Gorilla : Diferéncia entre lei versions

Un article de Wikipèdia, l'enciclopèdia liura.
Contengut suprimit Contengut apondut
Jiròni (discussion | contribucions)
Jiròni (discussion | contribucions)
Cap resum de modificació
Linha 13 : Linha 13 :
Los '''gorillas''' forman lo [[genre (biologia)|genra]] lo mai grand dels [[primats]]. Amb uèit autres genres de ''monin'', fan partit de la [[superfamilha]] dels ''[[Hominidae]]''.
Los '''gorillas''' forman lo [[genre (biologia)|genra]] lo mai grand dels [[primats]]. Amb uèit autres genres de ''monin'', fan partit de la [[superfamilha]] dels ''[[Hominidae]]''.


L'[ADN]] dels gorillas es de 98% a 99% identic aquel de l'[[Òme]]. Son los parents vius lo pus pròche de l'Òme aprèp los [[Chimpanzé]]s.
L'[[ADN]] dels gorillas es de 98% a 99% identic aquel de l'[[Òme]]. Son los parents vius lo pus pròche de l'Òme aprèp los [[Chimpanzé]]s.


Los gorillas vivon dins las [[selva tropicala|selva tropicalas]] o subtropicalas d'[[Africa]] dins de nautor fòrça variadas. Lo [[Gorilla de las montanhas|gorilla de las montanhas]] viu dins las [[selva dels nívols]] de las [[Montanhas de las Virunga]], anant de 2200 a 4300 mètres. Los gorillas de plana vivon dins las selvas densas e les [[palun]]s de las planas.
Los gorillas vivon dins las [[selva tropicala|selva tropicalas]] o subtropicalas d'[[Africa]] dins de nautor fòrça variadas. Lo [[Gorilla de las montanhas|gorilla de las montanhas]] viu dins las [[selva dels nívols]] de las [[Montanhas de las Virunga]], anant de 2200 a 4300 mètres. Los gorillas de plana vivon dins las selvas densas e les [[palun]]s de las planas.

Version del 11 octobre de 2010 a 13.06

Los gorillas forman lo genra lo mai grand dels primats. Amb uèit autres genres de monin, fan partit de la superfamilha dels Hominidae.

L'ADN dels gorillas es de 98% a 99% identic aquel de l'Òme. Son los parents vius lo pus pròche de l'Òme aprèp los Chimpanzés.

Los gorillas vivon dins las selva tropicalas o subtropicalas d'Africa dins de nautor fòrça variadas. Lo gorilla de las montanhas viu dins las selva dels nívols de las Montanhas de las Virunga, anant de 2200 a 4300 mètres. Los gorillas de plana vivon dins las selvas densas e les paluns de las planas.

Espècias e sosespècias

Se pòt distinguir doas espècias, l'una vivent a l'Èst e l'autre a l'Oèst de Africa, e quatre sosespècias segon lo luòc de vida :

Sistematica

La classificacion filogenetica permet de posicionar, d'un biais precís, lo genre Gorilla entre los autres genres de nonins[1]:

Superfamilha dels Hominids

                      └─o Catarrhini (monins del Monde Ancian)
                        ├─o Cercopithecidae
                        └─o Hominoidea
                          ├─o Hylobatidae (Gibbons)
                          └─o Hominidae
                            ├─o Ponginae (Orangotans)
                            │ ├─o Ouranopithecus (atudat)
                            │ └─o Pongini
                            └─o
                              ├─o Dryopithecinae (atudat)
                              └─o Homininae
                                ├─o Gorillini (Gorillas)
                                └─o Hominini
                                  ├─o Panina (Chimpanzés)
                                  └─o Hominina
                                    ├─o Australopithecus (atudat)
                                    └─o Homo (umans)

Airal de reparticion

Lor airal de reparticion se partega sus dos massius forestièrs geograficament distanciats de qualques mil quilomètres, l'un se situa a l'èst de l'Africa centrala, l'autre a l'oèst.

