Guèrra de las Doas Ròsas : Diferéncia entre lei versions

Un article de Wikipèdia, l'enciclopèdia liura.
Contengut suprimit Contengut apondut
Linha 99 : Linha 99 :


==== La revòuta dau còmte de Warwick ====
==== La revòuta dau còmte de Warwick ====

[[Fichièr:Battle of Barnet retouched.jpg|thumb|right|Representacion de la [[batalha de Barnet]].]]


En [[1468]], lei Lancastre avián plus lei ressorsas sufisentas per menaçar lo tròne d'[[Edoard IV d'Anglatèrra|Edoard IV]]. Pasmens, la guèrra reprenguèt un an pus tard en causa de la rompedura entre lo rèi e [[Richard Neville (16en còmte de Warwick)|Richard Neville]], còmte de Warwick e sostèn fidèu de la causa dei York. La causa premiera d'aqueu conflicte foguèt l'umiliacion dau còmte, ocupat a negociar una aliança amb [[França]], per la decision dau rèi de se maridar amb [[Elizabeth Woodville]], una nobla locala eissida d'un ostau menor de l'aristocracia anglesa. La demenicion de la popularitat d'[[Edoard IV d'Anglatèrra|Edoard IV]], qu'aviá fòrça aumentat leis [[impòst]]s, aguèt benlèu una influéncia dins la crisi.
En [[1468]], lei Lancastre avián plus lei ressorsas sufisentas per menaçar lo tròne d'[[Edoard IV d'Anglatèrra|Edoard IV]]. Pasmens, la guèrra reprenguèt un an pus tard en causa de la rompedura entre lo rèi e [[Richard Neville (16en còmte de Warwick)|Richard Neville]], còmte de Warwick e sostèn fidèu de la causa dei York. La causa premiera d'aqueu conflicte foguèt l'umiliacion dau còmte, ocupat a negociar una aliança amb [[França]], per la decision dau rèi de se maridar amb [[Elizabeth Woodville]], una nobla locala eissida d'un ostau menor de l'aristocracia anglesa. La demenicion de la popularitat d'[[Edoard IV d'Anglatèrra|Edoard IV]], qu'aviá fòrça aumentat leis [[impòst]]s, aguèt benlèu una influéncia dins la crisi.

Version del 1 octobre de 2021 a 08.12

Guèrra de las Doas Ròsas
Descobridor o inventaire
Data de descobèrta
Contrari
Color
Simbòl de quantitat
Simbòl d'unitat
Proprietat de
Fondador
Compren
Data de debuta
Data de fin
Precedit per
Seguit per
Coordenadas
Informacions generalas
Data 1455-1485
Luòc Anglatèrra
Casus belli Succession dau Reiaume d'Anglatèrra
Eissida
Belligerants
Ostau de Lancastre Ostau de York
Batalhas
Sant Albans (1455)Blore HeathLudford BridgeNorthamptonWakefieldMortimer's CrossSant Albans (1461)FerrybridgeTowtonTuthillNorhamAlnwickDunstanburghBamburghHedgeley MoorHexhamEdgecote MoorLosecoat FieldBarnetTewkesburyBosworthStoke

La Guèrra dei Doas Ròsas foguèt una guèrra dinastica per lo tròne d'Anglatèrra que se debanèt de 1455 a 1485. Opausèt doas brancas rivalas de l'Ostau de Plantagênet que tenián una ròsa coma emblèma — blanca per l'Ostau de York e roja per l'Ostau de Lancastre — çò que donèt son nom au conflicte. La guèrra es devesida entre periòdes de combat e de trèva. S'acabèt per la presa dau poder per Enric Tudor (1485-1509), membre alunchat de l'Ostau de Lancastre, e per l'afebliment dei dos Ostaus.

Causas

L'usurpacion dau tròne per Enric de Bolingbroke

Representacion dau maridatge entre lo rèi Enric VI e Margarita d'Anjau.

La causa prefonda de la guèrra foguèt una crisi dinastica iniciada per la mòrt dau rèi Edoard III d'Anglatèrra (1327-1377). Son successor, Ricard II (1377-1399), èra un enfant de 10 ans que venguèt pauc a pauc fòrça impopular. D'efiech, après la Revòuta dei Païsans de 1381, lo rèi venguèt dependent d'un grop pichon de cortesans. Aquò entraïnèt una reaccion de part de l'aristocracia auta. Quauquei senhors poderós, lei Lords Appellant, prenguèron de facto lo poder en 1389.

