Capitòli (Roma) : Diferéncia entre lei versions
| Linha 27 : | Linha 27 : | ||
[[Fichièr:MotteGeese.jpg|vinheta|''Las aucas del Capitòli'', per [[Henri-Paul Motte]], 1889]] |
[[Fichièr:MotteGeese.jpg|vinheta|''Las aucas del Capitòli'', per [[Henri-Paul Motte]], 1889]] |
||
En [[-390|390 AbC]], pendent una invasion dels [[Gàllia|galleses]], las cridas de las [[aucas del Capitòli]], consacradas a [[Junon]], aurián, |
En [[-390|390 AbC]], pendent una invasion dels [[Gàllia|galleses]], las cridas de las [[aucas del Capitòli]], consacradas a [[Junon]], aurián, segon la ''legenda'', alertat la garnison, salvant atal la majestuosa vila de l'invasion. La ''vertadièra version'' d'aquel gloriós fach attribuit als aucèls es mai prosaïca. D'esclaraires galleses pujats sul bastion lancèron de pan als [[can]]s per los empachar de ladrar. Las [[auca]]s, atalentadas coma totes los autres assetjats, disputèron als destinataris aquel manjar inesperat. Lo bruch que seguèt avertiguèt los romans. |
||
Lo [[23 d'abril]] de [[-215|215 AbC]], un temple foguèt dedicat a [[Vènus (mitologia)|Vènus]] Ericina (''Venus Erycina'') per remembrar la desfacha romana a l'eissida de la [[batalha du lac Trasimèn]]. |
Lo [[23 d'abril]] de [[-215|215 AbC]], un temple foguèt dedicat a [[Vènus (mitologia)|Vènus]] Ericina (''Venus Erycina'') per remembrar la desfacha romana a l'eissida de la [[batalha du lac Trasimèn]]. |
||
Version del 2 octobre de 2020 a 18.31
Lo Capitòli (Capitolinus Mons, ara : Campidoglio) es un dels sèt puèges de Roma. Èra lo centre religiós e de poder de la vila. Per modèl cada ciutat romana se deviá d'aver lo seu Capitòli.
Lo Capitòli de Roma
Lo Capitòli es la mai pichon dels sèt puèges de Roma, amb una longor de 460 mètres per una largor mejana de 180 mètres, e se trapant entre lo Forum Romanum e lo Camp de Mart. Lo puèg èra bordat per de bauces escalabroses de totes costats levat al sud-èst, qu'èra accessibla de la val del Forum Romanum.
Lo Capitòli èra una forterelesa naturala de Roma. La posicion estrategica al còr de las viás de las comunicacions terrèstras e fluvialas, dominant d'un costat lo flum Tibre e de l'autre costat la val del Forum (Velia), permetiá als romans de contrarotlar la traversada e la ciculacion del flum.
Es en fach constituit de dos puèges separats per una baissa:
- Al nòrd, la còla de l'Arx, 49 mètres de naut, fortificada dempuèi l'origina de Roma e qu'èra la ciutadèla (en latin, Arx significa « citadèla », « fortalesa ».
- Al sud, lo Capitolium (lo quita Capitòli), 46 mètres de nautor, ont se trapava un complèxe religiós. Son nom ven del latin, caput que significa « cap », o « principal », perque lo Capitòli èra lo Caput Urbis es a dire literalament lo « luòc principal de la vila » o mai simplament lo « cap luòc », perqu'èra lo centre religiós de Roma.
- Entre los dos, l'Asylum o l'Intermontium, une depression de 36 mètres de nautor, actualament occupada per la plaça del Capitòli. Dempuèi lo Forum, s'elèva la pujada del Capitòli.
Èra tanben lo centre religiós de l’anciana Roma amb lo temple consacrat a Jupitèr, Junon e Minèrva. Èra tanben lo luòc de la Roma Republicana e imperiala ont tenián sessilha la poténcia que dirigissiá l’Empèri. Dins la zona del temple èran bastits fòrça pichons temples, d'ediculs, de portics e d'arcs de trionf qu'aquel de Scipion l'African, descorat de sèt estatuas de bronze daurat. I aviá tanben fòrça estatuas e bustes d'emperaires e de generals, que se sap pas ara las posicions exactas de totes. Jos August, n'èran tants que l'emperaire ne faguèt transferir dins lo quartièr nòu del Camp de Mart.
Del costat del Tibre se trapa tanben la celèbra ròca Tarpeiana, del naut de laquala èran precipitats, jos la Roma antica, los traïdors a la patria. Èran tanben lo centre religiós de l'anciana Roma, amb lo temple de Jupitèr Capitolin consacrat a Jupitèr, Junon e Minèrva.