Lo blòc forestièr oèst african abriga la sosespècia la pus abondanta (Gorilla gorilla gorilla o waren). Sa populacion es estimada entre 40 000 e 80 000 individús, repartits entre Cameron, la Guinèa Eqüatoriala, Gabon, la Republica de Còngo e la Republica Centreafricana. Una populacion relica (Gorilla gorilla diehli) de qualques 250 individús subsistís dins la partida sud de Nigèria a la frontièra amb Cameron.

Le blòc èst african abriga las doas autras sosespècias. Los 12 000 gorillas de las planas orientalas (Gorilla beringei graueri) se repartisson en plusors populacions isoladas a l'èst de la Republican Democratica de Còngo, dins los abitats variables anant de las planas a las selvas de nautor (fins a 3300 mètres). Los gorillas de montanha (Gorilla beringei beringei), que subsisson uns 600 individús, vivon dins la Selva de Bwindi en Oganda.

Caracteristicas fisicas

Esqueleta d'un gorilla.
Crani d'un gorilla mascle.

Lo gorila es aprèp lo chimpanzé, del ponch de vista genetic, l’animal lo plu pròche de l’uman. Aquela parenta foguèt confirmada par los similituds entre los cromosòmas e los gropes sanguins. Nòstre genòm diferís de 2 % solament d'aquel del gorilla.

Quilhats, los gorillas an una talha de 1,75 mètre, mas son en fach un pauc pus grands car an los genolhs flechits. L'envergadura dels braces despassa la longor del còs e pòt aténher 2,75 mètres.

Existís una granda diferéncia de massa entre los sèxes : las femèlas pesan de 90 a 150 quilogramas e los mascles fins a 275. En captivitat, particularament ben noirits, atenhon 350 quilogramas.

Lo pelatge despend del sèxe e de l’edat. Pels mescles los pus vièlhs se desvolopant sus l'esquina una forradura gris argentat, d'aquò lor ven de'esquina d'argent. Lo pelatge dels gorillas de montanha es particularament long e sedós.

Coma totes los antropoíds, los gorillas an pas cap de coa. Lor anatomia es poderosa, la cara e las aurelhas son glabras e presentan des tòrs supraorbitairis marcats.

  • Longevitat : 30 ans dins la natura, fins a 50 ans en captivitat ;
  • Durada de gestacion : 250 a 270 jorns.

Comportament

Los gorillas abitan las selvas e son actius de jorn. Mentre que aqueles dels païses plats preferisson las selvas tropicalas umidas, los gorillas de las montanhas vivon puslèu dins las selvas segondaris. Los gorillas des montanhas vivon gaireben totjorn al sòl. Los gorillas dels païses plats penjan sovent dins los arbres cercant aliments, tanben los mascles pesats penjan dins d'arbres nauts fins a vint mètres. Sul sòl, los gorillas van de quatre patas apujant sus las falanjas de lors mans e pas sus las palmas coma d'autres monin pus francament quadrupèdes. Cada nuèit, per repausar, bastisson un niu de fuèlhas en mens de cinc minutas. Los gorillas de montanha fan lors nius sul sòl e los gorillas dels païses plats dins los arbres.

Los gorillas vivon en grope capitat per un mascle adulta nomenat «espina d'argent». La composicion dels gropes vària de dos a trante individús, entre 10 e 15 en mejana. En general cada grope se compausa d'un mascle adulta (espina d'argent), d'un o de mai mascles pus joves (mascles d'espina negras), de plusors femèlas adultas (cinc o sièis) e de qualques pichons. Quand i a mai d'un mascles dins un grope, sol lo mascle dominant pòt s'apariar.