Lo rèi restaurèt son autoritat en 1397 e la màger part deis Appellant foguèt tuada ò exiliada. Après aqueu succès, Ricard II venguèt fòrça autoritari. En 1399, assaièt de deseiretar lo duc Enric de Bolingbroke. Dins aquò, aqueu darrier desbarquèt en Anglatèrra amb una pichona armada, capturèt lo rèi e se proclamèt rèi sota lo nom d'Enric IV (1399-1413).

Lei succès militars e politics de son successor, Enric V (1413-1422), legitimèron aquela usurpacion[1]. Pasmens, a sa mòrt, laissèt a son torn un enfant de quauquei mes, Enric VI, coma rèi d'Anglatèrra. De mai, Enric VI apareguèt pauc a pauc coma un sobeiran malaut e incapable d'arrestar la reconquista francesa durant la fasa finala de la Guèrra de Cent Ans (1337-1453). La pèrda de Bordèu en 1453 agravèt sa santat mentala e la question de la legitimitat de la dinastia fondada per Enric IV comencèt de se pausar. En parallèl, plusors nobles assaièron de formar d'alianças en vista de redurre lo poder reiau ò, pus simplament, d'aprofichar la situacion per aumentar sei territòris.

La regéncia dau duc d'York

Representacion de Ricard Plantagenet, duc d'York, dins una miniatura.

En causa de la santat mentala marrida dau rèi après sa crisi de 1453, una regéncia foguèt mesa en plaça per lo periòde 1453-1455. Foguèt dirigida per Ricard Plantagenet, duc d'York, un dei senhors pus popular e poderós dau reiaume. Pasmens, lo regent decidèt d'utilizar sa posicion per favorizar seis interès personaus. Alunchèt ansin la rèina Margarita d'Anjau dau Conseu, arrestèt d'adversaris politics (coma Edmond Beaufort, duc de Somerset) e sostenguèt lei guèrras privadas de sa familha còntra de partisans d'Enric VI.

De tensions grèvas apareguèron donc rapidament dins lo reiaume. Pasmens, a la fin de 1454, la garison d'Enric VI permetèt d'arrestar lei projèctes dau regent que foguèt mandat en Irlanda per reprimir de trèbols locaus[2]. Aquò permetèt a Margarita de tornar prendre la direccion deis afaires dau reiaume e de contractar d'alianças per demenir l'influéncia dau duc d'York.

Debanament

La guèrra per contraròtlar Enric VI

La premiera batalha de Sant Albans

Menaçat per lo renfòrçament dei faccions opausadas a l'Ostau d'York, Ricard Plantagenet decidèt de sasir la persona dau rèi per mantenir son poder « au nom dau rèi ». Per aquò, deviá atacar avans la fin oficiala de sa regéncia. L'operacion aguèt luòc lo 22 de mai de 1455 a la premiera batalha de Sant Albans. Foguèt un succès que li permtèt tanben de tuar d'aliats de la rèina. De mai, la batalha entraïnèt una crisi novèla per la santat dau rèi, çò que legitimèt la perseguida de la regéncia.

Pasmens, en causa de la santat febla d'Enric VI, l'enjòc principau dau conflicte venguèt pauc a pauc la succession dau rèi. Lo prince Edoard de Westminster, fiu d'Enric VI e de Margarita d'Anjau, èra l'eiretier legitim. Dins aquò, èra un enfant de 2 ans. L'autre candidat possible per lo tròne èra Ricard Plantagenet eu meteis. Ansin, de tensions vivas se mantenguèron entre lei dos camps mentre que lo duc d'York reprenguèt sa politica favorabla a seis amics.