Istòria del Capitòli
Pendent la Roma antica
Lo Barri servian foguèt agrandit per inclure la còla entièra.
Lo temple primitiu, Temple de Jupiter Capitolin seriá estat bastit per Tarquin l'Ancian e acabat per Tarquin lo Supèrb, mas segon Titus Livius foguèt consacrat mai tard en 509 AbC alara que la primièra annada de la Republica romana.
En 390 AbC, pendent una invasion dels galleses, las cridas de las aucas del Capitòli, consacradas a Junon, aurián, segon la legenda, alertat la garnison, salvant atal la majestuosa vila de l'invasion. La vertadièra version d'aquel gloriós fach attribuit als aucèls es mai prosaïca. D'esclaraires galleses pujats sul bastion lancèron de pan als cans per los empachar de ladrar. Las aucas, atalentadas coma totes los autres assetjats, disputèron als destinataris aquel manjar inesperat. Lo bruch que seguèt avertiguèt los romans.
Lo 23 d'abril de 215 AbC, un temple foguèt dedicat a Vènus Ericina (Venus Erycina) per remembrar la desfacha romana a l'eissida de la batalha du lac Trasimèn.
En 244 AbC, foguèt bastir lo Temple de Junon Moneta que foguèt a l'origina de la moneda romana.
En 83 AbC, nòva construccion del Temple de Jupitèr sus òrdre del dictator Silla.
En 26 AbC, nòva construccion del Temple de Jupitèr par August.
Juli Cesar auriá fach levar 3 000 libras d'aur per los vendre, aur que remplacèt per de coire daurat.
En 69 AbC, l’annada dels quatre emperaires, lo Capitòli patiguèt d'un sètge e foguèt encendiat pels partisans de Vitellius : vejatz l'encendi del Capitòli.
En 75 AbC, nòva construccion del Temple de Jupitèr per Vespasian.
En 83 AbC, nòva construccion del Temple de Jupitèr par Domician. Foguèt en totalitat cobèrts de marbre, çò que l'aparava desl encendis venets.
Pendet la Roma modèrne
Lo Capitòli d'ara es bastit amb de rèstes mercé al engèni de Miquèl Àngel e los successors. S'i trapa, lo Musèu del Capitòli, mai ancian musèu del mond, creat en 1471 pel papa Sixt IV, per tornar al pòble Roman d'exemplars excepcionals d'estatuas de bronze, coma la "Lova capitolina", lo "Camille", lo "Tiraire d'espina" e la "tèsta de Domician" ara reconeguda coma aquela de Constanci II.
En 1538, i foguèt transferir l'estatua equèstra de Marc Aurèli, abans installada al Latran.
Dels dos costats al suc del penjal foguèron plaçats los grops dels Dioscuris d'epòca imperiala tardièra.
A l'ora d'ara, lo Capitòli acculhís los Musèus capitolins. Lo Palais del Senat abriga lo sèti de l'ostal de vila de Roma.
Ancians monuments del Capitòli de Roma
Lo Tabularium
Lo Tabularium foguèt bastit a la demanda de Silla en 78 AbC, per Q. Lutatius Catulus. Es lo sol rèste de l’antic Capitòli que demòra ara d'elements significatius. Assamblava los archius de l’Estat Roman. Las ancians leis de la Roma Antica i èran gravadas sus de taulas de bronze.
Lo Temple de Jupitèr Capitolin
Foguèt bastit a l’iniciativa del Rei Tarquin l’Ancian per remplaçar de temples mai ancians bastits pels Sabins. Èra acabat a la fin del sègle VI AbC per Tarquin lo Supèrb puèi dedicat en 509 AbC, la primièra annada de la Republica. Aquel temple èra lo mai grand de la Roma Republicana, simbolisaca la poténcia de la vila e n'èra lo centre religiós.
Lo Temple de Junon
Aquel temple foguèt bastit per L. Camille en 343 AbC sus la segonda nautor del Capitòli (l’Arx). Èra dedicat a Junon Moneta. Desapareguèt gaireben tot amb lo temps.
Los capitòlis romans
Cada colonia possedava un capitòli: amb lo seu temple dedicat a Jupitèr, Junon e Minèrve (temple de la triada capitolina) e lo seu tresaur.
Los capitlis posteriors a l'epòca romana
Lo nom de « capitòli » foguèt donat a diferents monuments servissent de centre a la vida municipala o nacionala coma per exemple pel Capitòli de Tolosa qu'abriga l'ostal de vila.
Als Estats Units d'America:
- lo Congrès american (Senat e Chambra dels representants) tenon sessilha al Capitòli dels Estats Units d'America a Washington, D.C.
- Dins cada capitala dels cinquante Estats dels Estats Units i atanben un capitòli qu'abriga la Legislatura de l'Estat.
Referéncias