Occitània

Occitània

Bandièra occitana amb l'estela Bandièra occitana sens l'estela
Nom	Occitània
Devisas : Larguesa, Convivéncia, Paratge / Volèm viure al País
Religions principalas	cristianisme (catolicisme, calvinisme), islam, judaïsme
Vilas mai grandas	Marselha, Tolosa, Bordèu, Tolon, Niça, Montpelhièr, Limòtges, Nimes, Clarmont, Ais de Provença, Avinhon, Pau, Baiona, Valença, Besièrs, Tarba, Montalban, Montluçon, Agen
Gentilici	occitan, occitana

Mapa generala d'Occitània

Occitània es lo país del sud-oèst d'Euròpa que correspond al domeni lingüistic contemporanèu de la lenga occitana. Segon d'unes Occitània forma una nacion (e los occitans son un pòble), segon d'autres es solament un espaci lingüistic e cultural.

La mapa d'Occitània se religa dirèctament amb la definicion de la lenga e de la cultura occitanas.

Segond los dialèctes, Occitània se pòt prononciar [utsiˈtanjɔ, uksiˈtanjɔ, usi'tanjɔ, ukʃiˈtanjɔ, uksiˈtanja].

Nom

Testament de Lancelot d'Orgemont, 1286. Primièr president del Parlament de Langue de Oc, fa son testament segon la costuma d'Occitània, mores patriae occitanae.

Article principal: Nom d'Occitània

Occitània ven del latin medieval Occitania. La primièra part del mot, Occ-, ven de l'occitan òc e de l'expression lenga d'òc, en italian lingua d'oc, un nom que Dante donèt a l'occitan segon lo sieu biais de dire de "òc" (per oposicion a la lenga de si qu'es l'italian e a la lenga d'oïl qu'es lo francés). La terminason -itània es probable una imitacion del vièlh nom [Aqu]itània. La primièra atestacion de l'emplec d’Occitanie (en francés) data de 1644.

Geografia

Article principal : Geografia d'Occitània

Occitània es un espaci situat entre mar Grana (l'ocean Atlantic tanben apelat peugue en gascon) e mar Nòstra (la mar Mediterranèa), dels Aups e del Massís Central als Pirenèus, en Euròpa Occidentala.

Son clima es temperat.

Sa populacion es de 15,8 milions d'abitants :

Contrada	Populacion	Annada
Occitània granda (Estat francés)	15 557 131	2013 (INSEE)
Valadas e la Gàrdia (Estat italian)	211 056	Julhet de 2007 (ISTAT)
Val d'Aran (Estat espanhòl)	10 194	2008 (INE)
Mónegue	31 109	2008 (Recensament)
Total	15 809 490

Sa superfícia es d'aproximativament 190 000 o 200 000 km².

Lo gentilici es occitan -a.

Lengas

Articles principals : Lenga occitana, Lengas d'Occitània.

La lenga que definís Occitània es l'occitan, qu'es en situacion minorizada tant en França (la reconeissença de las lengas regionalas dins la Constitucion après la refòrma de 2008 càmbia pas res concrètament), qu'en Itàlia e dins la Val d'Aran, ont a pasmens l'estatut de lenga cooficiala (dempuèi 2006 aquela cooficialitat es valedoira dins tota la Generalitat de Catalonha).

A despart de las lengas dels estats e de las regions (espanhòl e catalan, francés, italian e piemontés), se parla tanben un fum de lengas d'immigracion economica o toristica. Ges d'entre elas a pas cap d'estatut oficial çaquelà.

Istòria

Article principal : Istòria d'Occitània

Occitània, per morís de la siá posicion geografica, s'es totjorn trobat a un caireforc estrategic entre tota mena de corrents (essencialament grècs e de latins, orientales, nordics e evidentament mediterranèus). Hereva De la cultura latina e d'una part d'elements cèltas, arribèt a se convertir en un dels centres neuràlgics de la cultura romanica a comptar del sègle IX. Foguèt l'occitan una de las lengas mai primairencas a substituir lo latin en fòrça actes, documents, pèças literàrias e òbras scientificas. Aital las primièras gramaticianas anterioras a la de Nebrija son occitanas (cossí per exemple las Leys d'Amors del sègle XIV).

