↑ Jean Haudry, Les Indo-Européens, Paris, PUF, « Que sais-je ? », 1981 ; rééd. 1985, p.74 et suiv.
- ↑ Ernout-Meillet, Dictionnaire étymologique de la langue latine, Paris, Klincksieck, 1967, s.v.
- ↑ Jules César, Guerre des Gaules, Livre VI, chap 18.
- ↑ Jean-Louis Brunaux, Nos ancêtres les gaulois, Seuil, 2008, p. 257.
- ↑ Jean-Louis Brunaux, Nos ancêtres les gaulois, Seuil, 2008, p. 170.
- ↑ Anne Lombard-Jourdan, Alexis Charniguet, Cernunnos, dieu Cerf des Gaulois, éd. Larousse, 2009, p. 19.
- ↑ Paul-Marie Duval, Les Dieux de la Gaule, page 64, Payot, Paris, 1993, ISBN 2-228-88621-1Error d'escript : lo modul « check isxn » existís pas..