Lo comportament dels gropes es variable, las separacions temporarias per la recerca d'aliment son frequentas. Al contrari de fòrça autres genres de primats son pus sovent las femèlas que daissan lo grope per ne trobar un autre. Los gropes duran generalament longtemps, a vegadas arriban des batalhas entre mascles per determinar qual capitarà lo grope. Quand un novèl mascle ganha, mata la descendéncia del vencit. En efièch las femèlas qui alachan pòdon pas concebre e, aprèp la mòrt de lor pichons, son lèu prèstas a s'apriar de nòu.

L'instint territorial es pauc desvolopat, plusors gropes cercan aliments dins lo meteis luòcs e s'evitan los uns e los autres. Coma lor noiridura se compausa subretot de fuèlhas, cal pas anar fòrt luènh per ne trobar, en primièr perque las fuèlhas abondan, e mai perque son pauc nutritivas, aquò obliga a de longs periòdes de repós. Las gorillas fan tota una seria de sons, dels crits e de gronhaments qu'utilizan per reconeissença los membres de lor gropa e los estrangièrs e tanben coma mejan d'intimidacion. Se coneis ben lor biais de se frapar lo pitre. Se pensavan avans aquel comportament reservat pels mascles mai vièlhs, en fach lo fan totes. Servís benlèu per se senhalar, o d'un ritual de benvenguda. Debut de 2009, l'una dels pus grands estudis jamai fach suls grands monins, menada par de scientifics de l'Universitat de Sant Andrews en Escòssia, indica qu'existís d'un lengatge comun pels totes los gorillas baisat sur 102 signes.

Son regard

Regime alimentari

Los gorillas se noirissent en granda partida de vegetals : fruches subretot, brots, tijas, fuèlhas, mas qualques còps d'insectes (termites)[2].

Populacion

Totas las espècias de gorillas son inscrichas sur l'anèxa I de la CITES e son declarats coma en dangièr d'extinccion veire en dangièr critica pel Gorilla gorilla par l'UICN[3]. Le PNUE (programa de las Nacions unidas per l'environament) dona las estimacions seguentas en 2003 :

Gorilla commun :

Gorilla de montanha :

  • La populacion ogandesa, segon las estimacions, foguèt de 300 individús en 1997, 320 en 2002 e 340 en 2007 dins lo pargue de Bwindi
  • Estimason 2007. foguèron 720 gorillas de montanha dins lo monde.

Menaças

Lo gorilla de las planas de l'oèst (Gorilla gorilla gorilla), pus pichon que lo gorilla de las montanhas, es reconegut sul plan internacional coma espècia en dangièr (estatut UICN). Plusors rasons explican sa situacion :

  • Destruccion de son abitat ;
  • Caça illegale per sa carn ;
  • Creissenças fetichistas (poder atribuit a son crani, sos òsses, sas mans) ;
  • Contrabanda de los pichons gorillas.

E mai, s'apond l'apareisson de la fèbre emorragica provocada al virús Ebola e d'autras patologias. Dempuèi de novembre de 2000 a la Republica de Còngo e al Gabon, l'apareisson del virús Ebola faguèt plusors centenas de victimas.

Los darrièrs comptatges fan part de la disparicion de prèp de 5 000 gorillas aprèp aquela epidèmia.[4]

Galeria

Gorillas celèbres


Références taxonomiques

Tribu Gorillini


Ligams extèrnes

Bibliografia

  • (fr) Revue du Palais de la Découverte, mai 2006 ;
  • (fr) Fabrice Martinez, 'Au secours des gorilles.

Références

  1. Shoshani J, Groves CP, Simons EL & Gunnell GF., 1996. Primate phylogeny: morphological vs. molecular results. Mol Phyl. Evol., 5(1):102-54.
  2. [1]
  3. ([[#CITEREF|]])
  4. (en) Ebola Outbreak Killed 5000 Gorillas Magdalena Bermejo, José Domingo Rodríguez-Teijeiro, Germán Illera, Alex Barroso, Carles Vilà, and Peter D. Walsh (8 December 2006) - Science 314 (5805), 1564.