Loís Alibèrt : Diferéncia entre lei versions

Un article de Wikipèdia, l'enciclopèdia liura.
Contengut suprimit Contengut apondut
Balisas : cambiament per telefonet Modificacion pel web mobil
Cap resum de modificació
Balisas : cambiament per telefonet Modificacion pel web mobil
Linha 6 : Linha 6 :
[[Imatge:Alibèrt.PNG|thumb|Loís Alibèrt]]
[[Imatge:Alibèrt.PNG|thumb|Loís Alibèrt]]


'''Loís Alibèrt''' ([[Bram]], [[12 d'octobre]] de [[1884]]- [[Montpelhièr]], [[16 d'abril]] de [[1959]]) foguèt un [[lingüista]] occitan. Es un autor especialament conegut e important dins l'[[occitanisme]] per encausa de sa [[Gramatica occitana segon los parlars lengadocians|gramatica]], e de son diccionari, que fondamentan la [[nòrma classica]] de l'occitan.
'''Loís Alibèrt''' ([[Bram]], [[12 d'octobre]] de [[1884]]- [[Montpelhièr]], [[16 d'abril]] de [[1959]]) foguèt un [[lingüista]] occitan. Es un autor especialament conegut e important dins l'[[occitanisme]] per causa de sa [[Gramatica occitana segon los parlars lengadocians|gramatica]], e de son diccionari, que fondamentan la [[nòrma classica]] de l'occitan.


== Biografia ==
== Biografia ==

Version del 22 novembre de 2020 a 10.43

Loís Alibèrt

Loís Alibèrt (Bram, 12 d'octobre de 1884- Montpelhièr, 16 d'abril de 1959) foguèt un lingüista occitan. Es un autor especialament conegut e important dins l'occitanisme per causa de sa gramatica, e de son diccionari, que fondamentan la nòrma classica de l'occitan.

Biografia

Loís Alibèrt nasquèt en 1884 a Bram, en Lauragués, dins una familha de païsans ont l'occitan i èra la lenga d'emplec abitual. Tre sa joventut s'opausava ja a las ideologias radical-socialistas qu'imperavan dins son país. Partiguèt far d'estudis de farmacia a Montreal d'Aude. Estudièt puèi a l'Universitat de Tolosa ont s'interessèt per la lenga e l'istòria occitanas. Obtenguèt aital los diplòmas d'estudis superiors meridionals e d'estudis superiors d'istòria.

Al mes de desembre de 1912, se maridèt amb Maria Lator. Aguèron pas qu'un filh, Enric, que moriguèt a la guèrra en 1943, mobilizat en Alemanha quand faguèt sos 31 ans. S'installèt coma farmacian a Montreal d'Aude e i demorèt de 1912 a 1942.

Sòci del Felibritge (Escòla mondina, puèi l'Escòla occitana), foguèt cap redactor de La Tèrro d'Oc. Comencèt de s'interessar a la normalizacion lingüistica de l'occitan après la Primièra Guèrra Mondiala. Dins Le lengodoucian literari, fasiá servir una grafia francizanta e a l'encòp l'article local le.[1]

La bastison de la nòrma alibertina

Gramatica occitana, Alibèrt (reedicion del 1976)

Es cap a la fin de las annadas 1920, que jos l'influéncia de Prospèr Estieu, Antonin Perbòsc e sustot de Pompeu Fabra, perfecciona l'escrich e l'oral per desvolopar la nòrma classica, inspirada de l'usança anciana e adaptada a la lenga modèrna. Es demest los fondators de la Societat d'Estudis Occitans, en 1930, que ne ven gaireben lo solet animator. Sa Gramatica occitana segón los parlars lengadocians (sic) non poguèt pasmens paréisser sinon qu'a Barcelona, mercé a l'ajuda dels catalans, en 1935-1937. Sa Gramatica pausava los principis de l’ortografia restituida, e clavava amb un vocabulari ortografic de 70 paginas que cabiá exclusivament los mots dont la grafia podiá demorar dobtosa malgrat l'aplicacion de las nòrmas ortograficas expausadas dins aquel obratge, e l'apond d'un cèrt nombre de mots sabents corrents, de noms de personas, de lòcs, de païses, de montanhas e de rius tròp sovent emplegats jos la forma francesa. Èra donc un assag destinat a permetre d'esperar un diccionari definitiu francés-occitan e occitan-francés.

Durant la Segonda Guèrra Mondiala, Alibèrt se mostrèt partisan del regim de Pétain e de la collaboracion. Amb la femna, foguèt jutjat e condemnat a la preson per "atteinte à la sûreté de l'Etat" en 1946[2]. Sortiguèt finalament de preson en 1951 e visquèt cansat e malautís en çò de sas conhadas.

