Cresus
|
Cresus
| |
|---|---|
 | |
| Retrach de Cresus, amfòra atica de 500–490 abC | |
| Biografia | |
| Naissença | vèrs 596 abC |
| Decès | vèrs 546 abC |
| País: | Lidia |
| Epòca: | Antiquitat |
| Règne: | 561 abC a 547 o 546 abC |
Cresus, (- 596 / - 546), en grèc ancian Κροῖσος, nascut vèrs 596 AbC., filh d'Aiates II, es un rei de Lidia, avent regnat entre 561 e 547 o 546 AbC. Darrièr rei de Lidia, de la linhada dels Mermnades, es celèbre per sas riquesas e parteja son règne entre los plasers, la guèrra e las arts. Conqueriguèt la Panfilia, la Misia e la Frigia fins a l'Alis.
Ara, l'expression « èsser ric coma Cresus » mòstra la celebritat d'un personatge semilegendari conegut per sas riquesas, e d'el meteis coma lo fluvi, lo Pactòl, sinonim de tresaur.
Biografia[modificar | Modificar lo còdi]
Cresus es lo filh d'Alites II e d'una maire cariana. Al començament de son règne, deguèt enfrentar son semifraire Pantaleon (nascut d'una maire ioniana) que revendicava el tanben lo poder[1]. Un còp sul tròn, prenguèt las ciutats grègas de la còsta d'Asia minora (Efès, los pòbles d'Ionia e d'Eolia) e los incorporèt dins son Empèri[2]. Segon Erodòt, Solon (lo legislator atenian) li faguèt una visita: Cresus li mostrèt ufan sos tresaurs e palais, cresent embalausir lo filosòf e se fasent fòrt son bonaur; mas Solon atribuiguèt lo primièr prèmi del bonaur a Tellos d'Atenas, e en segond, cita Cleobis e Biton, apodent, per acabar: « Abans que siá mòrt, en espera, digam pas encara d'un òme qu'es astruc, digam que la fortuna l'agrada »[3]. En efiècht, Cresus gausiguèt pas longtemps de son bonaür: segon la legende, un dels dos filhs, Ardís, foguèt victima d'un accident de caça, tuat per la javelina del Frigian Adrast[4].
Cresus auriá realizat diferentas alianças, amb l'Egipte, Babilònia e Esparta per contrar Cir II.
La legenda pretend qu'abans de dintrar en guèrra, consultèt l'oracle de Dèlfes que li prediguèt que dintrant en guèrra, destruiriá un vast empèri. L'oracle aviá pas dich que s'agiriá del sieu[5].
Cresus partiguèt en guèrra contra Cir per venjar son sògre Astiag (rei des Medes) que veniá d'èsser capvirat per Cir (vèrs 550) e per agrandir son territòri cap a l'Èst. Après aver passat l'Alis, foguèt vencut a la batalha de Pteria per las tropas de Cir e se retirèt a Sardes[6].
Cresus foguèt encara un còp a la batalha de Timbrèa, puèi assetjat dins Sardes. La vila foguèt presa d'assalt (vèrs 547), e Cresus presonièr. Segon Erodòt, Cresus foguèt menat al lenhièr ont preguèt Apollon de lo salvar, se repentissent de sas volontats guerrièras, e après una tirada pacifista, es fin finala enauçat; en efièch, lo Dieu fa venir de nívols e la pluèja acaba per atudar lo lenhièr. Fin finala, Cir lo libèra[7].
Los sables aurifèrs del riu Pactòl li assegurèron una fortunassa, que li permetèt de bastir sa legenda per d'ofrendas generosas als temples grècs. Entre autre tornèt faguèt bastit lo temple d'Artèmis a Efès, una de las Set Meravilhas del Mond antic. faguèt portar al sanctuari de Dèlfes une quantitat inimaginabla d'ofrendas: segon Erodòt, ofriguèt tres mil caps de bestial, de lièch recobèrts de lamas d'aur, de copas d'aur, de vestits tintat de porpre, cent bricas d'aur pur, dos grands baçins per mesclar l'aiga e le vin, d'aur e d'argent, quaranta barrils d'argent, una estatue de sa fornièra tanben d'aur, los joièls de son esposa e fin finala un leon tot en aur. aquesta leon faguèt longtemps l'admiracion dels visitors a Dèlfes. Pendent un incendi, perdèt la mitat de son pes. Lo rèste encore respectable foguèt plaçat dins le Tresaur dels Lacedemonians.
Lo règne de Cresus acaba la dinastia dels Mermnades fondada per Giges en 687 AbC.
Son nom demorèt dins lo lengatge corrent amb l'expression « ric coma Cresus ».
Nòtas e referéncias[modificar | Modificar lo còdi]
- ↑ Erodòt, Istòria: I, 92.
- ↑ Erodòt, Istòria: I, 26.
- ↑ Erodòt, Istòria: I, 32.
- ↑ Erodòt, Istòria: I, 34-44.
- ↑ Erodòt, Istòria: I, 53.
- ↑ Erodòt, Istòria: I, 73-77.
- ↑ HÉRODOTE Histoire -Ἡροδότου Μοῦσαι LIVRE I. CLIO - Ἱστοριῶν πρώτη ἐπιγραφόμενη (Κλειὼ) Trad.du grec par Larcher ; avec des notes de Bochard, Wesseling, Scaliger.. [et al.
Vejatz tanben[modificar | Modificar lo còdi]
Bibliografia[modificar | Modificar lo còdi]
- Georges Radet, La Lydie et le monde grec aux temps des Mernades, Paris, Thorin et fils, 1893
- (en) John Griffiths Pedley, Sardis in the Age of Croesus, Norman, University of Oklahoma Press, 1968
- (de) Hans Schwabl (de), « Gygès und Kroisos bei Herodot (Zur “epischen” Technik von Ankündingung und Ausführung) », in Wiener Studien, 117 (2004), p. 31-67
Articles connèxes[modificar | Modificar lo còdi]
- Batalha de la Pteria
- Pactòl, riu aurifèr ont Cresus posava sa riquesa.