Sistèma Internacionau d'Unitats : Diferéncia entre lei versions

← Cambiament precedent Diferéncia seguenta →

Contengut suprimit Contengut apondut

En linha

Version del 6 febrièr de 2008 a 18.55

Lo Sistèma internacionau d'unitats, o SI, es lo sistèma d'unitats de mesura pus largament utilizat dins lo monde. L'SI es comunament nomat « sistèma metric ». A tota unitat de l'SI son associats un nom e un simbòl.

Descripcion

Lo « Sistèma internacionau d'unitats » pòt èsser legalament utilizat dins totei lei país dau monde, comprés leis Estats Units, e es obligatòri dins fòrça país. Lei país que trabalhan encara oficialament ambé d'unitats que fan pas partida de l'SI (Reiaume Unit, Estats Units, Libèria e Birmania) lei definisson d'après lo Sistèma internacionau.

L'SI foguèt adoptat per la 11^a Conferéncia Generala dei Pes e Mesuras (CGPM) en 1960 e compren sèt unitats de basa, qu'a partir d'elei son definidas divèrseis unitats derivadas.

La nòrma ISO 1000 (ICS 01.060) descriu leis unitats de l'SI e lei règlas per l'usança de sei multiples e de certaneis autreis unitats.

La Conferéncia Generala dei Pes e Mesuras enóncia tanben de règlas sus la tipografia deis simbòls utilizats dins leis unitats de mesura. Per exemple, fau utilizar una majuscula per lei simbòls deis unitats derivadas de noms pròpris. Vaicí un exemple d'aplicacion d'aquela règla. L'unitat de mesura de l'intensitat dau corrent electric es l'ampèr, dau nom dau fisician André-Marie Ampère, mai lo simbòl s'escriu A. La soleta excepcion es lo simbòl dau litre, qu'es encara tolerat (en 1990) d'utilizar per simbòl la letra majuscula « L » o la letra minuscula « l » (per mai de precisions, vejatz [1].)

Istoric

Trobaretz aicí leis etapas pus importantas, dau sistèma metric decimau de 1793 fins a l'ora d'ara :

1793 Lo sistèma metric provisòri : Lo 1 d'agost de 1793, la Convencion nacionala adoptèt lo sistèma metric provisòri. Remplaçava leis unitats de mesura de l'Ancian Regim.
1799 Lo sistèma metric definitiu : Lo 3 Messidor de l'An VII (22 de junh de 1799), lei dos escandaus de platin representant lo mètre e lo quilograma (aquest aviá per nom originau lo grave) son depausats ais Archius nacionaus francés.
1832 Lo sistèma metric de Gauss utilizava un sistèma decimau fondat sus lei tres unitats mecanicas millimètre, grama e segonda.
1874 Lo sistèma CGS : La BA introduguèt lo sistèma CGS, fondat sus lei tres unitats mecanicas centimètre, grama e segonda.
1946 Lo sistèma MKSA : En 1946, aquela proposicion foguèt aprovada per lo Comitat internacionau. Lo sistèma èra fondat sus lo mètre, lo kilograma, la segonda e l'ampèr.
1954 La 10^a CGPM, en 1954, aprovèt l'introduccion de l'ampèr, dau kelvin e de la candèla per unitats de basa.
1960 Lo Sistèma internacionau d'unitats (SI) : La 11^a CGPM donèt lo nom de « Sistèma internacionau d'unitats » au sistèma metric decimau en 1960.
1971 En 1971, la 14^a CGPM apondèt la mòl per unitat de basa de l'SI, portant a sèt en tot lo nombre d'unitats de basa.

La nòrma dau Sistèma internacionau d'unitats : règlas generalas d'escritura deis unitats, dei simbòls e dei nombres

Donam çai sota una traduccion d'un extrach significatiu d'aquela nòrma, d'après l'edicion de 2006 de la brocadura oficiala en francés editada per lo Burèu Internacionau dei Pes e Mesuras (BIPM, que son sèti es : Pavillon de Breteuil, 92312 Sèvres).

Se tracta ben de nòrmas internacionalas ; per de rasons liadas a l'istòria dau sistèma metric, la lenga oficiala dau BIPM es lo francés : lo tèxt d'aquela brocadura es traduch en d'autrei lengas (alemand, anglés, castelhan, chinés, japonés, portugués, etc.), mai la version francesa fa fe.

Aquelei nòrmas son en vigor dins fòrça país, en particular aquelei de l'Union Europèa. Son independentas de la lenga (la soleta excepcion es lo separator decimau, virgula o ponch segon lei país). Fau notar, en particular :

L'unicitat (e l'invariabilitat gramaticala) dei simbòls que representan leis unitats de mesura. Fau ben destriar lo nom de l'unitat (dependent de la lenga) de son simbòl. Per exemple :
- km notarà, segon la lenga : kilometre o kilometer (anglés), kilómetro (castelhan), quilòmetre (catalan), kilomètre (francés), chilometro (italian), quilomètre (occitan), etc.
- h notarà, segon la lenga : hour (anglés), hora (castelhan e catalan), heure (francés), ora (italian e occitan), etc.
D'après la 9^a Conferéncia generala (1948, Resolucion 7) e la 22^a Conferéncia generala (2003, Resolucion 10), lei nombres "lòngs" pòdon (facultativament) èsser partejats en grops de 3 chifras, separats per de blancs insecables, jamai per de ponchs.
- Per exemple, s'escriu : 1 234 567 o 1234567 mai pas 1.234.567

