Drech roman : Diferéncia entre lei versions

Un article de Wikipèdia, l'enciclopèdia liura.
Contengut suprimit Contengut apondut
Boulaur (discussion | contribucions)
Vivarés (discussion | contribucions)
Linha 80 : Linha 80 :
== Vejatz tanben ==
== Vejatz tanben ==


==Ligams extèrns==
==Ligams extèrnes==
* {{en}}[http://www.iuscivile.com Cors del professor Ernest Metzger].
* {{en}}[http://www.iuscivile.com Cors del professor Ernest Metzger].
* {{en}}[http://web.upmf-grenoble.fr/Haiti/Cours/Ak ''The Roman Law Library''] (Yves Lassard, Alexandr Koptev).
* {{en}}[http://web.upmf-grenoble.fr/Haiti/Cours/Ak ''The Roman Law Library''] (Yves Lassard, Alexandr Koptev).

Version del 29 març de 2011 a 17.54

Sèti Curul ont lo rei de roma jutjava

Lo Drech roman es l'ensemble de las nòrmas juridicas que regissiá lo pòble de Roman tot lo long de la son istòria. Son estudi compren, d'un costat, l'istòria de Roma (subretot las diferentas fasis e biais que faràn qu'aquelas normas s'exteriorizèron, es de dire, las fonts de produccion d'aquel Drech, e d'un autre costat, las principalas Institucions juridicas que Roma creèt e que transmetèt.[1]

La juridiccion a Roma es centrada cap a la ciutat e dins l'epòca monarquista es lo rei de Roma, qu'a son "Tribunal" e ordena (ius) en los jorns establits (dies fasti) que lo faguèt sul Sèti Curul (Sella Curulis) ajudats pels (lictores) e davant de las partidas plaidejaires (rei).

Subdivision

Lo drech roman se subdividís en:

  • Ius Quiritium; lo nom deriva de "Quirites", sinonim de "Romans". èra constituit d'un ensemble de costumas aujolencas non escritas. S'aplicava dins lo domeni del drech de familha, matrimòni, l'autoritat de la patria e proprietat privada. Es el nuclèu del ius civile.
  • Ius civile, es l'ensemble de las nòrmas que regulavan los ciutadans romans (cives romani)
  • Ius honorarium o ius praetorium, sus las situacions de drech non recolhidas pel ius civile, mai reglamentadas pels Magistrats dotada d'iurisdictio.
  • Ius legitimum, lo nom deriva de lex (lei) que fin finala desaparegut se confondent amb lo ius civile.
  • Ius gentium, tot aquò que tocava la tutèla mas al delà de la constitucion de Roma.

Delictes de juridicion especiala

Qualques delictes an de jutges especials:

Qualques foncionaris especials, nomenats los tres Viri Nocturni s'ocupan de las questions en relacion amb encendis nocturns, polícia de seguretat e vigilància de la execucions.

La tortura podiá s'aplicar solament contra los esclaus.

La detencion preventiva èra la nòrma generala.

La pena capitala èra aplicable a quin atemptava a la patz publica e per d'autres delictes. Aviá divèrsas formas:

  • Los falses testimònis èran getats de naut.
  • Los rapinaires èran penjat.
  • Los encendiaris èran cremava vius.

Existissiá lo drech de recors (provocatio). La gràcia concernissent lo pòble.

Qualques tipes especials de gràcia:

  • Aquel que s'agenolhava davant un capelan de Jupitèr podiá pas èsser executat pendent vint e quatre oras.
  • Aquel que dintrava encadenat del sèu ostal deviá èsser desligat.
  • El criminal que se dirigissiá a son execucion e que tombava als pès d'una vestala èra perdonat.

Las penas aplicadas mai frequentament èran las multas (pagadas amb la liurason de buòus o fedas) e la mòrt.

Las proceduras civilas èran jutjadas pel rei o per un comissari designat per aquel. La reparacion es concretisava sovent per mejan de transaccion e quand se trobava pas un acordi la pena (poena) èra fixada pel jutge.

En cas de raubariá lo panaire podiá pagar una reparacion satisfasenta. Quand podava pas o que la reparacion èra pas possible lo raubaire venguèt esclau de raubariá. En cas de difamacion se contractava una indemnizacion. En los cases de nafrada se podiá reclamar lo Talion (es de dire provocar lo meteis damatge).

Las leis evolucionèron fins a que e raubaire subtat en fraguéncia podava se liurar d'una condemnacion en pagant el doble de çò que raubèt.

La Lei Petalia tanben modifiquèt la procedura executoria contra los endeutas.

La disposicion entre vius vendrà illimitada, e el consentiment popular pels actes mortis causa (testament) serà suprimit. Quand lo paire de familha efectuava tres vendas successivas, sens efectuar cap de compra, lo filh podiá s'emancipar se se tal èra son desir. D'aquò derivarèt l'emancipacion legal concedida pel paire a un filh, sens que satisfaga la causa qu'abans deviá motivar. Lo matrimòni civil èra consagrat e un impòst pels celibataris èra establit.

L'establiment d'un magistrat especial de Polícia (son domeni d'accion èra espandit sus tota Itàlia) nomenat Edil, li es transferit l'autoritat sus los litigis relatius a las compras e ventas suls mercats publics (de produches, bestials, esclaus...). Sa juridiccion concernissiá tanben d'altras questions d'ordre publuc que podián èsser sancionadas amb de multas.

Per las classas mai baissas, e per de delictes menors, existien els Triunviri o Jutges Nocturns (Tres viri nocturni) dels quals les competències van anar augmentant, i van passar a ser elegits en el Comicis tribunats des del 289 aC. Pels afars civils menors dins las ciutats assubjectits (civites sine suffragio) se teniá de magistrats nomenats Jutges Menors, que la competéncia s'espandiá tanben fòra tota Itàlia.

