Insecta : Diferéncia entre lei versions

Un article de Wikipèdia, l'enciclopèdia liura.
Contengut suprimit Contengut apondut
Cap resum de modificació
Linha 37 : Linha 37 :


=== Sistèma digestiu ===
=== Sistèma digestiu ===

L'insècte utiliza lor [[sistèma digestiu]] per extraire de [[nutriment]]s e d'autreis substàncias dins lor [[norridura]]. Aqueleis aliments son generalament manjats sota forma de [[molecula|macromoleculas]] complèxas compausadas de [[proteïna]]s, de [[sucre]]s, de [[lipid]]s e d'[[acid nucleïc|acids nucleïcs]]. Coma per lei [[vertebrat]]s, l'objectiu dau sistèma digestiu deis insèctes es de descompausar lei macromoleculas en moleculas simplas, coma de [[sucre]]s simples ò d'[[acid aminat|acids aminats]], que pòdon èsser dirèctament utilizadas per lo [[metabolisme]] [[cellula (biologia)|cellular]].

Lo sistèma digestiu deis insèctes es constituït d'un tube lòng, dich lo [[canau alimentari]], que va de la [[Boca (anatomia)|boca]] a l'[[anús]]. Es devesit en tres partidas principalas que son l'intestin anterior (''[[stomodeum]]''), l'intestin mejan (''[[mesenteron]]'') e l'intestin posterior (''[[proctedeum]]'').


=== Sistèma reproductiu ===
=== Sistèma reproductiu ===

Version del 7 setembre de 2022 a 17.26

Aquel article es pas acabat. Es en fasa d'escritura o de reconstruccion importanta.
i.) Son estat actual es provisòri, e se deu prendre amb prudéncia.
ii.) Una version melhorada es en preparacion e deuriá èsser disponibla dins pauc de temps.
iii.) Per ne seguir l'avançament o i participar, consultatz la pagina de discussion.
Divèrsas menas d'insèctes

Los insèctes, dits popularament, especialament los non voladors, babaus, barbauts, babòts, barbòts, barbòtas f., barbòus gasc., barbalòcs, cucas f. o papas f. (classa Insecta) son un grop màger d'artropòdes e lo grop animal pus divèrs e abondant sus tèrra, amb mai d'un milion d'espècias descritas—mai de la mitat de tots los organismes vius coneguts[1][2]—amb una estimacion d'espècias non descritas qu'atenh 30 000 000, que potencialament pòdon representar mai de 90% de las diferentas formas de vida sus lo planeta.[3] Los insèctes son presents dins a pauc près totes los environaments del planeta, levat dins los oceans, que i son pauc nombroses, un abitat dominat per un autre grop d'artropòdes, los crustacèus.

Istòria evolutiva e taxonomia

Istòria evolutiva

Taxonomia

Morfologia e sistèmas biologics

Anatomia

Sistèmas biologics

Sistèma nerviós

Lo sistèma nerviós d'un insècte es organizat a l'entorn de dos organs principaus. Lo premier es lo cervèu qu'es compausat de sièis segments fusionats amb un pareu de ganglions ò amb un grop de cellulas nerviosas situadas a l'exterior dau cervèu[4]. Lo segond es lo cordon nerviós ventrau que se tròba dins lo torax e dins leis uech premiers segments de l'abdomèn. Dins cada segment d'aquelei partidas, lo cordon es associat amb un pareu de ganglions[5].

Certaneis insèctes an de cellulas sensiblas a la dolor[6]. Pasmens, a l'ora d'ara, la natura de la traduccion d'aqueu sinhau dins lo sistèma nerviós de l'insècte es encara l'objècte de debat. En clar, es encara pas segur qu'un insècte pòsque ressentir la dolar d'un biais similar ai vertebrats. En revènge, la capacitat d'aprendissatge de certaneis insèctes es ben establida[7].

Sistèma digestiu

L'insècte utiliza lor sistèma digestiu per extraire de nutriments e d'autreis substàncias dins lor norridura. Aqueleis aliments son generalament manjats sota forma de macromoleculas complèxas compausadas de proteïnas, de sucres, de lipids e d'acids nucleïcs. Coma per lei vertebrats, l'objectiu dau sistèma digestiu deis insèctes es de descompausar lei macromoleculas en moleculas simplas, coma de sucres simples ò d'acids aminats, que pòdon èsser dirèctament utilizadas per lo metabolisme cellular.

Lo sistèma digestiu deis insèctes es constituït d'un tube lòng, dich lo canau alimentari, que va de la boca a l'anús. Es devesit en tres partidas principalas que son l'intestin anterior (stomodeum), l'intestin mejan (mesenteron) e l'intestin posterior (proctedeum).

Sistèma reproductiu

Sistèma circulatòri

Comportament e ecologia

Sens e comunicacion

Locomocion

Lo vòl

La marcha

La nada

Comportament sociau

Defensa e predacion

Parasitisme

Ròtles dins la pollinizacion

Annèxas

Liames intèrnes

Bibliografia

Nòtas e referéncias

  1.  [1]. ISBN 978-0-642-56850-2. 
  2. Threats to Global Biodiversity (Accessed December 2007
  3. Erwin;Terry L.;1982;Tropical forests: their richness in Coleoptera and other arthropod species;Coleopt. Bull.vol36 paginas74–75
  4. (en) P. J. Gullan e P. S. Cranston, The Insects: An Outline of Entomology, 3a edicion, Blackwell Publishing, 2005.
  5. Quauqueis insèctes actuaus seguisson pas aquela règla en causa de fenomèns evolutius de simplificacion de lor anatomia. Per exemple, lo cabridan europèu (Vespa crabo) an solament dos pareus de ganglions dins lo torax e tres dins l'abdomèn.
  6. (en) J. Tracey, R. I. Wilson, G. Laurent e S. Benzer, « Painless, a Drosophila gene essential for nociception », Cell, vol. 113, n°2, pp. 261–273.
  7. (en) Reuven Dukas, « Evolutionary Biology of Insect Learning », Annual Review of Entomology, vol. 53, n° 1, 2008, pp. 145-160.

Wikimedia Commons prepausa de documents multimèdia liures sus Insecta.