La generalizacion dau conflicte

La batalha de Sant Albans susprenguèt fòrça lei dos camps qu'assaièron d'empedir una generalizacion dau conflicte. Pasmens, de 1456 a 1458, l'ostilitat entre Lancastre e York afebliguèt l'autoritat reiala, çò que destabilizèt pauc a pauc Anglatèrra. Lei victimas principalas de la crisi foguèron lei marchands londonencs. La rèina Margarita aprofichèt donc un viatge dau duc d'York en Irlanda per li enebir l'intrada de la vila. Pasmens, perdiguèt rapidament lo sostèn de la populacion après l'instauracion d'un regim de conscripcion. Au contrari, lei partisans de Ricard Plantagenet, menats per Richard Neville, còmte de Warwick, aprofichèron aquelei decisions per restaurar sa popularitat dins lei mitans marchands.

De son caire, durant un episòdi de luciditat, Enric VI assaièt de negociar un acòrdi de patz entre lei doas faccions. En cambi dau pagament d'indemnitats importantas per lei mòrts de la batalha de Sant Albans, lei caps principaus de l'Ostau d'York devián recebre lo perdon dei fius dei victimas. Pasmens, divèrsei projèctes d'emboscada empediguèron la tenguda dau rescòntre.

Lo succès dei York

La represa deis ostilitats aguèt luòc en 1459 amb lo retorn en Anglatèrra de Ricard Plantagenet sensa autorizacion reiala. Lo 23 de setembre de 1459, lei fòrças dei York rompèron lei defensas dei Lancastre a la batalha de Blore Heath per concentrar sei fòrças. Pasmens, lo rèi Enric VI foguèt alora capable de prendre lo comandament de l'armada reiala. Refusant de se batre còntra son rèi, lei tropas York s'enfugiguèron sensa combatre a la batalha de Ludford Bridge lei 12 e 13 d'octòbre.

Aquela victòria permetèt au camp de la rèina de tornar prendre lo poder. Pasmens, l'actitud de sei partisans après aqueu succès foguèt considerada coma insolenta per lo pòble. Retirat en Irlanda e dins lo pòrt de Calais, lei soudats demorats fidèus ai York poguèron donc desbarcar dins la region de Londres en junh de 1460. Enric VI menèt tornarmai una armada còntra lei rebèls mai aqueu còp, poguèt pas combatre dirèctament. Aquò permetèt ai York d'atacar lei fòrças dei Lancastre a la batalha de Northampton lo 10 de julhet. Ben ajudats per lo traïment dei tropas encargadas de tenir l'ala drecha dei Lancastre, lei York infligiguèron de pèrdas importantas a seis adversaris. De mai, capturèron tornarmai lo rèi e la garnison de Londres acceptèt sensa dificultat de raliar lor camp.

L'accession au tròne dei York

L'Acte d'Acòrdi

L'amplor de son succès militar menèt Ricard Plantagenet a revendicar lo tròne d'Anglatèrra. Per aquò, aviá dos arguments principaus :

  • l'illegitimitat dei Lancastre, dinastia eissida de l'usurpacion d'Enric IV.
  • sa genealogia que li permetiá d'aver de liames amb la familha de Ricard II.

Pasmens, sei partisans èran ostils a aqueu projècte. D'efiech, una partida importanta dei senhors qu'avián sostengut l'Ostau d'York volián unicament alunchar la rèina e sei conselhiers dau poder. Se lo Parlament acceptèt d'estudiar lei revendicacions dau duc d'York, una pichona majoritat confiermèt la legitimitat d'Enric VI. En revènge, lei parlamentaris lo reconoguèron coma successor dau rèi e li donèron lo drech de dirigir lo reiaume coma regent. En 1461, Ricard Plantagenet èra donc de facto lo cap unic dau reiaume anglés.

La mòrt de Ricard Plantagenet

Retrach d'Edoard IV, lo fiu de Ricard Plantagenet.

L'Acte d'Acòrdi èra totalament inacceptable per lei Lancastre. Expulsada de Londres, Margarita d'Anjau reüniguèt una importanta armada e menacèt la vila d'York. Per de rasons desconegudas, Ricard Plantagenet decidèt d'atacar seis adversaris a la batalha de Wakefield en despiech d'una clara situacion d'inferioritat numerica. Foguèt tuat durant lei combats. Plusors sostèns fidèus de sa causa foguèron tanben capturats e executats coma lo còmte de Salisbury.