Los magistrats definissian lo punt del drech (ius) mas son aplicacion (judicium) tocava a un autre ciutadan. Mas lo judicis lents e complicats èran limitat a d'afars excepcionals, e pels esclaus e gents de classa social baissa s'aplicava una procedura mai corta.

Segon lo drech roman la proprietat, mòble o immòble, èra subretot transmissible entre vius (inter vivos) o a causa de mòrt (mortis causa). La femna aviá la plena disposicion dels seus bens e jos Claudi èra liurada de la tutèla dels òmes de la familha. Dins las transmissions per causa de mòrt l'eretatge se fasiá a parts igualas entre totes los filhs e una part iguala a aquela de cada filh per a la veusa. Lo consentiment popular pels testaments aviá desaparegut e s'establiguèt una taxa fixa consistent en un quart de la part dels bens. Quan moriá una fenma tanben eretavan sos filhs e pas sos fraires o parents cercles pròche del sèxe masculin. Amb Tit Flavi establiguèt que l'eretatge de quin que siá persona podava pas èsser contestat aprés cinc ans passats. La proprietat èra pas assubjectida levat cases de servituds impausadas (drechs de passada, de pastura, etc...). En cas de deute la proprietat èra engatjada al profèit del creditor que deviá l'administrar coma la seuna mas sens poder l'alienar fins al complet termine fixat per a la devolucion del pagament del deute; se lo deute èra pagat, lo creditor deviá de retornar la proprietat, mas en cas contrari ne dispausava en plenitud.

Los contractes amb l'Estat se materializan per d'obligacions dels ciutadans e pòdon èsser caucionar (praevides). Lo contracte de maridatge (un paire promet sa filha en matrimòni) en cas qu'èra pas realizat, supausava una indemnizacion qu'el paire deviá pagar. La venda (mancipatio) se realizava al meteis temps amb liurament del ben e del prètz e davant testimònis, e alara èra perfèita. Se se realisava pas los tèrmes dels acòrdis lo contravenent deviá convéncer d'esperel l'autra partida de la malafacha. Lo prèst èra tanben la mesa a dispausicion d'una soma davant testimònis e l'obligacion (nexum) èra la restitucion del capital mai los interèsses. Se lo deute èra facha amb l'Estat e lo endeutat defalhent, sos bens èran venduts. Se lo deute èra facha amb un particular, la reclamacion d'aquela (vindiciae) deviá èsser examinada de per abans. Per cada litigi examinat se demanda un acompte d'en primièr (Sacramentum) que perdiá la partida condemnada e èra equivalent a 20% de la valor del litigi, que demorava a l'Aerarium (tresaur public). La partida perdent aviá trenta jorns per pagar; se lo fasiá pas, lo recors èra la via d'execucion e se li obligava a pagar levat qu'apòrte nòus testimònis per justificar son drech (vindex). Se pagavan totjorn pas o no podiá lo far, perdiá pas la libertat, mas los bens que possedissiá.

Los prèstes amb interès èran limitats a una quantitat maximala calculada suls dens de l'endeutat (benlèu lo maximum èra 50% de la valor dels bens). L'infraccion èra un delicte d'usura perseguit per las leis. Lo tipes d'interès èra limitat e l'interès total podiá pas excedir lo capital primitiu. Una lei regulava la tutèla. Los esclaus podián èsser liberats. Lo desliurament podiá èsser privat (en aquel cas l'amo avia drech a se retractar e de reprendre l'esclau), o public (en aquel cas èra perpetuala e irrevocable).

Lo litigi podiá èsser estatuit per un jurament sus la decision del litigi se aquel que lo fasiá èra considerat un òme onèst. En cas de manca de pròva en un procès, ganhava aquel qu'èra considerat mas onèst, e se ambedós foguèron considerats parelh, ganhava lo planh de l'acusat. Pasmens dins aquela procedura se permetiá pas l'intervencion de Laudatores (gents de bona reputacion que se declarava en favor de l'acusat). Lo nombre d'avocats per afar èra limitat e tanben lo temps del plaidejament. Los onoraris dels avocats, limitats per Claudi a cen pèças d'aur, venguèron liures a partir del Neron (liures mai rasonables) que d'un autre costat declarèt la justícia gratuita.

Los plaids, lents e complicats se limitavan a qualques afars excepcionals e per los esclaus e gents de classa sociala bassa s'aplicava un procediment mas cort.

La tortura podiá solament s'aplicar als esclaus. La detencion preventiva èra la nòrma generala. Las penas aplicadas mai frequentas èran las multas e la mòrt.

Lo drech de recors al pòble (ius provocatio) e d'indulgéncia, foguèt prepausat per l'Emperador mas foguèt suprimit per Caligula. Pendent lo govèrn de qualque emperadors (dempuèi Tibèri) se podiá recórrer a la Lex Majestatis (que prohibissiá las ofensas a l'Emperador) pels plaids politics.

Dins los afars de nafras e d'autres se podiá demandar lo talion (es de dire provocar lo meteis damatge), mas l'acusat podiá recobrar la pena per una compensacion economica. Lo talion contunhava en teoria pendent l'Emperi mas l'abséncia de referéncias al subjècte fa pensar que se'n fasiá pas recors en pratica.

El raubaire podiá se desliurar de la prison en pagant el doble de çò que raubèt. Al contrari un criminal podiá pas demorar liure contra pagament (o coma abans acceptar l'exili).

Referéncias

  1. (es)PANERO, Ricardo, Derecho Romano 4ªed. Valencia, Tirant lo Blanch. 2008. ISBN: 978-84-9876-291-4

Vejatz tanben

Ligams extèrnes