Ans 1520 : Diferéncia entre lei versions

Un article de Wikipèdia, l'enciclopèdia liura.
Contengut suprimit Contengut apondut
Cap resum de modificació
Linha 23 : Linha 23 :
<br/>
<br/>
'''1524''' : en [[Iran|Pèrsia]], mòrt d'[[Ismail Ier|Ismail I{{èr}}]] que foguèt remplaçat per son fiu [[Tahmasp Ier|Tahmasp I{{èr}}]].
'''1524''' : en [[Iran|Pèrsia]], mòrt d'[[Ismail Ier|Ismail I{{èr}}]] que foguèt remplaçat per son fiu [[Tahmasp Ier|Tahmasp I{{èr}}]].
<br/>
'''1525-1526''' : invasion dau [[Sultanat de Delhi]] per lei tropas dau cap [[Afganistan|afgan]] [[Babur]]. Ben equipada e comandada, son armada ganhèt lo combat decisiu a [[Batalha de Panipat|Panipat]] en julhet de [[1526]]. Lo sultan [[Ibrahim Lodi]] i foguèt tuat e lo venceire poguèt fondar l'[[Empèri Mogòl]].
<br/>
<br/>
'''1526''' : dins la [[Peninsula Iberica]], expulsion dei populacions [[islam|musulmans]] installadas en [[Aragon]].
'''1526''' : dins la [[Peninsula Iberica]], expulsion dei populacions [[islam|musulmans]] installadas en [[Aragon]].
Linha 44 : Linha 46 :
* [[Ferrand Magellan]], explorator e marin [[Portugal|portugués]].
* [[Ferrand Magellan]], explorator e marin [[Portugal|portugués]].
* [[Giovanni da Verrazzano]], marin e explorator [[Itàlia|italian]].
* [[Giovanni da Verrazzano]], marin e explorator [[Itàlia|italian]].
* [[Ibrahim Lodi]], sultan de [[Sultanat de Delhi|Delhi]].
* [[Ismail Ier|Ismail I{{èr}}]], cha de [[Iran|Pèrsia]].
* [[Ismail Ier|Ismail I{{èr}}]], cha de [[Iran|Pèrsia]].
* [[Josquin des Prez]], compositor [[Flandra|flamenc]].
* [[Josquin des Prez]], compositor [[Flandra|flamenc]].

Version del 7 setembre de 2020 a 16.53

../.. | Ans 1490 | Ans 1500 | Ans 1510 | Ans 1520 | Ans 1530 | Ans 1540 | Ans 1550 | ../..

Istòria

v. 1520 : consequéncia de l'arribada deis Europèus en Mesoamerica, una importanta epidèmia de variòla, malautiá encara desconeguda dins la region, comencèt de decimar lei populacions localas. En certaneis endrechs, lo taus de mortalitat agantèt 90%[1].
1520 : dins l'Empèri Otoman, mòrt dau sultan Selim Ièr que foguèt remplaçat per son fiu Soliman.

Representacion dau sètge de Tenochtitlan realizada durant la segonda mitat dau sègle XVII.

1520-1521 : revòuta generala deis Astècs còntra leis Espanhòus. Pasmens, mau capitèron d'anientar lei tropas de Hernán Cortés a la batalha d'Otumba e foguèron durament tocats per la variòla. Ansin, après aver reorganizat son armada, lo conquistador poguèt assetjar Tenochtitlan que Tenochtitlan que capitulèt lo 13 d'aost de 1521 après la mòrt d'au mens 150 000 defensors e abitants.
1521 : après la variòla, començament d'una epidèmia de senepion en Mesoamerica.
1522 : en Mediterranèa Orientala, conquista de Ròdes, darriera fortalessa deis òrdres militars crosats dins la region, après un sètge saunós e una evacuacion negociada dei defensors.
1522 : en Mesoamerica, invasion dau Reiaume Tarasc per leis Espanhòus. Afeblits per la variòla e lo senepion, lei Tarascs chausiguèron de negociar. Acceptèron la senhoriá espanhòla, lo pagament d'un tribut e l'intrada de missionaris catolics en cambi dau mantenement d'una autonòmia importanta. Lo cazonci Tangáxuan II se convertiguèt tanben au cristianisme.
1522-1527 : guèrra entre lei Zapotècs e leis Espanhòus.
1523 : en Asia, captura per la flòta chinesa d'un naviri portugués transportant doas colobrinas que foguèron rapidament copiadas per leis engenhaires chinés.
1523-1527 : aprofichant una aliança amb lei Maias Kakchikels, Hernán Cortés menèt una importanta campanha dins la partida meridionala dau territòri maia. I someteguèt divèrsei vilas en cremant leis elèits locaus. Pasmens, l'expedicion deguèt s'arrestar en causa dei guèrras civilas entre conquistadors.
1524 : en Pèrsia, mòrt d'Ismail Ièr que foguèt remplaçat per son fiu Tahmasp Ièr.
1525-1526 : invasion dau Sultanat de Delhi per lei tropas dau cap afgan Babur. Ben equipada e comandada, son armada ganhèt lo combat decisiu a Panipat en julhet de 1526. Lo sultan Ibrahim Lodi i foguèt tuat e lo venceire poguèt fondar l'Empèri Mogòl.
1526 : dins la Peninsula Iberica, expulsion dei populacions musulmans installadas en Aragon.

Representacion de la batalha de Mohács.

1526 : dins lei Balcans, batalha de Mohács entre Ongrés e Otomans. Durament batut, lo Reiaume d'Ongria s'afondrèt e venguèt l'enjòc d'una guèrra entre Àustria e l'Empèri Otoman.

Cultura

Sciéncias e tecnicas

1522 : retorn dei subrevivents de l'expedicion Magellan, dirigits per lo capitani Juan Sebastián Elcano (1476-1526), e demostracion definitiva de la natura redona de la Tèrra.
1525 : redaccion dau premier manuau d'algèbra escrich en alemand Christoff Rudolff (1499-1545). Son autor i presentèt lo simbòl modèrne de la racina carrada. D'autra part, totjorn en Alemanha, l'artista e matematician Albrecht Dürer (1471-1528) escribuèt lo premier manuau de matematicas destinat ais artistas.

Decès

Liames intèrnes

Bibliografia

Nòtas e referéncias

  1. (en) Frank Fenner, Smallpox and Its Eradication, History of International Public Health, N°6, 1988, World Health Organization.