Maugrat aquela desfacha, lei York avián totjorn lo contraròtle de la capitala e lo fiu de Ricard Plantagenet, lo còmte de March, foguèt reconegut coma eiretier de la corona. Per perseguir lo combat, Margarita d'Anjau negocièt una aliança amb Escòcia en cambi de la vila de Berwick e de la possibilitat de pilhar lo sud d'Anglatèrra. En parallèl, lei York ataquèron lei partisans dei Lancastre dins lo País de Galas e enregistrèron un succès important a la batalha de Mortimer's Cross lo 2 de febrier de 1461.

L'ataca de Margarita d'Anjau trobèt gaire de resisténcia fins a la presa de Coventry. Lo rescòntre decisiu entre lei dos camps se debanèt tornarmai a Sant Albans (17 de febrier de 1461). Aqueu còp, lei Lancastre foguèron venceires. Capturèron tanben lo rèi Enric VI. Pasmens, Londres refusèt de raliar lo camp dei Lancastre.

La presa dau poder per lei York

La resisténcia de Londres permetèt a Edoard, còmte de March, de recampar sei tropas a l'oèst de la capitala. Foguèt proclamat rèi per la populacion e lo Parlament lo reconoguèt rapidament sota lo nom d'Edoard IV. La batalha decisiva aguèt luòc a Towton lo 29 de març de 1461. S'acabèt per una victòria dei York que destruguèron una partida importanta de l'armada advèrsa. La rèina Margarita d'Anjau, Enric VI e son fiu s'enfugiguèron en Escòcia e sei fòrças se dispersèron dins lo nòrd d'Anglatèrra e dins lo País de Galas.

De 1461 a 1468, lei combats continuèron entre lei senhors partisans dei dos camps mai Edoard IV intervenguèt pauc. Leis Escocés menèron tanben d'incursions còntra lo territòri anglés fins a una desfacha umilianta au sètge de Norham en 1463. Après aquela revirada, acceptèron de signar una trèva. De son caire, Margarita d'Anjau e son fiu anèron en França e en Anjau per assaiar de trobar de sostèns suplementaris. Pasmens, lo rèi Loís XI (1461-1483) refusèt de sostenir sa causa.

Aquò afebliguèt mai la posicion dei Lancastre que foguèron durament batuts a Hedgeley Moor (25 d'abriu de 1464) e a Hexham (15 de mai de 1464). Aquelei desfachas entraïnèron la capitulacion dei castèus d'Alnwick, de Dunstanburgh e de Bamburgh qu'èran tres posicions importantas dei Lancastre. Per completar aquela situacion marrida, la batalha de Tuthill (1461) permetèt ai York de conquistar la màger part dau País de Galas e lo rèi Enric VI foguèt capturat en 1465. La darriera pòchi de resisténcia importanta, dirigida per Jasper Tudor, foguèt batuda en 1468 a l'entorn dau castèu galés d'Harlech.

La restauracion e la disparicion dei Lancastre

La revòuta dau còmte de Warwick

Representacion de la batalha de Barnet.

En 1468, lei Lancastre avián plus lei ressorsas sufisentas per menaçar lo tròne d'Edoard IV. Pasmens, la guèrra reprenguèt un an pus tard en causa de la rompedura entre lo rèi e Richard Neville, còmte de Warwick e sostèn fidèu de la causa dei York. La causa premiera d'aqueu conflicte foguèt l'umiliacion dau còmte, ocupat a negociar una aliança amb França, per la decision dau rèi de se maridar amb Elizabeth Woodville, una nobla locala eissida d'un ostau menor de l'aristocracia anglesa. La demenicion de la popularitat d'Edoard IV, qu'aviá fòrça aumentat leis impòsts, aguèt benlèu una influéncia dins la crisi.

La restauracion d'Enric VI

Lo retorn d'Edoard IV

L'emergéncia dei Tudor e la fin de la guèrra

L'usurpacion de Ricard III

La rebellion de Buckingham

La presa dau poder per Enric de Tudor

Consequéncias

Annèxs

Liames intèrnes

Bibliografia

Nòtas e referéncias

  1. En particular, infligiguèt una desfacha saunosa ai Francés a la batalha d'Azincourt (1415) e foguèt reconegut coma l'eiretier de la corona de França per Carles VI.
  2. D'efiech, Ricard Plantagenet èra tanben « luòctenent d'Irlanda » e donc responsable dei tèrras anglesa dins l'illa.