Los sègles XI, XII e XIII foguèsson l'epòca de màger esplendor de la cultura e la politica occitana. Lo modèl d'occitan escrit, mercés a la siá cultura refinada e brilhanta, se situèt coma una sòrta de lenga veïculara a Euròpa tota, culturalament amb los trobadors e tanben politica a travèrs l'elaboracion dels Furs dels territòris aragoneses e navarresos, sens desbrembar evidentament l'influéncia qu'exerciguèt sus l'escrit de las tèrras de lenga catalana fins a Ausiàs March.

Foguèron aqueles sègles l'epòca d'aur de la literatura occitana, amb la naissença de la literatura trobadoresca e la siá estenduda per la màger part d'Euròpa Occidental. Politicament per la independéncia en fach e la prosperitat de fòrça dels territòris occitans (vejatz Comtat de Tolosa, Comtat de Foix, Vescomtat de Carcassona, Ducat d'Aquitània e Comtat de Provença). Ça que la, aquela epòca daurada anariá troncada rapidament doncas que l'unitat dels territòris occitans èra en fach una unitat culturala e lingüistica mas pas politica.

L'invasion francesa

Amb la desencusa de lucha contra la heretgia càtara, lo rei de França Felip II, aliat al papa Innocenci III, encetèt la Crosada dels Albigeses, contra los senhors occitans. L'armada francesa, liderat per Simó de Montfort, ataquèt e saquejà las principalas vilas d'Occitània, en ocupant aital las tèrras del comte de Tolosa Ramon VI de Tolosa. Lo comte amassèt los sieus aliats, que Pere lo Catolic, per lutar contra las tropas francesas. La Batalha de Murèth (13 de setembre de 1213) signifiquèt la fin de l'edat d'aur de la cultura occitana amb la mòrt del rei catalan per una banda e sustot la desfacha de las tropas occitano-catalano-aragonesas, amb la fin de l'expansion catalana e aragonesa. Lo Lengadòc passava aital a venir una dependéncia de la corona francesa. Entre mejans del sègle XIII e de principis del sègle XVII gaireben totes los territòris occitans foguèron incorporats a la corona francesa.

Arts

Per mai de detalhs, vejatz : Lista de las arts en Occitània.

Personatges occitans

Per mai de detalhs, vejatz : Lista de personatges occitans.

Movements politics occitanistas

Per mai de detalhs, vejatz occitanisme politic.

Vejatz tanben

Ligams intèrnes

• lenga occitana
• movement occitanista
• geografia d'Occitània
• istòria d'Occitània
• mèdias en occitan
• lista de las arts en Occitània

Ligams extèrnes

• Las Paginas Occitanas, l'art del bon trobarAnnuari Internet dels actors de la cultura
• Associacion Occitana de Fotbòl
• IEO LengadòcSeccion Regionala de Lengadòc-Rosselhon de l'Institut d'Estudis Occitans
• Conselh Generau d'Aran
• L'ensenhament de l'occitan e del basc en Aquitània
• Lo Cap'òc : Unitat d'animacion pedagogica en occitan, basada a Pau
• Comitat d'Afrairament Occitano-Catalan
• Sit aranés independent
• (en) (fr) (oc) Danças e músicas tradicionali dau País Niçard e dau Miegjorn
• Grop de fotografia per l'afrairament occitanocatalan
• (ca) La inspiració occitana (Simone Weil, 1942)

Referéncias

Occitània : ua vath deths Pirenèus, en Gasconha (Bigòrra)

Occitània : Montpelhièr, en Lengadòc

Occitània : Tula, en Lemosin

Occitània : Caors, en Guiana (Carcin) e lo sieu pont medieval

Occitània : Lo Puèi de Velai

Occitània : olivas au mercat de Tolon, en Provença

Occitània : Sarlat, en Guiana (Peiregòrd), de nuèch, dins la vila medievala

Occitània : champ de lavanda dins la region de Diá, en Daufinat

Occitània : Vichèi, en Borbonés, es celèbre per sas tèrmas, aicí lo Palais de las Fonts

Fichièr:Val d'Aran.jpg

Occitània : era Val d'Aran, en Gasconha, dab ua vista deth pic d'Anet ath hons