Gaston III de Fois-Bearn : Diferéncia entre lei versions
pausicion > posicion ??? |
Cap resum de modificació |
||
| Linha 1 : | Linha 1 : | ||
[[Imatge: |
[[Imatge:GastonPhoebusChPau.jpg|200px|thumb|Estatua imaginària de Gaston Febus davant lo son [[castèth de Pau]]]] |
||
'''Gaston Fèbus''' ([[Ortès]], lo [[30 d'abriu]] de [[1331]] - lo [[1 d'agost]] de [[1391]]), que vadó '''Gaston III de [[Fois]]-[[Bearn]]''', hilh de [[Gaston II de Fois-Bearn]] e d'[[Alienòr de Comenge]] ; qu'èra comte de Fois, vescomte (puish senhor sobeiran) de Bearn, de [[Marsan]], de [[Gavardan]], de [[Nebosan]], de [[Lautrèc]] e d'[[Albigés]], cosenhor d'[[Andòrra]]. |
'''Gaston Fèbus''' ([[Ortès]], lo [[30 d'abriu]] de [[1331]] - lo [[1 d'agost]] de [[1391]]), que vadó '''Gaston III de [[Fois]]-[[Bearn]]''', hilh de [[Gaston II de Fois-Bearn]] e d'[[Alienòr de Comenge]] ; qu'èra comte de Fois, vescomte (puish senhor sobeiran) de Bearn, de [[Marsan]], de [[Gavardan]], de [[Nebosan]], de [[Lautrèc]] e d'[[Albigés]], cosenhor d'[[Andòrra]]. |
||
Senhor bearnés, que s'i escadó entà obtiéner la reconeishença e lo respècte de l'independéncia de Bearn peus reis de [[França]] e d'[[Anglatèrra]] e que bastí un sistèma d'aliganças entà contrarollar los escambis economics enter los dus costats deus [[Pirenèus]]. |
Senhor bearnés, que s'i escadó entà obtiéner la reconeishença e lo respècte de l'independéncia de Bearn peus reis de [[França]] e d'[[Anglatèrra]] e que bastí un sistèma d'aliganças entà contrarollar los escambis economics enter los dus costats deus [[Pirenèus]]. |
||
[[Imatge: |
[[Imatge:CastethMoncada.jpg|thumb|200px|left|[[Castèth de Montcada]] a [[Ortès]], sede de la cort de Gaston Febus]] |
||
== Vita == |
== Vita == |
||
Que vadó comte de Fois e vescomte de Bearn en [[1343]] a l'escadença de la mort deu son pair en crozada a [[Sevilha]]. Qu'avèva alavetz pas sonque 12 ans e la soa mair qu'assegurè la regença en lo bèth presentar dens las vilas de Bearn entà i arrecéber l'aumatge deus sons subjèctes. Qu'eretava alavetz d'un territòri hèit de tròç de possecions desseparadas enter eras e, en mei d'aquò, divisadas enter ua vassalitat virada sia de cap au rei de França (çò qui èra lo cas de Fois) sia de cap au rei d'Anglatèrra (aquò qu'èra lo cas de las soas tèrras gascoas) ; tot aquò au medish moment qui començava la [[Guèrra de cents ans]] (en [[1347]]). |
Que vadó comte de Fois e vescomte de Bearn en [[1343]] a l'escadença de la mort deu son pair en crozada a [[Sevilha]]. Qu'avèva alavetz pas sonque 12 ans e la soa mair qu'assegurè la regença en lo bèth presentar dens las vilas de Bearn entà i arrecéber l'aumatge deus sons subjèctes. Qu'eretava alavetz d'un territòri hèit de tròç de possecions desseparadas enter eras e, en mei d'aquò, divisadas enter ua vassalitat virada sia de cap au rei de França (çò qui èra lo cas de Fois) sia de cap au rei d'Anglatèrra (aquò qu'èra lo cas de las soas tèrras gascoas) ; tot aquò au medish moment qui començava la [[Guèrra de cents ans]] (en [[1347]]). |
||
| Linha 37 : | Linha 37 : | ||
}} |
}} |
||
{{multibendèl|Bearn|Gasconha|Lengadòc|Portal Occitània|LitOc}} |
|||
{{Portal Bearn}} |
|||
[[Categoria:Edat Mejana|Gaston 03 Foix-Béarn]] |
[[Categoria:Edat Mejana|Gaston 03 Foix-Béarn]] |
||
Version del 11 agost de 2008 a 10.27
Gaston Fèbus (Ortès, lo 30 d'abriu de 1331 - lo 1 d'agost de 1391), que vadó Gaston III de Fois-Bearn, hilh de Gaston II de Fois-Bearn e d'Alienòr de Comenge ; qu'èra comte de Fois, vescomte (puish senhor sobeiran) de Bearn, de Marsan, de Gavardan, de Nebosan, de Lautrèc e d'Albigés, cosenhor d'Andòrra.