Alibèrt se mostrèt fòrça discret durant l'emergéncia de l'occitanisme de l'aprèsguèrra. Sembla qu'aguèt pas cap de ròtle actiu dins la fondacion de l'Institut d'Estudis Occitans (IEO) en 1945. Per contra, l'IEO adoptèt la nòrma classica en se basant sus sa gramatica, revista en 1950.

Mapa dels dialèctes lengadocians de l'occitan, extracha de la Gramatica occitana d'Alibèrt

Moriguèt a Montpelhièr lo 16 d'abril de 1959 e foguèt enterrat a Bram.

Lo legat postum

Gramatica occitana de Loís Alibèrt, reedicion IEO, 2000

Sa ''Gramatica occitana'' es estada tornada publicar durant lo segle XX, la darrièra reedicion data de l'an 2000 per l'Institut d'Estudis Occitans, amb de leugièras correccions e la mesa adeqüacion amb las nòrmas establidas pel Conselh de la Lenga Occitana.

A partir de sos manuscrits inedits, Robèrt Lafont e Raimond Chatbèrt[2] publiquèron un diccionari postum e inacabat, lo Dictionnaire occitan-français d'après les parlers languedociens (1966), qu'es considerat de còps que i a d'una qualitat tecnica pro bassa e mens bona que la de la gramatica de 1935.

Son diccionari èra pas pus la teoria amb d’exemples, mas son aplicacion, d’un ample tot autre. Alibèrt lo faguèt mai que mai per ensajar de determinar l’ortografia de totes los mots tradicionals de l’occitan lengadocian, trabalh enòrme de son temps, malaisit e inacabat (amb d’etimologias sovent inconegudas, de familhas de mots malaisidament determinadas, de relacions amb lo catalan e las autras lengas neolatinas de còps absentas, de prononciacions o de formas lingüisticas desparièras, etc.). S’i tròban emai de « variantas » que son pas de variantas de mots ni mai d’ortografia mas de prononciacion, notadas de còps en prononciacion figurada a la francesa, o emai mitat a la francesa e mitat a l’occitana (!) : cuol Var. quiol ; conselh Var. cosselh, crotz Var. cros ; engenh~enginh Var. enchin ; pissar Var. pichar ; polícia Var. polécia ; pluèja Var. plèja ; puèi Var. pèi ; regina Var. ragina ; resistir Var. resestir ; sagnar Var. sannar ; tòrcer Var. tòcer, tòtser ; vim Var. vin (sic!) : pròva evidenta d’una òbra inacabada. En mai, s’i ajustan un fum d’enganas de còpia del manuscrit, que los editors postumes poguèron pas consultar, mas que Josiana Ubaud dins lo sieu Diccionari Ortografic a esmendat. Atal, es pas question de considerar lo diccionari d’Alibèrt coma una òbra que clavariá per l’eternitat tot lo trabalh lingüistic e lexicografic seriós, mas totas las insufiséncias o esitacions qu’òm i pòt trapar pòdon pas servir de pretèxte per l’enviar tot entièr a las escobilhas per faire qué que siá, e encara mens per desqualificar sos principis.

Segon Joan Coromines : «La Gramàtica occitana segons els parlars llenguadocians és una obra substancial i cabdal per a l'elaboració de la norma escrita de l'occità modern; la qual és majoritària avui mateix. Fou escrita pel farmacèutic i lingüista audenc Loís Alibèrt, admirador de la tasca duta a terme per Pompeu Fabra».

Sas òbras

  • Le lengodoucian literàri, 1923
  • Gramatica occitana segón los parlars lengadocians, 1935-1937, reedicion corregida per Raimond Chatbèrt, Montpelhièr, CEO, 1976, reedicion IEO, Tolosa, 2001
  • Les troubadours de l'Aude, 1941 (Revista Pyrénées n° 2)
  • Origine et destin de la langue d'Oc, 1942 (Cahiers du Sud)
  • Participacion a la redaccion de la Tèrro d'Oc, 1908-1930
  • La réforme linguistique occitane et l’enseignement de la langue d’oc (publicat sens nom d'autor per l'IEO (1950)
  • ambe Pèir Bec, L'application de la réforme linguistique occitane au gascon, IEO, Tolosa,1952
  • Sur quelques toponymes catalano-occitans dans l'Aude, 1956 (Revue internationale d'onomastique n° 2)
  • Toponymes de l'Aude, 1957 (Revue internationale d'onomastique n° 4)
  • Sept élégies de Tibulle traduites en languedocien, 1928
  • Dictionnaire occitan-français d'après les parlers languedociens, 1966 (postum)

Vejatz tanben

Ligams intèrnes

Ligams extèrnes

Nòtas & referéncias

  1. Jacme Taupiac, L’occitan modèrne, IEO, Sector de lingüistica, 2001
  2. 2,0 et 2,1 Biografia per Joan Frederic Brun