Extrach d'aquela nòrma

Leis unitats fondamentalas (lo nom es entre parentèsis, precedit dau simbòl de l'SI):
- longor : m (mètre)
- massa : kg (quilograma),
- temps : s (segonda)
- intensitat electrica : A (ampèr)
- temperatura : K (kelvin)
- intensitat luminosa : cd (candèla)
- quantitat de matèria : mol (mòl)
Leis unitats derivadas : aira (o superficia), volum, velocitat, acceleracion, fòrça, pression, energia, etc.
Leis unitats que fan pas partida de l'SI, mai que son usança es acceptada ambé l'SI :
- massa : t (tona)
- temps : min (minuta), h (ora), d (jorn)
- aira (superficia) : ha (ectara)
- volum : l (litre)
Lei multiples o sota-multiples :
- deca : da (dam : decamètre)
- deci : d (dm : decimètre)
- ecto : h (hm : ectomètre ; hl : ectolitre)
- centi : c (cm : centimètre)
- quilo : k (km : quilomètre)
- milli : m (mm : millimètre), etc.
Lo nom de l’unitat propriament dich comença totjorn per una minuscula (a mens que siá lo premier mòt d’una frasa ou dau nom « gras Celsius »). Aquesta règla s'aplica ai noms d'unitats derivats d'un nom pròpri de persona.
- Per exemple : "lo mètre es una unitat de longor" ; "lo pascal es una unitat de pression"(mai pas : "lo Pascal es...").
Lei simbòls deis unitats son escrichs en letras romanas (drechas): m (mètre), kg (quilograma).
Lei simbòls deis unitats son escrichs en minusculas, alevat aquelei que derivan d’un nom pròpri de persona : en aquest cas, la premiera letra dau simbòl es majuscula.
- Per exemple : km (quilomètre) (mai pas Km) ; A (ampèr), K (kelvin), N (newton), Pa (pascal), W (watt)
Lei simbòls deis unitats son precedits d'un blanc (excepcion unica : se met pas de blanc davant lei simbòls d'unitats sexagesimalas d'angle : 40° 16' 25").
- Per exemple : 20 km mai pas 20km ; 30 min ; 10 s
Lei simbòls deis unitats son pas seguits d’un ponch, a mens que sián plaçats a la fin d’una frasa, lo ponch dependent en aqueu cas de la pontuacion abituala.
Lei simbòls s'escrivon sens « s » au plurau (« s » significa "segonda") e sensa ponch finau.
Per exemple : 20 km mai pas 20 kms
- Cas particulars : lo bar e lo bit an per simbòl bar e bit respectivament (lo nom e lo simbòl son identics) ; s'escriu doncas la pression exprimidas en bars : 30 bar ; s'escriu : 64 bit, 1200 bit/s
Lo simbòl dau prefix deu pas èsser separat d'aqueu de l’unitat.
- Per exemple, lo simbòl dau millimètre es : mm
Quand una unitat derivada es formada en multiplicant doas unitats o mai, es exprimida per mejan de simbòls d’unitats separats per de ponchs a mieja autor o per un blanc.
- Per exemple : kg·m o kg m ; N·m o N m
Quand una unitat derivada es formada en divident una unitat per una autra, se pòt utilizar una barra oblica (/), una barra orizontala o ben d'exponents negatius.
- Per exemple : m/s ou m·s^-1
Se lo denominator contèn divèrs tèrmes, aquestei son separats per de ponchs e non per de barras de fraccions. Pasmens, vau mai d'utilizar leis exponents negatius, per exemple : W·m^-1·K^-1.
Se deu jamai far seguir sus la meteissa linha una barra oblica e un signe de multiplicacion o de division, a mens que de parentèsis sián apondudas per defugir tota ambigüitat. Dins lei cas complicats, d'exponents negatius o de parentèsis devon èsser utilizats per defugir tota ambigüitat.
- Per exemple, m/s² ou m·s^-2 mai pas m/s/s
Lo simbòl deu totjorn èsser escrich après lo nombre.
- Per exemple : 35,6 kg e non pas 35 kg 6 (mai s'escriu : 6 h 54 min).
Lo separator decimau es lo simbòl utilizat per separar la partida entiera de la partida decimala dins l'escritura d'un nombre. Poirà èsser, segon l'usança locala, la virgula sus la linha o lo ponch sus la linha (convèn de pas mesclar lei doas usanças).
- Per exemple : 3,14 o 3.14
Lei nombres que comprenon un grand nombre de chifras pòdon èsser partejats en grops de 3 chifras separats per de blancs insecables, per fin de facilitar la lectura. Aquelei grops son jamai separats per de ponchs (ni de virgulas). Pasmens, quand i a ren que quatre chifras avans o après lo separator decimau, l'usança es de pas separar lei chifras. D'agropar o non lei chifras es una question de chausida personala.
- Per exemple : 43 279,168 29 o 43279,16829, mai pas 43.279,168.29
Escritura dei nombres en mòde scientific.
- Per exemple : 1,25 X 10^-5 unitat SI

Vejatz tanben

Articles connèxes

Liames extèrnes

(fr) Bref historique du SI
(fr) Informations supplémentaires sur le SI
(fr) Brochure officielle du BIPM sur le SI
(en) International System of Units (NIST)
(fr) Règles générales d'écriture des nombres, des unités et des symboles, définies par les normes NF X 02-003, 02-004 et 02-006

@@ Linha 185 : / Linha 185 : @@
 [[ta:அனைத்துலக முறை அலகுகள்]]
 [[th:หน่วยเอสไอ]]
-[[tl:Sistemang internasyonal ng mga yunit]]
+[[tl:Sistemang pandaigdig ng mga yunit]]
 [[tr:M.K.S.]]
 [[uk:Міжнародна система СІ]]
 [[vec:SI]]
 [[vi:SI]]
+[[yo:Ìwọ̀n Ẹyọ Akáríayé SI]]
 [[zh:国际单位制]]
 [[zh-min-nan:Kok-chè Tan-ūi Hē-thóng]]