Senhor bearnés, que s'i escadó entà obtiéner la reconeishença e lo respècte de l'independéncia de Bearn peus reis de França e d'Anglatèrra e que bastí un sistèma d'aliganças entà contrarollar los escambis economics enter los dus costats deus Pirenèus.
Vita
Que vadó comte de Fois e vescomte de Bearn en 1343 a l'escadença de la mort deu son pair en crozada a Sevilha. Qu'avèva alavetz pas sonque 12 ans e la soa mair qu'assegurè la regença en lo bèth presentar dens las vilas de Bearn entà i arrecéber l'aumatge deus sons subjèctes. Qu'eretava alavetz d'un territòri hèit de tròç de possecions desseparadas enter eras e, en mei d'aquò, divisadas enter ua vassalitat virada sia de cap au rei de França (çò qui èra lo cas de Fois) sia de cap au rei d'Anglatèrra (aquò qu'èra lo cas de las soas tèrras gascoas) ; tot aquò au medish moment qui començava la Guèrra de cents ans (en 1347).
Que sabó prohèita d'aquesta posicion en bèth desplegar talents diplomatics deus géncers ; en purmèras, quan lo rei de França e'u domandè lo son aumatge, shens díser que non, qu'arreponè que Bearn b'èra pas devath la soa vassalitat, mes que'u s'ac calèva tornar presentar aquesta domanda en e peu son país de Fois. Atau, en tot impausar la soa condicion, que deishava quauquarren a ganhar au rei de França (un miei aumatge) e quauquarren a péder (aqueth miei aumatge e lo risque de véder au vescomte passar deu costat anglés).
Per çò qui èra de la vassalitat bearnesa de cap a Anglatèrra, que sabó ganhar temps en purmèras en pretextant que non podèva pas arrecéber los messatgèrs deu princi Negre, puish, quan non podó pas mei evitar de's presentar davant eth, qu'arreconegó la vassalitat de quauque uas de las soas possecions gascoas mes pas brica per Bearn, en tot acceptar, totun, de tornar sus aquesta posicion en cas qu'ua pròva de vassalitat passada e hosse portada. Au maugrat qu'aquò e hore lo cas arron, aqueth jòc diplomatic doble e tienut qu'assegurè la reconeishença de l'independència de Bearn.
Aquesta pujada deu son poder, que contunhè dab los son hèits de guèrra : soa victòria militara a Launac contra los Armanhacs lo 3 de deceme de 1362), la soa ajuda balhada aus chivalièrs teutonics (1356) e lo sauvament de la daufina de França a Meaux (1358).
Maridat dab Anhès de Navarra lo 3 d'agost de 1349, que l'acassè de la soa cort l'endedia de la neishença deu lor hilh shens la deishar emportar arren en pretextant que la dòta b'èra pas estada pagada. Que's cred qu'aquò e ho a l'origina deu drama d'Ortès on Gaston Febus b'aucidè lo son hilh qui avèva ensajat de l'emposoar.
Lo son regnat que ho entà Bearn un temps de patz (a l'empara de la guèrra de cent ans) e de grana pression fiscala (l'istorian Pèir Tucoo-Chala que soslinha que Gaston Fèbus non s'estimava pas la pena capitau per'mor los morts non pagan pas cap impòsts) qui permetó la construccion d'ua cadena de castèths e de hortalessas (mantun que pòrta enqüèra la mencion "Febus me fe" talhada en las loas pèiras); enter los castèths febusians que podem mentàver: Pau, Ortès (ne demora sonque la tor Montcada), Bètlòc, Morlana, Montanèr e, en dehòra de Bearn, Lorda, Mauvesin, l'ancian Castèth de Masèra e lo castèth de Fois.
Que's morí d'ua ataca d'apoplexia arron ua caça d'ors a l'Espitau d'Orion (près de Sauvatèrra) lo 1 d'agost de 1391.
La soa vita e l'esplendor de la soa cort que hon descrivudas en detalh e dab admiracion peu cronicaire picard Jean Froissart qui servore de hont d'inspiracion per lo roman d'Alexandre Dumas Monseigneur Gaston Phoebus.
Òbra literària
Que ho tanben escrivan de lenga francesa e occitana (autor de poesias occitanas e de dus libes en francés: un libe de caça e un aute de pregària). Com mecènas que ho protector e amic deus màgers compositors de musica deus sons temps (los compositors de l'Ars Subtilior) e que li devem la comanda d'arreviradas de libes en occitan com, per exemple, lo tractat cirurgicau deu mètge arabi Albucassis.
Gaston III dens l'art e l'istòria
- Chroniques de Jean Froissart
- Monseigneur Gaston Phoebus, roman d'Alexandre Dumas.
- Gaston Fèbus, tragèdia de Miquèu de Camelat.
| Precedit per Gaston II |
 comte de Fois vescomte de Bearn Coprinci d'Andòrra |
Seguit per Matèu |
Bearn  |
 Gasconha |
 Lengadòc |
